ΠΙΠΕΡΙ ΚΑΙ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

  Τις ασκήσεις ύφους τις κατέκτησε σε βαθμό που λίγοι συγγραφείς φτάνουν , με τις ασκήσεις μνήμης όμως κανείς άνθρωπος δεν τα βγάζει εύκολα πέρα. Όλοι μας γράφουμε autofiction από 8 χρονών – Περιγράψτε μας τα πιο ωραία σας Χριστούγεννα – τα νεύρα μου! Το autofiction πλέον μοιάζει να είναι ένας ευφημισμός για να αποδεχόμαστε κάποιες συγγραφικές μετριότητες ως κάτι παραπάνω από αυτό που είναι. Είναι προσβολή να θεωρείς ότι ο Τζόυς ή ο Σελίν (που επιτέλους σε λίγες μέρες θα εκδοθεί το «Θάνατος επί πιστώσει»∙ Γκάλοπ: ποιο άργησε περισσότερο; Το Μετρό Θεσσαλονίκης ή το βιβλίο του Σελίν;) έγραψαν autofiction. Το ίδιο ισχύει και για τον Καλβίνο στη συγκεκριμένη συλλογή. Δεν θα ξεχάσουμε και αυτά που ξέρουμε! «Μόνο πετώντας πράγματα μπορώ να βεβαιωθώ πως ακόμα δεν έχει πεταχτεί κάτι από μένα, κάτι που ίσως να μην είναι ούτε και θα είναι για πέταμα» .  

Τα περισσότερα μαγαζιά έχουν ήδη στολίσει με ελλειμματικό γούστο, οι κουραμπιέδες άρχισαν να ανταγωνίζονται τα μελομακάρονα – και τα δυο μαζί την Dubai chocolate –, η Black Friday με τις ασυναγώνιστες τιμές της θα κοντράρει στα ίσα την αληθινή ύπαρξη του ΑΙ Βασίλη, ο καιρός προσπαθεί να τα βρει με τον απορυθμισμένο θερμοστάτη του και γενικά είμαστε μια ωραία ατμόσφαιρα είμαστε. Και μέσα σε όλα αυτά, οι δημοσιογράφοι, οι αθλητές, η εκκλησία, τα ιδρύματα, οι πολιτικοί (που είναι για τα ιδρύματα) θα δείξουν το καλοσυνάτο πρόσωπό τους στους ταλαίπωρους ετούτου του κόσμου. Και μην ξεχνάμε, ότι κυρίως τα Χριστούγεννα είναι για τα παιδιά – και για όλα εκείνα που γιόρταζε η πρόσφατη «Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κακοποίησης των παιδιών». «Πάντοτε, τα Χριστούγεννα έβγαζαν στους ανθρώπους τον καλύτερο αλλά και τον χειρότερο εαυτό τους».    

«Ευτυχώς, αν θέλει κάποιος να βρει μεστές απόψεις για καλά βιβλία, υπάρχουν ήδη πολύ αξιόλογα βιβλιοφιλικά μπλογκ, όπως το κορυφαίο, του Librofilo ή το αγαπημένο του, του Μαραμπού» . Να ξέρετε ότι όταν μου δίνουν γλυκό, έστω και σε μορφή βιβλίου, το αποδέχομαι αμέσως. Επίσης, να ξέρετε ότι ενίοτε μπορεί να γράφω για βιβλία που δεν έχω διαβάσει, όλοι το κάνουμε αυτό, απλώς οι περισσότεροι εντελώς αποτυχημένα, αλλά ποτέ δεν γράφω για βιβλίο που δεν μου άρεσε προφασιζόμενος το αντίστροφο∙ όλοι το κάνετε και αυτό, απλώς οι περισσότεροι εντελώς αποτυχημένα. Το βιβλίο είναι δώρο της συγγραφέα, καλής διαδικτυακής φίλης, και η άποψή μου για αυτό ολότελα υποκειμενική – ξέρω, απανωτά σοκ! – και ουδεμία σχέση έχει με την αντικειμενική κριτική που από καιρό θα έπρεπε να γίνει αντικείμενο κριτικής, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Από το να μασήσω τα λόγια μου, θα προτιμήσω τα μπισκότα. «Όχι πως δεν ήταν επηρεασμένος και από το ιστολόγιο «Πιπέρι και σπασμένες γραμμές» με τις λαχταριστές αναρτήσεις σχετικά ...

