Only connect

 

Δυστοπία ο Ε.Μ. Φόρστερ;; Σίγουρα αυτός ήταν ο λόγος που ο Καβάφης αραίωσε ακόμα περισσότερο την ούτως ή άλλως ψυχρή αλληλογραφία μαζί του! Φυσικά δεν μπορούμε να ξέρουμε τι συνέβη – δυστυχώς, από μία σκοπιά, αφού καθετί που αφορούσε τον Καβάφη είχε μεγάλο ενδιαφέρον – ξέρουμε όμως ότι οι σύγχρονοι αναγνώστες θα κρίνουν αυτή την δυστοπία όπως της αρμόζει, γιατί χρονικά, έφτασε ως εμάς στην κατάλληλη περίοδο, εκείνη που αναδεικνύει όλα τα αρώματά της. Συνδεθείτε αμέσως από τις θεϊκές μηχανές σας, αραχτοί και βολεμένοι στο βολικό δωμάτιο σας, για να μάθετε περισσότερα!

 

«Μιλάς λες και κάποιος θεός έφτιαξε την Μηχανή» φώναξε ο άλλος. «Πιστεύω πως προσεύχεσαι σε αυτήν, όταν δεν νιώθεις καλά. Άνθρωποι την έφτιαξαν, μην το ξεχνάς ποτέ. Σπουδαίοι άνθρωποι, αλλά άνθρωποι. Η Μηχανή είναι πολύ σημαντική, αλλά δεν είναι το παν. Σε αυτή την πλακέτα βλέπω κάτι σαν εσένα, αλλά δεν βλέπω εσένα. Μέσα από αυτό το τηλέφωνο ακούω κάτι σαν εσένα, αλλά δεν ακούω εσένα. Γι' αυτό θέλω να έρθεις. Να έρθεις και να καθίσεις μαζί μου. Να με επισκεφτείς για να κοιταχτούμε πρόσωπο με πρόσωπο και να μιλήσουμε για τις ελπίδες μου».

 

Αυτή η νουβέλα του Φόρστερ απεδείχθη το καλύτερο δυστοπικό κείμενο που έχω διαβάσει. Εννοείται ότι δε θέλω να μειώσω τα μεγάλα βιβλία του είδους, αλλά αυτό το συγκεκριμένο αποφεύγοντας τον «σκόπελο» των πολύπλοκων κόσμων που δημιουργούν οι άλλες δυστοπίες, χτυπάει αμέσως στο ψαχνό με την διαυγή και εύστοχη οπτική του. Οι άνθρωποι πλέον ζουν σε κυψελοειδή απομονωμένα δωμάτια κάτω από την επιφάνεια της Γης, η Μηχανή τούς εξασφαλίζει τα πάντα. Όλη μέρα επικοινωνούν με τους φίλους τους μέσω πλακετών (τάμπλετ;) και παρουσιάζουν διάφορες αμφιλεγόμενες διαλέξεις σε όσους θέλουν να τις ακούσουν. Η ζωή τους είναι εστιασμένη στο πνευματικό στοιχείο, συνεχώς παράγουν ασαφείς ιδέες (σαθρές και μουντές όπως το τεχνητό φως που τις γεννάει), μακριά από την άμεση εμπειρία. Φαλακροί και ξεδοντιάρηδες ζουν προφυλαγμένοι από την μολυσμένη εξωτερική επιφάνεια της Γης και μετακινούνται μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις, με κάτι τεράστια αερόπλοια, βίντατζ κατάλοιπο αλλοτινών πολιτισμών. Η Μηχανή τούς φροντίζει, τους παρέχει ακόμα και Ευθανασία όταν ζητηθεί. Αλλά γιατί να ζητηθεί, καλά δεν περνάνε όλοι; Με τον καιρό οι άνθρωποι την υπηρετούσαν με αυξημένη αποτελεσματικότητα και μειωμένη νοημοσύνη.
 

