ΠΙΠΕΡΙ ΚΑΙ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Όποιος θητεύει ένα διάστημα στην Κέρκυρα μοιραία κάποια στιγμή θα αναρωτηθεί πώς γράφεται αυτή η περιώνυμη πλατεία: Λιστών ή Ληστών; Μόλις έρθει ο λογαριασμός της παραγγελίας όμως, θα έχει βγάλει τουλάχιστον ένα πρώτο χρήσιμο συμπέρασμα! Για να αποφύγουμε τα μπερδέματα λοιπόν, το γράφουμε σε άπταιστα greeklish και νιώθουμε και περήφανοι για την συνέχεια της γλώσσας μας και της ελληνικότητάς μας... παιδιά του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη! Ποτέ δεν συμπάθησα τις λίστες. Λίστα με τα ψώνια, λίστα γάμου, playlist, λίστα τεχνικών χαρακτηριστικών στις ηλεκτρονικές συσκευές, λίστα Λαγκάρντ, Λίντα Ευαγγελίστα (αυτή τη συμπαθώ). Περισσότερο απ' όλες δεν συμπάθησα τις λίστες βιβλίων – τα χρόνια μας είναι πεπερασμένα και τα βιβλία που θα θέλαμε να διαβάσουμε εκτός της βιολογικής μας εμβέλειας, γιατί λοιπόν να κρατάμε τέτοιες λίστες; Για μένα, κρύβει κάτι το μακάβριο που δεν συνάδει με την ζωογόνα αίσθηση που σου προσφέρει η διαδικασία της ανάγνωσης. Θα πεθάνουμε κάποτε κουφάλα νεκροθάφ...

Και μετά σου λένε, ποτέ μην κρίνεις ένα βιβλίο από τον τίτλο του (το άλλο που έλεγαν για τα εξώφυλλα παύει να ισχύει, καθότι η πλειονότητά τους είναι σκέτη κακογουστιά κι έτσι αν πεις ότι διάλεξες βιβλίο λόγω εξωφύλλου, αμέσως αυτοχαρακτηρίστηκες, λούζεεερρ!). Είναι δυνατόν, βιβλίο με τέτοιον τίτλο να μην είναι τέλειο; Μεταξύ μας, είναι και παραείναι αλλά αυτό ας το αφήσουμε στην άκρη για την ώρα. Γραμματική της φαντασίας – μπορείτε να συλλάβετε το ασύλληπτο της έκφρασης; Η γραμματική, οι κανόνες δηλαδή, προσπαθούν να επιβληθούν στο πλέον απειθάρχητο μέρος του πνεύματος, στην φαντασία. Τι όμορφη εικόνα! Θυμίζει έντονα σκάκι, εκεί όπου σε μία οριοθετημένη και αυστηρά τακτοποιημένη σκακιέρα, η φαντασία αναλαμβάνει την εξουσία και για μερικές στιγμές (που ενδεχομένως εκτείνονται στο άπειρο) φωνάζει δυνατά: «Ο ρεαλισμός ΔΕΝ υπάρχει»!

Δεν ξέρω στις άλλες περιπτώσεις τι γίνεται, στις βιβλιοθήκες όμως η απόσυρση είναι πολύ ωφέλιμο πράγμα. Βιβλιοθήκες που αποσύρουν βιβλία, μην τις φοβάστε – όπως ακριβώς θα κάνατε και με τα μαγαζιά που έχουν καθαρές τουαλέτες! Βιβλιοθήκες με πολιτική απόσυρσης δείχνουν ότι αφουγκράζονται το κοινό τους και τον καιρό τους. Ή έστω κάνουν τις καλύτερες κινήσεις σε ένα αυστηρά οριοθετημένο χώρο και μια πεπερασμένη συλλογή, προς όφελος όλων. Βέβαια, εδώ θα έρθετε να μου πείτε ότι όλες οι βιβλιοθήκες έχουν πολιτικές απόσυρσης, και εγώ εδώ λοιπόν, θα έρθω να σας πω ότι οι περισσότερες εξ αυτών έχουν μόνο αποσυρμένες πολιτικές! Ας φύγουμε από την μικροπολιτική όμως και ας επιστρέψουμε στην κανονική πολιτική (απόσυρσης).

  Σκεφτείτε όσες περισσότερες προκαταλήψεις μπορείτε εναντίον των Εβραίων. Και μετά ξεχάστε τες. Είναι ανώφελες – όπως και όλες οι προκαταλήψεις εδώ που τα λέμε. Ας σκεφτώ και γω μια προκατάληψη και ας την καταρρίψω αμέσως. Οι Εβραίοι δεν τσιγκουνεύονται καθόλου τις λέξεις! Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι ένα «θεολογικό» βιβλίο που ασχολείται στο μεγαλύτερο μέρος του, με την κριτική ερμηνεία των ιερών βιβλίων και το «κειμενικό» συνεχές των Εβραίων, θα μου φαινόταν τόσο γοητευτικό – ειδικότερα όταν αφορά μία θρησκεία που δεν είναι τόσο προσφιλής σε μένα (αν υπάρχει καμιά θρησκεία που να μου είναι προσφιλής). Επίσης, επειδή είναι γραμμένο από πατέρα και κόρη, μεταδίδει και την τρυφερότητα της σχέσης τους, χωρίς αυτή να είναι ενοχλητικά ορατή μέσω της δομής του βιβλίου αλλά ταυτόχρονα η αύρα της φωτίζει σαν φωτοστέφανο μόλις ανοίγεις το βιβλίο και διαβάζεις. Αν αυτό δεν είναι μεταφυσικό, τότε τι είναι.  

  Οι πιο γνωστοί Lear παγκοσμίως είναι η Αμάντα Ληρ ( «Give a bit of mmh to me and i'll give a bit of mmh to you» ) και ο Βασιλιάς Ληρ ( «When we are born, we cry that we are come to this great stage of fools» ) – υπάρχει όμως και ένας τρίτος, ο Έντουαρντ Ληρ! Κατ' αρχήν να ξεκαθαρίσω ότι σ' αυτό το μπλογκ δεν γράφονται μπούρδες, ελπίζω να μην έχετε πειστεί περί του αντιθέτου. Και για να επιβεβαιώσω τον κανόνα, σήμερα θα κάνω την εξαίρεση και θα μπουρδολογήσω με την καρδιά μου. Υπάρχουν βιβλία, μπούρδες και μπούρδες (ειδικά στα παιδικά), αλλά βιβλίο να στο λέει ήδη από τον τίτλο, πρώτη φορά συναντώ. Ένα φρεσκότατο βιβλίο σχεδόν 170 χρόνων που επιβεβαιώνει επίσης τον κανόνα (χωρίς εξαιρέσεις αυτή τη φορά) ότι οι απανταχού Lear του μάταιου τούτου κόσμου μένουν με κάποιον τρόπο διαχρονικοί.