Συγγραφείς με χιούμορ δεν χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης, θεωρώ, από το αναγνωστικό κοινό. Ποιος ξέρει πόσα ελαττώματα πασχίζει να κρύψει πίσω από αυτό, θα σκέφτονται, και δεν μπορεί, κάποιο ελάττωμα θα έχει να κάνει σίγουρα και με την συγγραφή. Επίσης το χιούμορ αξιώνει ευφυΐα και το κοινό δεν θέλει να περνιέται για ηλίθιο. Ο Άμπροουζ Μπιρς με τις διάσημες σατιρικές ιστορίες του και τα σκωπτικά λήμματα θα μπορούσε να θεωρηθεί ένας τέτοιος∙ καλός για να χαμογελάμε πού και πού, μας κάνει ενίοτε και τον έξυπνο, αλλά δεν πειράζει, καλή καρδιά. Ίσως να ήταν έτσι – αν και δεν συμμερίζομαι καθόλου αυτή την άποψη – αν δεν έγραφε τα διηγήματα από τις εμπειρίες του στον Αμερικανικό Εμφύλιο. Σκλάβος του για πάντα!    

  Τώρα που έφτασε αισίως 46 Αυγούστου και χειμώνιασε για τα καλά, ποιος δε θα ήθελε να διαβάσει μία καλή ιστορία δίπλα στο τζάκι! Τι γίνεται όμως αν το τζάκι, και συγκεκριμένα η καμινάδα, είναι το θέμα της ίδιας της ιστορίας; Μην σας παγώνει αυτό, γιατί την ιστορία την έγραψε ο Χέρμαν Μέλβιλ και τίποτα δεν μπορεί να πάει στραβά όταν συμβαίνει αυτό. Η λογοτεχνία του είναι πάντα πρόσφορη σε αναλύσεις που θεωρητικά θα βελτίωναν την κατανόηση που κρύβεται βαθιά στα θεμέλια κάθε έργου του, αλλά ταυτόχρονα ίσως θα κατέστρεφε τα οφέλη που υπάρχουν στα υψηλότερα διανοητικά πατώματα, απόρροια της μαγευτικής του αρχιτεκτονικής γραφής – «Ή, μάλλον, αυτή η ίδια δίνει απαντήσεις ασταμάτητα, ασταμάτητα ταλανίζοντάς με μ’ αυτή την τρομερή της ζέση για βελτίωση, η οποία δεν είναι παρά μια ελαφρότερη απόδοση της λέξης καταστροφή».

Αρχίσααααμεεεε… πριν από δύο μέρες και η τελετή λήξης φαντάζει πολύ μακρινή για την ώρα. Ο μπλε Διόνυσος έγινε κόκκινος από το θυμό του που οι διοργανωτές των Ολυμπιακών Αγώνων βγήκαν σήμερα και ζήτησαν συγγνώμη από Χριστιανούς και λοιπές συλλογικότητες ενώ κάπου σε μια παραλία στην Ελλάδα ο Γέρων Παστίτσιος γελάει χαιρέκακα ανακατεύοντας το φρεντάκι του. Η Μαρία Αντουανέτα κόβει το κεφάλι της ότι η Τελετή Έναρξης ήταν αξιοπρεπέστατη και δεν συμμερίζεται καθόλου την κοινή γνώμη που θεωρεί ότι εδώ ο κόσμος καίγεται, βαρκούλες αρμενίζουν (στον Σηκουάνα). Κάποιοι λιγότερο αιθεροβάμονες υποστηρίζουν χλευαστικά και τελεσίδικα ότι μας τα κάνατε αερόστατο, έλεος κάπου. «Γιατί το γελοίο δεν είναι παρά αυτό το παραπάνω που πέφτει στη ζυγαριά της ζωής με στόχο η τελευταία να μη χαθεί στην άβυσσο της σοβαρότητας» . 