Ο Κούνο καλεί την μητέρα του Βάστι να τον επισκεφτεί στο Βόρειο ημισφαίριο όπου βρίσκεται για να της μιλήσει από κοντά για την άμεση εμπειρία του. Φαίνεται ότι η Μηχανή δεν είναι το παν. Επίσης, ενίοτε οι Μηχανές σταματούν. Βλάσφημη σκέψη, το ξέρω. Αν, όμως; Σε κάθε περίπτωση, ήταν εξαιρετικά ευφυής η επιλογή του να ονομάσει το κεντρικό σύστημα ελέγχου των ανθρώπων απλώς «Μηχανή», δηλαδή να του προσδώσει τον κατεξοχήν συμβολικό τεχνικό όρο. Με αυτό τον τρόπο εξασφάλισε την ταύτιση των μελλοντικών αναγνωστών της νουβέλας, οι οποίοι πιθανότατα θα αναγνώριζαν στην καταπίεση της Μηχανής την ενδεχόμενη καταπίεση που θα ασκούσε η όποια Μηχανή στη δική τους εποχή. Όταν λοιπόν η Μηχανή σταματά, μαζί με εκείνο το γλυκό και εκμαυλιστικό βουητό της, επέρχεται ο τρόμος... ο τρόμος της σιωπής. Παύει η «επικοινωνία» και οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να βγουν από τα κελιά τους αναζητώντας την άμεση εμπειρία. Το κείμενο είναι συμβολικότατο και σίγουρα, διαβάζοντάς το, θα σας γεννηθούν ωραίες ιδέες που θα νιώσετε την ανάγκη να επικοινωνήσετε μέσω «διαλέξεων» στους φίλους σας... όπως κάνω εγώ τώρα από το δωματιό μου προς τα δωμάτια όλων σας! 

 

 

Ένα ακόμα πλεονέκτημα της νουβέλας του Φόρστερ είναι το γεγονός ότι η Μηχανή δεν αποτελεί τον φανερό καταπιεστικό Εξουσιαστή άλλων δυστοπιών, αλλά προσιδιάζει περισσότερο στον φιλικό σύμβουλό μας, έναν ουτοπικό φύλακα Άγγελο που χαιρόμαστε που τον έχουμε πάνω από τα κεφάλια μας. Οι άνθρωποι επιζητούν την εύνοια της Μηχανής και νιώθουν ευτυχισμένοι. Μια αλληλουχία σκέψεων και προβληματισμών που θα μας φέρει αναπόφευκτα αντιμέτωπους με το ερώτημα: πώς γίνεται η Τεχνική να έχει αυτονομηθεί, ενώ οι άνθρωποι είναι αυτοί που ευθύνονται για την εξέλιξή της; Δε ξέρω πόσο μακριά ή κοντά είναι η νουβέλα του Φόρστερ σε σχέση με το παρόν μας (ή καλύτερα, πόσο μακριά ή κοντά είναι το παρόν μας, με τη νουβέλα του Φόρστερ!), σίγουρα όμως όποιος την διαβάσει, θα την απολαύσει ολοκληρωτικά, καθότι πέραν όλων των άλλων είναι και καλογραμμένη.
 

Η έκδοση είναι πολύ όμορφη και το χαρτί της μυρίζει υπέροχα – καιρό είχα να το επισημάνω αυτό σε κάποιο βιβλίο. Το εξώφυλλο βγάζει μάτι... κυριολεκτικά, αν το κοιτάξεις για πολλή ώρα! Εμένα όμως μου άρεσε αυτή η ψυχεδελική σπειροειδής φάση που ταιριάζει γάντι στη πλοκή του βιβλίου. Η μετάφραση είναι του Γιώργου Λαμπράκου και είναι εξαιρετική, συνοδευόμενη από ένα κατατοπιστικό επίμετρο του ίδιου. Ξεκολλάτε, μην διαβάζετε μηχανικά από την οθόνη του δωματίου σας αυτά που γράφω, ξεχυθείτε στο βιβλιοπωλείο να αγοράσετε το βιβλίο του Φόρστερ – άμεση εμπειρία! 

 

http://www.imdb.com/title/tt0060643/?ref_=ttep_ep1

 

    Το μεσημέρι η Βάστι κοίταξε για δεύτερη φορά τη Γη. Το αερόπλοιο περνούσε πάνω από μια ακόμη οροσειρά, αλλά η Βάστι δεν την καλοέβλεπε γιατί είχε σύννεφα. Από κάτω της, γκριζόμαυροι βραχώδεις όγκοι συμφύρονταν αδιακρίτως. Είχαν φανταστικά σχήματα: ένας από αυτούς έμοιαζε με καταβεβλημένο άνδρα.
   «Καμιά ιδέα εδώ» μουρμούρισε η Βάστι και έκρυψε τον Καύκασο πίσω από το μεταλλικό στόρι.
  Το βράδυ κοίταξε ξανά. Περνούσαν πάνω από μια χρυσαφιά θάλασσα στην οποία υπήρχαν πολλά νησάκια και μια χερσόνησος.
   Επανέλαβε: «Καμιά ιδέα εδώ», και έκρυψε την Ελλάδα πίσω από το μεταλλικό στόρι.
 

Υ.Γ. 2666 Το «Only connect...» αποτελούσε το μότο στο βιβλίο του Φόρστερ, «Επιστροφή στο Χάουαρντς Εντ». Σύμφωνα με μια σημείωση του μεταφραστή.