  Όλα τα βιβλία αυτοβοήθειας μαζί, δεν πιάνουν μία μπροστά σε 100-200 επιλεγμένες λέξεις του Τζόυς. Είναι μια αλήθεια πικρή που όμως πρέπει να λέγεται και να καταπίνεται από τους Μπουκάι όλου του κόσμου. Επίσης δεν πιάνουν μία μπροστά τους και αρκετά φιλοσοφικά συστήματα. Εντάξει, ίσως τα ψαγμένα άρθρα της Lifo να τον συναγωνίζονται κάπως, αλλά τι να γίνει, μην τα θέλουμε όλα δικά μας! Δεν πιάνουν μία λοιπόν, γιατί οι λέξεις του αναδίνουν την οσμή της ορμής, την ένταση του ονείρου και του καλλιτεχνικού οράματος που ΘΑ πραγματοποιηθεί ενάντια σε όλον τον υπόλοιπο κόσμο. Το «να μείνεις πιστός στο όνειρό σου» που σου λένε ξέψυχα οι άλλες φιλοσοφίες, ο Τζόυς σε κάνει να το νιώσεις σε καρδιά και μυαλό. Είναι ο πιο πιστός σύντροφος του εαυτού σου όταν κατά καιρούς λιποψυχάει μπροστά σε θολές αδυναμίες. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη συνεισφορά του για μένα, περισσότερο ακόμα και από την σπουδαιότατη καλλιτεχνική του αξία. Ο Τζόυς είναι το placebo μου. Και αρρώστια μαζί.

  Dear Diane, όλοι εδώ γνωρίζουν ότι είμαι ένας αξιόλογος και ικανός κριτικός λογοτεχνίας που εκτιμούν και διαβάζουν ευλαβικά, μάλιστα πολλοί από αυτούς πίνουν δηλητηριασμένο νερό στο όνομά μου, όμως, από την στιγμή που μαθεύτηκε ότι ανέλαβα μια δύσκολη και μυστήρια υπόθεση κινηματογραφικής κριτικής, αμέσως έγιναν σκοτεινοί και απόμακροι, μπαίνεις στα χωράφια μας, λένε τα εύγλωττα νυχτόβια μάτια τους, όμως, Diane, όπως λέει και ο κολασμένος Μπλέηκ, δεν μου μένει άλλο παρά να οδηγήσω το κάρο και το αλέτρι μου πάνω από τα κόκαλα των νεκρών. Δεν θα γίνω μέρος της Μαύρης Στοάς που προσπαθεί να με καταπιεί, ελπίζω δηλαδή. Αντιθέτως, ευχαρίστως θα αφήσω να με καταπιεί η κούπα του ζεστού δυνατού καφέ που ετοιμάζομαι να απολαύσω! Μετά τον πικαρέσκο κόσμο του Σιμπλίκιου , καλώς ήρθατε στον Peakαρέσκο κόσμο του Ντέιβιντ Λυντς! (I'm on) Fire walk with me!

  Γιατί μου το κάνατε αυτό; Καλά ήμουν προστατευμένος μέσα στην αφέλεια και στην άγνοιά μου, όπως και ο Σιμπλίκιος στις πρώτες σελίδες του βιβλίου του. Τι σας έχω κάμει, μωρέ;; Πλάκα κάνω, καλά μου κάνατε, το χρειαζόμουν, βαράτε κι άλλο! Μου αρέσουν διάφοροι «τύποι» λογοτεχνίας αλλά ετούτη εδώ η λογοτεχνία αποτελεί για μένα, την συνισταμένη όλων των «τύπων» και είμαι χαρούμενος που βρέθηκε εμπρός μου. Το χαρακτηριστικό της είναι η απλότητα , όχι όμως σαν μια μεμπτή έννοια, αλλά σαν μια ευφρόσυνη συνθήκη, μια οικουμενική και ζεστή αγκαλιά λόγου που σου χαιδεύει παρηγορητικά την πλάτη, από όποιον μακρινό αιώνα και αν προέρχεσαι. Μια καθαρότητα ύφους συνδυασμένη με καθαρότητα σκέψεων και στοχασμών. Και μια «βρώμικη» ειρωνεία. Σαρκάσμιο Σαρκασμίσιμο θα έπρεπε να τον λεν!

Ο Κρίστοφερ Χίτσενς είναι ο ορισμός του «δίνει πόνο» συγγραφέα – κυνικός, προκλητικός, σε κολλάει στον τοίχο με επιχειρήματα (τα οποία πολλοί συζητητές απεκδύονται μόνοι τους με τόση ανυπομονησία, που είναι σχεδόν βαρετό για σένα να προσπαθήσεις να τους «ξεγυμνώσεις»)! Πάντα παραμένει απολαυστικό να αναμετριέσαι με την σκέψη του, αρκεί φυσικά να μην είσαι εσύ ο στόχος της. Ωστόσο, με την κάλυψη που σου προσφέρει ένα έντυπο βιβλίο και την ιδιωτικότητα που σου παρέχει μια ανάγνωση, μπορείς να χτυπηθείς από τα αιχμηρά του σχόλια χωρίς την ντροπή μιας δημόσιας έκθεσης. Και αυτό είναι τόσο ιαματικό όσο δεν φαντάζεσαι. Τα βιβλία του είναι εμβόλια κατά της άγνοιας αλλά στην χώρα που φυτοζωώ, δεν θα μου προκαλούσε καμία εντύπωση αν μάθαινα ότι έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια ένα πνευματικό αντιεμβολιαστικό κίνημα. Ιλαρότης ιλαροτήτων τα πάντα ιλαρότης!

Μετά την παρακολούθηση του 3ου Διεθνούς Συνεδρίου Δημιουργικής Γραφής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στην Κέρκυρα αυτό είναι το πιο εύστοχο συμπέρασμά μου: παραρλάμα! Η λέξη από το ομώνυμο διήγημα του Δημοσθένη Βουτυρά που αν την μεταγράψεις δημιουργικά, μπορεί να διαβαστεί και «παραλήρημα», επειδή κάποιες εισηγήσεις δεν έδιναν διόλου πειστικές εξηγήσεις γιατί θα έπρεπε να χαραμίσουμε τον χρόνο μας παρακολουθώντας τες· από την άλλη θα μπορούσε να διαβαστεί και «παρανάλωμα», επειδή τίποτα ωφέλιμο δεν κυκλοφορεί μόνο του εκεί έξω, αν δεν συνοδεύεται απαραιτήτως από το τερπνό ταίρι του.