Τι θέλετε να γίνεται μωρέ στα παρασκήνια του Ολύμπου, λες και δεν ξέρετε. Ο Δίας, τα γνωστά, γαμάει και δέρνει – και ο Μ. Καραγάτσης το ίδιο, λένε μερικά κουτσομπολιά∙ ως λογοτέχνης θα πουν κάποιοι, ίσως και έξω από τα έργα του, θα ισχυριστούν κάποιοι άλλοι που έχουν μελετήσει σε βάθος διάφορα αποσπάσματά του. Γιατί τέτοια ρητορική μίσους ρε Μίτια; Επειδή δεν πήρες ποτέ κανένα βραβείο για το έργο σου; « Φωνές, από τα παρασκήνια – Εμείς κωμωδία δεν ήρθαμε να δούμε; Γιατί μιλούν για ρητορική; – Γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο κωμικό αλλά και πιο δημιουργικό από την παρερμηνεία. Κάνε υπομονή. Σε λίγο θα φτάσουν οι δικοί μας στην πλατεία. Έδιναν… συνέντευξη ως τώρα» . Και μη χιμαιρότερα !

Θα μπορούσε ο Στέφανος Ξενάκης να είναι ο Στέφανος Δαίδαλος του σήμερα; Ή να το αλλάξω κάπως για να ’χουμε καλό ρώτημα: θα μπορούσε ο Τζέημς Τζόυς (μαζί και οι όποιες καλλιτεχνικές μεταμορφώσεις του) να γίνει ένας motivational speaker της σημερινής εποχής; Κανείς πλέον (αν υποθέσουμε ότι μπορούσε κάποτε) δεν διαβάζει τον «Οδυσσέα». Δεν μπορεί να αντέξει ότι αυτό το βιβλίο τον περιγράφει, ακόμα και σήμερα ή και περισσότερο σήμερα, τόσο καλά παρά την μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου. Του αφιερώνει μία μέρα τον χρόνο, την σημερινή (παρόλο που άλλαξε η μέρα, το blogger έμεινε σταθερά πίσω!), και μετά τον στέλνει αδιάβαστο. Αν κάποιος όμως του σερβίρει για πρωινό όμορφες φράσεις με γαρνιτ ούρα υπέροχα σκίτσα, τότε μπορεί να νιώσει στιγμιαία χαρά και να βελάζει σαν ανέφελο πρόβατο στα λιβάδια του χρόνου. 

Σε λιγότερο από μια εβδομάδα είναι οι Ευρωεκλογές 2024, που για τους περισσότερους Έλληνες ίσως θεωρούνται κάπως δεύτερες – σαν την Conference League που κέρδισε πρόσφατα ο Ολυμπιακός – αλλά ακόμα και εδώ πάλι θα βρεθούν κάποιοι που θα αναφωνήσουν όλο αγανάκτηση Καλύτερα να μου κοπεί το χέρι! Πόσα κομμένα χέρια μέσα στα χρόνια. Άραγε να υπάρχουν κάποιοι μετανοούντες που ν’ αναζητούν – έστω και μεταφορικά – το κομμένο χέρι τους ή αυτά τα συναντάμε μόνο στα βιβλία; «Δεν είναι χέρι μαύρου, το δικό σου χέρι είναι, που απλώς μαύρισε με τον καιρό» . Ακόμα για εκλογές μιλάω; Έλεος. Με καταψηφίζω και αν χρειαστεί προχωράω και σε επανακαταμέτρηση. «Ο Χριστός και η Παναγία! Μια βαλίτσα γεμάτη χέρια! Τι γίνεται εδώ;»