  Να πω και δυο λόγια για τα βιβλία του Μπλέηκ – για όσα έχω στην κατοχή μου εννοώ, δηλαδή μόνο δύο, τυχερούληδες! Το ξέρετε βέβαια ότι εγώ με την ποίηση δεν τα πάω καλά· να φανταστείτε ότι, ούτε η ποίηση του Τίτου Πατρίκιου δε ν με βρίσκει ! Αν θέλετε μπόλικη ποίηση υπάρχει ένα μπλογκ που και την τιμά και την αγαπά. Πριν όμως κάποιος προσπαθήσει να ερμηνεύσει την ποίηση πρέπει πρώτα να την κατανοήσει, και αυτό που μου έδειξε η πρόσφατη εμπειρία της ανάγνωσης της βιογραφίας του Μπλέηκ, είναι ότι κάποιος πολύ δύσκολα θα κατανοήσει την ποίησή του αν δεν αφήσει τον εαυτό του να εισχωρήσει στην πολυτάραχη ζωή και την πολυσχιδή προσωπικότητα του δημιουργού της. Ωστόσο, ο μύθος κατέλαβε τον Μπλέικ και ο ίδιος, έχοντας ως χαρακτηριστικά γνωρίσματα το πείσμα και την εμμονή, άρχισε να εμβαθύνει σε αυτόν και να τον επεξεργάζεται ώσπου έγινε μια άκρως περίπλοκη, και από ορισμένες απόψεις ακατανόητη, summa theologica. Μερικοί δημιουργοί είναι σαν περίκλειστα στρείδια που το μαργαριτά...

  Ποιος ήταν τελικά ο Ουίλλιαμ Μπλέηκ; Ήταν άραγε η άχαρη μετεμψύχωση του Τζόνι Ντεπ στον «Νεκρό» του Τζάρμους; Ήταν πράγματι χαράκτης ή μήπως ήταν παραχαράκτης; Ποιο ήταν το μυστικό της επιτυχίας του γάμου μεταξύ Ουρανού και Κόλασης; Έβλεπε όντως «αγίους και αγγελάκια»; Χρησιμοποιούσε ψυχότροπα ή τα έβλεπε νηφάλιος; Αυτά και ακόμη περισσότερα στο νέο τεύχος του «Άστρα και όραμα» που κυκλοφορεί. Ακόμα, αποκλειστική συνέντευξη του μεγάλου οραματιστή προκατόχου του, Σβέντενμποργκ, που προφήτεψε τον ερχομό του: «Η Δευτέρα Παρουσία πραγματοποιήθηκε στον πνευματικό κόσμο το 1757 [...] ο προγενέστερος ουρανός και η προγενέστερη γη χάθηκαν, και όλα έχουν Ανανεωθεί» . Δώρο μια τράπουλα Ταρώ με χαρακτικά του Μπλέηκ.

  Στα ίδια μέρη θα ξαναβρεθούμε, τα χέρια θα περάσουμε στους ώμους, παλιά τραγούδια για να θυμηθούμε, ονόματα και βλέμματα και δρόμους. Έτσι είναι όπως τα λέει ο ποιητής ! Η λογοτεχνία εδραιώνει ισχυρές φιλίες. Όσες σελίδες και αν διαβάσουμε, χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια, μόνο τρόπο να κοιτάμε. Και για μένα, αυτή η αλλαγή θέασης έγινε μέσα από τα βιβλία του Τόμας Πύντσον: μέσα από δρόμους παράνοιας, απορημένα βλέμματα, αστεία ονόματα και τραγουδάκια της κακιάς ώρας. Και έναν Λόγο που και ο ίδιος ο Θεός μόνο να μπεμπεκίσει μπορεί!

Δεν λένε συχνά ότι η τεχνολογία είναι πάντα ένα βημά πιο μπροστά και πολλοί από εσάς επιμένετε με στενομυαλιά να το αρνείστε; Ορίστε, λουστείτε τα τώρα! Επίσης, τι σόι διορατικός μπλόγκερ θα ήμουν (που μάλιστα αυτή την περίοδο διαβάζει Μπλέηκ!) αν δεν διέβλεπα το μελλοντικό ενδιαφέρον των αναγνώστων και δεν το κατηύθυνα αναλόγως. Όση ώρα ετοιμάζεται το βιβλίο από το Μεταίχμιο , εγώ θα σας προετοιμάσω με μια ανάρτηση που είχα γράψει παλιότερα για τις Βολτίτσες αλλά την είχατε ψιλοαγνοήσει, την είχε πάρει ο άνεμος, σαν να λέμε. Αλλά εγώ, επέστρεψα θυελλώδης.

Αν σου αρέσει η Φάρμα των ζώων, ο Σον το πρόβατο και οι ειδήσεις της ελληνικής τηλεόρασης, εδώ είσαι, σταμάτα. Τσσσπππρρρρ! Για να πω την αλήθεια όμως, ούτε εγώ κινήθηκα προς αυτό το βιβλίο με την θέλησή μου (δείξτε μου έναν που μπορεί να κινηθεί με την θέλησή του!), αλλά σαν το ζώο έτρεξα πίσω από τις μελωδίες του ποιμένα Πύντσον – «Μια καταπληκτική τρελή κωμωδία δοσμένη με το πιο σοβαρό ύφος, αυτή η ματιά στην αθέατη πλευρά της δουλειάς με σύμβαση έργου διαθέτει την ακαταμάχητη δύναμη της μαγικής λέξης, που ίσως τελικά αποδειχτεί παρακινδυνευμένο να την προφέρει κανείς μεγαλοφώνως» – που με μάντρωσε στα χωράφια της καλής λογοτεχνίας και άφησε τον εργάτη Μιλς να αρμέξει με επιμονή, όσο περισσότερη διανοητική απόλαυση μπορούσε, από το μυαλό μου.

Εσύ είσαι για βραβείο; Μην πεις κάτι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον σου. Φυσικά και είσαι για βραβείο! Οι περισσότεροι στην Ελλάδα, μετά τα πανηγύρια είμαστε για τα βραβεία. Βραβείο να' ναι και ό,τι να' ναι! Βραβείο κριτικής και βραβείο υποκριτικής. Βραβείο μετάφρασης και βραβείο παράφρασης. Βραβείο συγγραφής και βραβείο αντιγραφής. Βραβείο ποίησης και βραβείο κακοποίησης. Βραβείο λογοτεχνίας και βραβείο κακοτεχνίας. Δείξε μου το βραβείο σου να σου πω ποιος δεν είσαι! Εξυπακούεται ότι οι περισσότεροι δεν αξίζουν τα βραβεία που παίρνουν – μια ματιά στην δημιουργική δουλειά τους το επιβεβαιώνει περίτρανα και μεταξύ των άλλων, εντείνει και την διασκεδαστική γελοιότητα όλων των εμπλεκόμενων μερών.

  Επιπλοκές με τις πλοκές! Σας το είπα , στις πλοκές βραχυκυκλώνω. Ας κάνω reboot. Για μένα, ο Ναμπόκοφ ανήκει στην Αγία Τριάδα των συγγραφέων πίσω από Τζόυς και Πύντσον ( ομοούσιος και αδιαίρετος τρισυπόστατη θεότητα , καθότι όπως πολλοί γνωρίζουν ο Ναμπόκοφ έδωσε διαλέξεις για τον Τζόυς στο πανεπιστήμιο Κορνέλ, τις οποίες φημολογείται ότι παρακολούθησε και ο Πύντσον!). Ο Ναμπόκωφ είχε δηλώσει ότι, όπως ο Τζόυς, γράφει τα μυθιστορήματά του όχι από την αρχή προς το τέλος, αλλά από όλα τα σημεία ταυτόχρονα, καλύπτοντας αβίαστα τα κενά. Ξαναδιαβάζοντας το μυθιστόρημα αρχίζει κανείς να εφαρμόζει ως αναγνώστης την ίδια μέθοδο που χρησιμοποιεί ο Ναμπόκωφ ως συγγραφέας: να βλέπει όλο το βιβλίο ταυτόχρονα: μια σειρά δομικών σχηματισμών, αλληλένδετων συλλογισμών που προχωράνε και προς τα μπρος και προς τα πίσω. Με δυο λόγια, πρέπει να βλέπεις συνεχώς ολόκληρη την σκακιέρα!

  Το «Αν πασάν» είναι ένας σκακιστικός κανόνας, περιθωριακός και άγνωστος αλλά ιδιαιτέρως αποτελεσματικός και σημαντικός. Στις αρχικές τους κινήσεις, τα πιόνια έχουν το δικαίωμα να κινηθούν ένα ή δύο τετράγωνα μπροστά. Αν επιλέξουν να κινηθούν δύο τετράγωνα μπροστά και ένα αντίπαλο πιόνι βρίσκεται σε τέτοια θέση ώστε να μπορούσε να το αιχμαλωτίσει αν το πιόνι που κινήθηκε δυο τετράγωνα αποφάσιζε να κινηθεί μόνο ένα, τότε, έχει το δικαίωμα να το αιχμαλωτίσει και σε αυτή την περίπτωση που κάνει δύο βήματα. Έχουμε δηλαδή, αν πασάν... αιχμαλωσία εν τη διελεύσει. Είναι δυσνόητο στην περιγραφή αλλά αρκετά ξεκάθαρο στην πράξη. Βέβαια, όταν είσαι αρχάριος σκακιστής και το συναντήσεις πρώτη φορά σε ηλεκτρονική παρτίδα, τότε πείθεσαι ότι κάποιο «bug» έχει η ιστοσελίδα, ότι σε χακάρανε ή ότι άρπαξες όλες τις ιώσεις του κυβερνοχώρου. Τα βιβλία του Ναμπόκοφ, μου προσφέρουν την ισχυρή εντύπωση ότι αποτελούν ένα συνεχές λογοτεχνικό en passant, σε αιχμαλωτίζουν εν τη διελεύσει.

  Ο Ενρίκε Βίλα-Μάτας είναι ο συγγραφέας εκείνος που δεν γίνεται να μην μου αρέσει. Το γνώριζα εκ των προτέρων και γι' αυτό παραδινόμουν γλυκά σε έναν παραλογισμό του μυαλού μου επιμένοντας, εδώ και χρόνια, να μην αγοράζω τα βιβλία του – στο κεφάλ δεν υπάρχει λογική ! Συγκεντρώνει όλα εκείνα τα στοιχεία, η συνισταμένη δύναμη των οποίων με συναρπάζει ολότελα, δημιουργεί, δηλαδή, έναν κόσμο που ξεκινάει από την αγάπη του για την λογοτεχνία και τελειώνει με την αγάπη του προς εκείνη. Στο ενδιάμεσο δεν παραλείπει (σημαντικό αυτό) να συνθέτει την εκδήλωση αγάπης προς την λογοτεχνία, με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι και η ίδια, λογοτεχνία... που θαυμάζουμε με την σειρά μας και γιατί όχι, ίσως σκεφτόμαστε να την συμπεριλάβουμε σε μια μελλοντική λογοτεχνική μας προσπάθεια που θα εκπορεύεται από την αγάπη μας για την λογοτεχνία!

  Πολλές φορές, κατηγορούν εμάς τους βιβλιόφιλους ότι είμαστε ελιτιστές. Φυσικά, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με αυτό, αρκεί οι κατήγοροί μας να είναι και οι ίδιοι ελιτιστές. Με την πλέμπα, ευτυχώς, δεν ασχολούμαστε εδώ. Προλετάριοι όλου του (αναγνωστικού) κόσμου ενωθείτε... και πάτε κάπου άλλου! Αφού λοιπόν ξεκαθαρίσαμε την απαλεψιά των τάξεων, ήρθε η ώρα να ασχοληθούμε με ένα πραγματικά αριστοκρατικό βιβλίο – το οποίο ξετρύπωσα σε τιμή ευκαιρίας από ένα παλαιοβιβλιοπωλείο! Αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ, καληνύχτα Κεμάλ.

  Ρε φίλε, όχι πες και συ γιατί θα τρελαθώ. Έχεις δει καλύτερη εφαρμογή της φράσης «Η ζωή μιμείται την τέχνη» ; Με το χέρι στην (ματωμένη σου) καρδιά, πες. Έλληνας είσαι, με πρωθυπουργό τον Αλέξη ζεις, κάτι θα έχεις καταλάβει. Παραβαίνει τον χρυσό κανόνα της επιμέλειας όταν αλλάζει ένα «ναι» με ένα «όχι» σε μια Ιστορία της Πολιορκίας της Λισαβόνας. Απλώς ο Αλέξης το έκανε ανάποδα – γι' αυτό και οι πολιτικές δηλώσεις ότι «Εμείς δεν είμαστε Πορτογαλία» και τέτοια. Ο Ζοζέ πήρε το Νόμπελ, ο Αλέξης παράταση και μεις μια τόνωση αυτοπεποίθησης πριν από την επικείμενη αυτοκτονία. Λογοτεχνία μέχρι να σβήσει ο ήλιος!

Μου αρέσει ο Μίλτος Πασχαλίδης. Μια ξαδέρφη μου με πειράζει, «Άσε με ρε, δεν τον μπορώ, τραγουδάει λες και κουβαλάει όλο το βάρος του κόσμου!». Και αν όντως το κουβαλάει; Μερικές φορές σκέφτηκα να αγοράσω κάποιο από τα βιβλία του, γι' αυτή την μικρή πιθανότητα να το κουβαλάει. Αυτό εξάλλου δεν αναζητούμε στην καλή λογοτεχνία; Έναν άνθρωπο να κουβαλάει όλο το βάρος του κόσμου; Στο συγκεκριμένο βιβλίο, τελικά, περιγράφει έναν άλλον που κουβαλάει το βάρος του κόσμου... ινσέψιο φάση . Γιατί ο Αλκαίος αποδεδειγμένα κουβαλούσε ολο το βάρος του κόσμου. Ποια Γιουροβίζιον μου τσαμπουνάς, OPA, νομίζω κάπου το έχασες. Ο Άλκης ρε, όχι ο Γιώργος! Με σύγχυσες τώρα! Τι τι τι τι τι τι ε τι τι δεν καταλαβαίνεις;

  Πολλές φορές έχουμε ακούσει αυτή την φράση και μερικοί από μας την έχουμε κιόλας παρωδήσει, παραβλέποντας εκουσίως το γεγονός ότι εκείνοι που την προφέρουν είναι ασθενείς βαρύτατης μορφής και το τελευταίο που θα περίμεναν από εμάς είναι η χλεύη και η απαξία μας. Όλα αυτά τα εκατομμύρια των ασθενών όμως, είναι η μικρή άκρη του παγόβουνου, σχεδόν όσο η λεπτή άκρη μιας βελόνας, μπροστά στον επιβλητικό και αιματοβαμμένο όγκο που υπάρχει από κάτω. Και γύρω από αυτό το παγόβουνο πλέουν με ασφάλεια χιλιάδες Τιτανικοί, ως σύμβολα καπιταλιστικής εξουσίας, που περισσότερο προστατεύονται από το παγόβουνο παρά κινδυνεύουν. Εκείνες που σίγουρα κινδυνεύουν να συγκρουστούν μαζί του, είναι οι σωστικές λέμβοι, γιατί στον κόσμο των ναρκωτικών δεν μπορεί, συνήθως, να σωθεί τίποτε. Οι πάγοι του ποτέ δεν λιώνουν.