  Καθίστε γιατί δεν κάθεστε. Όχι, δεν αναφέρομαι στον αποψινό ευρωπαϊκό τελικό στο μπάσκετ όπου ο Παναθηναϊκός θα σκοτώσει την Ρεάλ Μαδρίτης και θα κατακτήσει το έβδομο τρόπαιό του, αλλά στον πειραματικά μυθιστορηματικό θάνατο του Ιρλανδού ζωγράφου Φράνσις Μπέικον που έλαβε χώρα σε μια κλινική της Μαδρίτης το 1992 και παρουσιάζεται μέσα από την γραφή του Μαξ Πόρτερ σε μια πολύ πρόσφατη έκδοση – δεν έχει κλείσει ούτε τα εννιάμερα – που κυκλοφόρησε από το «Σαιξπηρικόν». Μου αρέσει η ζωγραφική του Μπέικον, ζωγραφίζει ιδιαιτέρως παράξενα για να τον αγνοήσω. Επίσης κάποτε είχα σκεφτεί να αγοράσω την βιογραφία του , τώρα ίσως το κάνω, παρόλο που γενικά είμαι πολύ εκλεκτικός με τις συγγένειες των άλλων! Τέλος πάντων, ας μπούμε στο ψητό. «Απομακρύνετε κάθε παλιά κλανιά από τη μέση, είμαι ένας γαμημένος καλλιτέχνης και προσπαθώ να πω μια ιστορία» .

Τελείωσε και η Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, αυτή που 20 χρόνια τώρα ονειρεύεται ότι είναι διεθνής και επιστρέψαμε αισίως και εμείς στους αναγνωστικούς μας εφιάλτες, σ’ αυτούς που αγοράστηκαν πρόσφατα και σε όσους έχουν από καιρό αγοραστεί, σχεδόν κανείς τους όμως ξοφλημένος, πάντοτε ανοιχτοί λογαριασμοί. Τα ίδια πάνω κάτω λέμε και για την ζωή, πρέπει να είναι συνεχώς ανοιχτός λογαριασμός, όσο αναλώνεται σε ύπνο και όνειρα είναι ξοφλημένη υπόθεση. Κράτα τα μάτια σου ανοιχτά και μην ακούς τις σειρήνες που λένε « Shut your eyes and see ». «Τι συμβαίνει όμως αν η λογική της μέρας δεν μπορεί να συλλάβει συνολικά ένα βίωμα σε μιαν άλλη συνειδησιακή κατάσταση;» Ο Τζόυς φαίνεται ότι είχε συλλάβει από νωρίς αυτόν τον σχετικισμό γι’ αυτό αφιέρωσε τόσα χρόνια για να μπορέσει να μιλήσει στη γλώσσα των ονείρων∙ κάτι που οι τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις επιβεβαιώνουν. «Η πιο έντονη περίοδος της ζωής μας αρχίζει μόλις σβήσουμε το φως και πέσουμε για ύπνο» ! Ξυπνάτε, ζώα!

Άρθουρ Καίσλερ∙ δύναμη! ΠΑΜ(Ε) . Είναι για σένα, ό,τι τύπος αναγνώστη κι αν είσαι.   Η ευγενική του ψυχή συμπορεύεται με την συγγραφική του δεινότητα και την εντυπωσιακή ευφυΐα και προσφέρει λογική και ευαισθησία σε ίσες δόσεις. Όταν διάβασα τα « Ρολόγια εν πλω» (μην ξεχαστείτε, σε λίγες ώρες γυρίζουμε τα ρολόγια μας μια ώρα μπροστά, εκεί δηλαδή που βρίσκομαι εγώ σε σύγκριση με τους περισσότερους κριτικούς στην Ελλάδα!!), με τις ανελέητες επιστημονικές κόντρες μεταξύ αστρονόμων και ωρολογοποιών, θυμήθηκα το ωραίο βιβλίο του Καίσλερ και το κείμενο που είχα γράψει παλιότερα και είχε δημοσιευτεί στο μπλογκ «Διαβάζοντας» . Το μεταφέρω εδώ αυτούσιο γιατί δεν γουστάρω καθόλου να το επιμεληθώ, όπως κάνουν και οι περισσότεροι εκδότες με τα βιβλία που βγάζουν. Η γνώμη μου για το «Μηδέν και το άπειρο» συνεχίζει να ισχύει, αν και θα μετρίαζα κάπως την εριστική μου διάθεση. Όπως και να ’χει όμως, και επιστημονικά μιλώντας πάντα, καλύτερα να μην μου πηγαίνω κόντρα! 