  Θα χαλάσει ο καιρός, τα μάθατε; Μας προειδοποίησε η ΕΜΥ – καλοσύνη της! Η συζήτηση για τον καιρό αποτελεί διαχρονικά το θέμα-βαρόμετρο, την ένδειξη εκείνη που μας προετοιμάζει για την πλήξη που πρόκειται να μας κεραυνοβολήσει. Σας προειδοποιώ και εγώ – καλοσύνη μου! Μέσα σε αυτές τις μαγιάτικες καταιγίδες λοιπόν, ένας πωλητής αλεξικέραυνων θα έκανε χρυσές δουλειές. Ή μάλλον, στην εποχή του Μέλβιλ θα έκανε χρυσές δουλειές, εμείς περισσότερο χρειαζόμαστε έναν πωλητή ρούτερ. Τέλος πάντων, συνεχίζω. Να εύχεστε μόνο να πέσει το ίντερνετ για να μην ανέβει η ανάρτηση.

Ας περάσουμε, με συνδετικό κρίκο τον μεταφραστή, στην ιρλανδική μοντερνίλα που τόσο πολύ αγαπάμε. Τι αλήτες αυτοί οι Ιρλανδοί συγγραφείς όμως, έτσι; Συνεχώς βγάζουν την γλώσσα τους... της αλλάζουν τον αδόξαστο και την ξαναχώνουν στα βιβλία τους! Με ειρωνεία και χιούμορ, πάντα. Και μετά εσύ κοπιάζεις να τα διαβάσεις και να τα κατανοήσεις, έχοντας την δική σου γλώσσα κρεμασμένη στο πλάι του στόματός σου. Και όλα αυτά γιατί ο μοναδικός και αληθινός Θεός της Λογοτεχνίας, κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης παρουσίας του, υπήρξε ένας μισότυφλος Ιρλανδός. Ε, αφού βγάλαμε τις γλώσσες μας, ας γλείψουμε και λίγο, σιγά!

  Δεν είχα ξαναδιαβάσει Έμιλυ Μπροντέ. Ε και; Κι όμως μια ανεμοδαρμένη τύψη με τυραννούσε τόσο καιρό και στο τέλος λέω, θα πάω και ας μου βγει και σε κακό. Τι κακό ήταν αυτό που με βρήκε ρε παιδιά; Τα λογοτεχνικά αριστουργήματα δεν θα πάψουν ποτέ να λυσσομανούν γύρω μας και να μας τιμούν με την ζεστή παρουσία τους κατερχόμενα από τα πιο δυσθεώρητα λεκτικά ύψη. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, και μάλιστα είναι ενδεικτικό της πνευματικής μας κατάντιας, που για χρόνια αυτό το κομψοτέχνημα πέρασε στην Ελλάδα σαν φθηνό ρομάντζο, υποβιβάζοντας με αυτόν τον χυδαίο τρόπο την ασύλληπτη μεγαλοφυία της συγγραφέως (ίσως επειδή ήταν γυναίκα;) και καταλήγοντας να γίνει σαχλό τραγουδάκι στα χείλη της Καιτούλας (Κάθριν!) της Γαρμπή(ς). Τι να λέμε... τα'χω πάρει!

  Η συλλογή των 49 στο σφυρί, ΈΝΑ... η συλλογή των 49 στο σφυρί, ΔΥΟ... η συλλογή των 49 στο σφυρί, ΤΡΙΑ... ΝΤΟΝΓΚ... κατοχυρώθηκε στον θλιμμένο κύριο με το ναυτικό σκουφί! Κάπως έτσι πρέπει να το φαντάζεται κάθε φανατικός αναγνώστης του Πύντσον, σαν μια φανταστική δημοπρασία που θα έχει αυτόν στο τέλος, ισχυρότερο διεκδικητή και μοναδικό δικαιούχο του πολύτιμου αντιτύπου. Αν υπάρχει μια λίστα με τα δέκα πιο καταζητούμενα βιβλία (γιατί όταν αναφέρεσαι σε κάποιο αγαπημένο σου βιβλίο, δεν αναζητείται απλώς αλλά καταζητείται), «Η συλλογή των 49 στο σφυρί» είναι σίγουρα μέσα σε αυτά. Μερικές φορές όμως, το καταζητούμενο βιβλίο έρχεται και παραδίνεται μονάχο του, και τότε η έκπληξη σε πλημμυρίζει. Η ανιδιοτελής πράξη ενός ανθρώπου που δεν γνωρίζεις (και αυτό το «δεν γνωρίζεις» όταν αναφέρεται σε άτομο με το οποίο έχεις κοινό άξονα την αγάπη για τα βιβλία και ειδικότερα τον ενθουσιασμό για τον Τόμας Πύντσον, τότε κρίνεται ιδιαίτερα αμφισβητήσιμο) έρχεται με την ορμή ενός σφυριού δ...

  Συνεχίζοντας ακάθεκτος την επέλαση στην ιταλική λογοτεχνία, μια όψιμη αναγνωστική αγάπη, πλην του πρώιμου και παντοτινού έρωτα που ακούει στο όνομα Καλβίνο, ήρθε η σειρά του Ίταλο Σβέβο. Καλός άνθρωπος και ακόμα καλύτερος συγγραφέας, καλλιτεχνικά αγνοημένος ωστόσο στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, έμπλεξε με κακές ιρλανδικές παρέες, και είδε ξαφνικά την συγγραφική του πορεία να τρέχει ιλιγγιωδώς προς την επιτυχία όταν ένα αυτοκινητικό δυστύχημα – μια φάρσα επιτυχημένη! – ανέκοψε και τερμάτισε την σύντομη ζωή του χωρίς όμως να καταφέρει το ίδιο και με την φήμη του. Κάντε ένα τελευταίο τσιγάρο, ν' αρχίσουμε!

  Δυστοπία ο Ε.Μ. Φόρστερ;; Σίγουρα αυτός ήταν ο λόγος που ο Καβάφης αραίωσε ακόμα περισσότερο την ούτως ή άλλως ψυχρή αλληλογραφία μαζί του ! Φυσικά δεν μπορούμε να ξέρουμε τι συνέβη – δυστυχώς, από μία σκοπιά, αφού καθετί που αφορούσε τον Καβάφη είχε μεγάλο ενδιαφέρον – ξέρουμε όμως ότι οι σύγχρονοι αναγνώστες θα κρίνουν αυτή την δυστοπία όπως της αρμόζει, γιατί χρονικά, έφτασε ως εμάς στην κατάλληλη περίοδο, εκείνη που αναδεικνύει όλα τα αρώματά της. Συνδεθείτε αμέσως από τις θεϊκές μηχανές σας, αραχτοί και βολεμένοι στο βολικό δωμάτιο σας, για να μάθετε περισσότερα!

  Λαμπεντούζα. Ένας τόπος θανάτου και νεκρανάστασης, χωρικό ορόσημο κοινωνικών ζυμώσεων και απάνθρωπων τραγωδιών. Πριν τον «μάθουμε» αιφνιδιώς πριν 1-2 χρόνια, υπήρχε και μια παλιότερη αναφορά, πιο ήπια και διακριτική, που έκρυβε με τη σειρά της για καιρό μια ανθρώπινη τραγωδία – συγγραφική αυτή τη φορά (ίσως, και όχι μόνο). Ο Λαμπεντούζα στο βιβλίο του περιγράφει έναν κόσμο που καταρρέει και αλλάζει οριστικά μορφή. Η σύγχρονη Λαμπεντούζα περιγράφει ακριβώς το ίδιο, χωρίς όμως την ομορφιά των λέξεων, μόνο με την αθλιότητα των εικόνων. Και στα δύο αξίζει να κάνουμε μία ανάγνωση, θα αποδειχθεί αναμφιβόλως ωφέλιμο. Εντούτοις, σήμερα θα περιοριστούμε στην ομορφιά των λέξεων, η οποία όταν αναμειγνύεται με την μαγεία της λογοτεχνίας, φαντάζει απεριόριστη.

  Διαβάζω τα χείλη σας. Έλεος με τον Πύντσον και θάνατος στους αναγνώστες του! Ήρεμα αδέρφια. Αφήστε τα μίση, η ανάγνωση ν' αρχίσει. Γιατί μόνο αυτό χρειάζεται, μια γενναία απόφαση να αρχίσεις την ανάγνωση – και επειδή εδώ πρόκειται για ένα μόνο διήγημά του, η απόφαση είναι πιο εύκολη (ή ίσως και πιο δύσκολη) [αγνοήστε την παρένθεση!]. Μην αγκυλώνετε τώρα που το πήρατε απόφαση. Αρχίστε αμέσως.

Ισχύει όμως αυτό; Ένας, τουλάχιστον, μεγάλος συγγραφέας έχει αντίθετη γνώμη καθώς έχει μετρήσει μέχρι το εκατό χιλιάδες μέσα σε μόλις έναν άνθρωπο και στο τέλος το αποτέλεσμα του βγήκε μηδενικό! Ένας, κανένας και εκατό χιλιάδες. Το βιβλίο που, με μόλις μία ανάγνωση, πριν χρόνια, και ύστερα από εκατοντάδες σπουδαία βιβλία που συσσωρεύτηταν πάνω του, το θυμάμαι με τόση έξαψη που σχεδόν αναριγώ. Και αυτό χάρη στο πρώτο μισό του βιβλίου, ούτε καν λόγω του συνόλου, καθώς το δεύτερο μισό, εκείνος ο πρώιμος αναγνώστης που ήμουν, το είχα κρίνει ανεπαρκές και ελάχιστα το θυμάμαι. Εδώ είμαι όμως πάλι, να επανορθώσω.

Πύντσον;; Έ χω ξαναμιλήσει γι' αυτόν ; ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ! Καλά, εντάξει, ίσως να μη θυμάμαι και καλά. Επιτρέψτε μου όμως μια ακόμα μειλίχια παρότρυνση. Τι στο ΔΙΑΟΛΟ να γράψω παραπάνω για να αρχίσετε να τον διαβάζετε; Και αφού σας χάρισα άθελά μου ένα πρότυπο δείγμα λογοτεχνικής κριτικής, επιτρέψτε μου (ξανά) να πω δυο λόγια ακόμα.

«Ρωμαίο! Ρωμαίο! [...] Άλλαξε τ' όνομά σου!» Και το νέο όνομα του Ρωμαίου ευρετηριάστηκε λ άθο ς και επήλθε η τραγωδία.

  Μια λέξη που αγαπούσα πολύ παλιά για τον τρόπο που ηχεί. Επίσης, μια «παράξενη» λέξη που είχα μάθει νωρίς την ερμηνεία της και έτσι ένιωθα «ψαγμένος» και «ιντελεκτουέλ». Έκτοτε, την ξέχασα εντελώς. Και την ξαναθυμήθηκα μόλις. Επιπλέον, διαπίστωσα ότι συνηχεί υπέροχα με τα «αριστουργήματα» – και δικαίως.

Μετά τα εφτά χρόνια, τα παραμύθια και το σοκολατούχο γάλα αποδεικνύονται δύο πολύ επικίνδυνα σπορ. Πολύ περισσότερο όταν τα πρώτα συνοδεύονται από πολιτικοθρησκευτική λογοδιάρροια και το δεύτερο από μπουγάτσα με κρέμα! Όσοι όμως από μας παραμένουμε αδιόρθωτοι, προσπαθούμε τουλάχιστον να αφηνόμαστε να παρασυρθούμε από σοβαρά παραμύθια, υπάρχουν, ναι. Για τους άλλους με το σοκολατούχο δεν υπάρχει θεραπεία. Παρεμπιπτόντως, τη Λόλα απ' τους Γκλούτον ποιος θα σώσει;

  Αυτό που κάνω εγώ θες να μιμηθείς, μην το προσπαθείς... λέει το χαζοτράγουδο και μοιάζει να κουμπώνει τέλεια στην συγγραφική ευφυΐα του Κάρλο Εμίλιο Γκάντα. Ο συγγραφέας που είπε την εξαίσια φράση, «η ευφυΐα μού χρησιμεύει μόνο να στοχάζομαι και να υποφέρω» – μια φράση που ταιριάζει σε πολλούς σπουδαίους συγγραφείς – είχε το θάρρος και την διορατικότητα να το παραδεχτεί και να το αποδεχτεί, να αναγνωρίσει την δύναμη της βασανιστικής του ευφυΐας και την αδυναμία της βασανισμένης του ζωής, και στο τέλος, να συγχωρέσει τον εαυτό του για αυτό που είναι. Κατάφερε να απευθύνει στον εαυτό του ένα ειλικρινές, «Συγγνώμη αν με πονάει».

Θα καταφέρει η συγγραφέας να ανεβάσει τον τοίχο της γραφής ή θα πέσει και θα την πλακώσει; Χάρη στις ψήφους των περισσοτερών βιβλιοφιλικών μπλογκς αλλά και στην συντονισμένη προσπάθεια της επίσημης κριτικής επιτροπής, όλα δείχνουν  πως θα καταφέρει να περάσει στην επόμενη φάση. Όλα αυτά όμως θα τα δούμε αμέσως μετά τις διαφημίσεις. Μείνετε συντονισμένοι και κατεβάστε και το ανάλογο app για να ψηφίσετε. Οι πραγματικοί κριτές είστε εσείς!

Αποτελεί την προμετωπίδα της «Βάρδιας» του Νίκου Καββαδία. Χρόνια την κοιτούσα και έλεγα πότε επιτέλους θα πάρω το βιβλίο από το οποίο προέρχεται. Τις πιο ενδιαφέρουσες βιβλιοπροτάσεις τις κάνουν πάντα οι ίδιοι οι συγγραφείς – μια προμετωπίδα εδώ, μια αναφορά εκεί, ένα βιβλίο πάνω στο οποίο βασίστηκε όλη η κεντρική ιδέα του εκάστοτε βιβλίου κάπου αλλού, ένας σπουδαίος συγγραφέας που «γαλούχησε» έναν άλλον σπουδαίο συγγραφέα που τυχαίνει να διαβάζεις εκείνη την στιγμή – και κάπως έτσι προχωρά η ιστορία της ανάγνωσης. Η λογοτεχνία μπορεί επιπροσθέτως να μας υποβάλει και να καθιερώσει τις πιο αλλόκοτες και απίθανες συμπεριφορές. Το διάβασες στο βιβλίο και το κάνεις και συ, ίσως θα σε κατηγορήσει κάποιος. Κι όμως, δεν είναι απλώς στείρα μίμηση, είναι κάτι αξεδιάλυτα βαθύτερο. Όπως συνέβη με μένα, μέγα αρνητή του λευκού κρασιού, όταν διάβασα ότι ο Τζόυς το προτιμούσε έναντι του κόκκινου, επείδη η σπιρτάδα του τού θύμιζε «ηλεκτρισμό». Εξαιρετική παρομοίωση και ισχύει απόλυτα. Στην υγει...

  Ξημερώνει Παρασκευή, πέρασε και αυτή η γεμάτη μέρα! Θυμάστε πότε αρχίσαμε να πρωτολέμε για τον Τζόυς; Πέρασαν σχεδόν 8 μήνες. Κι όμως, μοιάζει σαν να μην πέρασε μια μέρα. Αυτό συμβαίνει με τον Οδυσσέα – είναι η λογοτεχνική περιγραφή μιας συνηθισμένης μέρας που κατά περιόδους μοιάζει ατελείωτη αλλά στο τέλος νιώθεις σαν να μην πέρασε μια μέρα. Και μετά το πέρας αυτής, είναι σαν να κινείσαι σε ένα λογοτεχνικό χωροχρονικό συνεχές γεμάτο λέξεις, έννοιες και σκέψεις που κυνηγούν πλέον τις δικές σου κοινές και ανιαρές μέρες. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να διαβάσεις βιβλίο μετά τον Οδυσσέα και να μην το βρεις πληκτικό. Πόσο μάλλον να το βρεις εκπληκτικό. Είναι τόσο έντονη η συγγραφική δύναμη του Τζόυς (με την προϋπόθεση ότι σου αρέσει) που σε μουδιάζει για καιρό, θα αργήσεις να ξαναβρείς τα αναγνωστικά σου βήματα, όταν τα βρεις ωστόσο, το σίγουρο είναι ότι πλέον θα πατάς πιο στέρεα.

  Επιτέλους, ο Τζόυς βρήκε τον μεταφραστή του. Το γεγονός ότι βρέθηκε ο «ανευλαβής» εκείνος μεταφραστής που αποφάσισε να (προσπαθήσει να) μεταφέρει στην ελληνική γλώσσα την Αγρύπνια των Φίννεγκαν, αποτελεί από μόνο του αδιαμφισβήτητο διαπιστευτήριο για την τελειότητα της νέας μετάφρασης του Οδυσσέα. Ίσως, δεν χρειάζεται να πούμε τίποτα παραπάνω. Ωστόσο, θα πούμε. Γιατί ο Τζόυς έφτασε να θεωρείται ένα παγκόσμιο μνημείο λογοτεχνικής κληρονομιάς, και ο τρόπος που τον αντιμετωπίζουν οι αρμόδιοι της κάθε γλωσσικής εκδοχής του, λέει πολλά για τον σεβασμό που (θα έπρεπε να, όπου αυτό δεν συμβαίνει) του δείχνουν.

  Ίσως το διασημότερο και πιο διαδεδομένο κεφάλαιο του βιβλίου, κυρίως στους κύκλους εκείνους των αναγνωστών που διατείνονται περήφανα ότι έχουν διαβάσει, χωρίς ωστόσο ισχυρές αποδείξεις, τον Οδυσσέα. Επίσης, το οργασμικό τέλος του που συμπτίπτει και με το τέλος του ίδιου του βιβλίου, αποτελεί το σήμα κατατεθέν του Οδυσσέα – ακόμα και εκείνοι που δε θέλουν να ξέρουν εκ των προτέρων την τελευταία φράση ενός βιβλίου, την ξέρουν ήδη.

  Σχεδόν κάθε κεφάλαιο του Οδυσσέα έχει μια δική του ιδιάζουσα τεχνική που αξίζει να μελετηθεί και να αναλυθεί. Ξεχώρισα χονδρικά δύο είδη τεχνικής που με εντυπωσίασαν βαθιά. Το πρώτο είναι όταν η γλώσσα υποβόσκει κάτω από την επιφάνεια όλου του κεφαλαίου και γίνεται αντιληπτή από τον αναγνώστη μόνο ανεπαίσθητα, συνωμοτικά – τέτοια κεφάλαια είναι οι Σειρήνες (με την μουσικότητά τους), τα Βόδια του Ήλιου (με την προϊούσα διάλυση και αναδιάταξη της γλώσσας), ο Εύμαιος (με την νυσταλέα γλώσσα του). Το άλλο είδος περιλαμβάνει κεφάλαια που χρησιμοποιούν την γλώσσα ως εξωτερικό δομικό υλικό, κάτι που χτυπάει αμέσα στο μάτι, μια ωραία πρόσοψη – παραδείγματα αυτού του είδους είναι ο Αίολος (που είναι γραμμένος με τον τρόπο και την ρητορική που θα ήταν γραμμένη και μια εφημερίδα) και η Ιθάκη (που είναι γραμμένη... αλλά μην βιάζεστε, θα τα πούμε παρακάτω). Δεν ξέρω κατά πόσο εκφράζω ορθά αυτή την διάκριση, στο μυαλό μου είναι σαφώς πιο ξεκάθαρη. Και τα υπόλοιπα κεφάλαια έχουν πάμπολλες...

  Το κεφάλαιο Εύμαιος είναι το πλέον συγκινητικό του Οδυσσέα. Τζόυς εναντίον Τζόυς! Μια σχέση όμως καθόλου συγκρουσιακή και δηλητηριώδης αλλά τρυφερή που λειαίνει τις διαφορές και συμπληρώνει τα δύο μέρη. Οι δύο εκδοχές του Τζόυς, Στέφανος και Μπλουμ, συναντώνται στο δέκατο έκτο κεφάλαιο του Οδυσσέα και σκιαγραφούν μπροστά στα μάτια μας το εσωτερικό πορτρέτο αυτού του μυθικού συγγραφέα. Ό,τι υπέροχο διαβάσαμε στην Βιογραφία του Έλμαν για την συναρπαστική ζωή του Τζέημς Τζόυς, εδώ παίρνει την λογοτεχνική θεία πνοή του. Ο Στέφανος, ο οποίος δικαιωματικά είχε αποκτήσει το προσωπικό του πορτραίτο λίγα χρόνια πριν, σε αυτό το κεφάλαιο παραμένει χαμηλών τόνων και εν πολλοίς σιωπηλός, δίνοντας φωνή στον γηραιότερο εαυτό, τον Λεοπόλδο Μπλουμ.

  Η Κίρκη είναι το εκτενέστερο κεφάλαιο του Οδυσσέα. Περίπου 180 σελίδες. Το κεφάλαιο είναι γραμμένο σε θεατρική μορφή και αυτό έχει τα καλά του και τα κακά του. Το θετικό είναι ότι ύστερα από την συμπύκνωση του λόγου που συναντήσαμε στα Βόδια του Ήλιου, κάθε λευκό κομμάτι σελίδας μοιάζει να είναι σαν καλοκαιρινές διακοπές για το μυαλό! Επίσης, η παιγνιώδης και ερεθιστική διάθεση της πλοκής, ενισχύει αυτήν την εντύπωση. Το αρνητικό (για μένα, μακάρι να βρω και υποστηρικτές) είναι ότι δεν συμπαθώ καθόλου τα θεατρικά κείμενα, νιώθω μια δυσανεξία προς αυτά, τα θεωρώ ατελείς μορφές λόγου. Κυρίως με ενοχλούν οι ατελείωτες παρενθέσεις που μοιάζουν να προοικονομούν την συμπεριφορά και την στάση του ήρωα, μια τεχνική που δεν εκτιμώ διόλου στον γραπτό λόγο. Βέβαια, ο Τζόυς είναι η μεγαλειώδης εξαίρεση που επιβεβαιώνει περίτρανα τον κανόνα (μου).

  Στα Βόδια του Ήλιου γίνεται η πιο εντυπωσιακή μετάβαση ύφους σε ολόκληρο το βιβλίο. Ο Τζόυς ύστερα από την απλουστευτική αφήγηση της Ναυσικάς διατρέχει μεμιάς όλους τους αιώνες της αγγλικής γλώσσας και μας πηγαίνει ένα αστραπιαίο ταξίδι στον χρόνο, πίσω στη γέννησή της. Ο ίδιος περιγράφει γλαφυρότατα το φιλόδοξο εγχείρημά του:

  Μιλάμε ακόμα για Τζόυς; Σίγουρα; Το κεφάλαιο αυτό διχάζει τους αναγνώστες. Μια μεγάλη μερίδα αναγνωστών θα αναφωνήσει: «Επιτέλους, κάτι βατό! Γιατί να μην ήταν έτσι όλος ο Οδυσσέας;» Και μια δεύτερη (που συμπεριλαμβάνει και εμένα) θα σκεφτεί ότι ο συγγραφέας «παραδίνεται» πολύ εύκολα. Μας δίνει ένα κεφάλαιο που δεν παιδεύει καθόλου τον αναγνώστη του και παράλληλα μας δίνει και την εντύπωση ότι ωριμάσαμε (πια), καταλαβαίνουμε με άνεση (μωρέ λες;) περισσότερα απ' ό,τι στην αρχή, έπαψε να είναι και τόσο απαιτητικό χάρη στην αναγνωστική μας εξέλιξη (φευ). Προσοχή όμως με την επαρσή μας, γιατί η πτώση στο επόμενο κεφάλαιο θα είναι οδυνηρή, θα ανοίξει το κεφάλι μας και θα χυθούν τα μυαλά μας πάνω στις σελίδες!

  Μετά τις Σειρήνες η γραφή του Τζόυς κάνει μία διακριτή μεταστροφή. Φυσικά διατηρούνται τα ευφάνταστα λογοπαίγνια, οι μεταφορές της γλώσσας, οι δεκάδες μικροπλοκές που δανείζονται γλωσσικά στοιχεία των χώρων και των γεγονότων που περιγράφουν. Εκείνο που αλλάζει είναι η διάθεση του Τζόυς και η επιθυμία του να ασχοληθεί πλεόν πιο εκτεταμένα με τα διάφορα είδη της γλώσσας. Στην Βιογραφία του Έλμαν, αυτή η μεταστροφή του Τζόυς είχε ως επίκεντρο το κεφάλαιο Βόδια του Ήλιου, σημείο αναφοράς στον Οδυσσέα και ένα προοίμιο για όσα σκεφτόταν ήδη για το εκκολαπτόμενο Finnegans Wake. Μια πρόγευση αυτής της μεταστροφής, παίρνουμε στο κεφάλαιο Κύκλωπες.

  Σειρήνες χωρίς τραγούδι και μουσική; Μαέστρο, πιάσε μια φούγκα !   [...] Τις τελευταίες μέρες τελείωσα το κεφάλαιο των Σειρήνων. Μεγάλη δουλειά. Για να γράψω αυτό το κεφάλαιο χρησιμοποίησα τις τεχνικές της μουσικής. Είναι μια φούγκα με όλη τη μουσική σημειογραφία: πιάνο, φόρτε, λέντο και ούτω καθεξής. Υπάρχει ακόμη κι ένα κουιντέτο, όπως στους Αρχιτραγουδιστές, την αγαπημένη μου όπερα του Βάγκνερ... Από τότε που άρχισα να ερευνώ τις πηγές και τα τεχνάσματα της μουσικής και να τα αξιοποιώ σ' αυτό το κεφάλαιο, έπαψα να ενδιαφέρομαι για τη μουσική. Εγώ, που αγαπούσα τόσο πολύ τη μουσική, δεν μπορώ πια να την ακούσω. Διακρίνω όλα τα κόλπα και δεν μπορώ να την απολαύσω πια .

  Ο Τζόυς μετά από ένα δύσκολο και απαιτητικό κεφάλαιο συνήθως παρεμβάλει ένα εύκολο για να ισορροπήσει την αναγνωστική εμπειρία του αναγνώστη. Οι «Πλαγκταί Πέτραι» είναι ένα απλό και χαμηλόφωνο κεφάλαιο χωρίς γλωσσικές παρεκτροπές και δομικές περιπλοκές. Τολμώ να πω ότι δεν το απόλαυσα ιδιαίτερα, παρόλα αυτά δεν μπορώ παρά να αναγνωρίσω την εκπληκτική ικανότητα του Τζόυς να κορυφώνει την ένταση στο τέλος κάθε κεφαλαίου.