Κάθε Πρωτοχρονιά, αφού έχει αποσοβηθεί κατά ένα μέρος του ο προκαταρκτικός οικογενειακός όλεθρος, επιστήμονες βρίσκουν την ώρα να μας ενημερώσουν πόσα δευτερόλεπτα κινήθηκε μπροστά (μην τρέφετε αυταπάτες ακόμα και όταν σας λένε ότι κινήθηκε και προς τα πίσω) το Ρολόι της Αποκάλυψης – δεν τελειώνει άλλο αυτή η Ιστορία! Ο κόσμος μας είναι γεμάτος από μικρά καταστροφικά τέλη, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της κυκλοφορίας, που σχεδόν πάντα είναι αδύνατο να αποτρέψεις και περισσότερο να αποφύγεις. Τι μένει στο τέλος, λοιπόν; Να τα απολαύσεις, μάλλον. Και ο πιο διασκεδαστικός τρόπος ήταν πάντοτε μέσω της τέχνης. «Με αυτά στο μυαλό της η κυρία Βαλασία έκλεινε τα μάτια της και παραδιδόταν στην αγκαλιά του ύπνου, γνωρίζοντας ότι το επόμενο πρωί, στις 05:30, θα ξυπνούσε από τον ήχο που θα παρήγαγε το ξυπνητήρι της, το οποίο της υπενθύμιζε σε καθημερινή βάση ότι η δημιουργία μιας καταστροφής είναι εξίσου σημαντική υπόθεση με την καταστροφή μιας δημιουργίας» . 

Έχετε λίγο χρόνο να σας μιλήσω για τον σωτήρα μας Τζων Χάρρισον; Ο χρόνος μας είναι μετρημένος και ειδικότερα όταν πρόκειται για την ανάγνωση βιβλίων κανείς δεν θέλει να χάνει τον χρόνο του με βιβλία που γράφτηκαν σε τρικυμία εν κρανίω∙ τα «Ρολόγια εν πλω» ευτυχώς πατάνε γερά τα πόδια τους στη στεριά και έτσι από αυτή την άποψη δεν πρόκειται να σας απογοητεύσουν. Πλέον μπορεί να μιλάνε για το μπλογκ μου σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης αλλά το 1700 περίπου δεν ήταν τόσο εύκολα τα πράγματα, κριτικοί και αναγνώστες κινούνταν αποκλειστικά… παράλληλα ! «Η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μια μέρα, καταπώς λέγεται. Ακόμη κι ένα μικρό κομμάτι της Ρώμης, η Καπέλα Σιξτίνα χρειάστηκε οκτώ χρόνια για την κατασκευή της και άλλα έντεκα για την εικονογράφησή της, με τον Μιχαήλ Άγγελο να ξαπλώνει ανάσκελα στις ψηλές σκαλωσιές από το 1508 ως το 1512 για να ζωγραφίσει στην οροφή εικόνες από την Παλαιά Διαθήκη. Δεκατέσσερα χρόνια χρειάστηκαν από τη σύλληψη της ιδέας, στη Γαλλία, μέχρι την ολοκλήρωση, τη μεταφορ...

Υπήρχε κάποτε εκείνη η σειρά ταινιών θρίλερ (νομίζω ακόμα υπάρχει, μα να μην ξέρουν πότε πρέπει να πεθαίνει μια ωραία ιδέα) με τον πιο εύστοχο, θεωρώ, ελληνικό τίτλο « Βλέπω τον θάνατό σου » όπου σε μία καθορισμένη λίστα ανθρώπων κάποιος έβλεπε το τελεσίδικο όραμα και έσπαγε την αλυσίδα θανάτου και το έργο τότε έπαιρνε τρομακτική κατεύθυνση. Χωρίς το σπλάτερ και με περισσότερη φαντασία και στοχασμό, η Μαρία Γιαγιάννου βλέπει τον θάνατό μας μέσα στα κοινωνικά δίκτυα και συγκεκριμένα μέσα στο facebook – που είναι και το γηραιότερο μέσο, ok boomer! «Το νήπιο άκουσε την φράση “πρόσω ολοταχώς” ως “μπρος ολοταφώς”, ένα ολίσθημα που μαρτυρά την αμφισημία των πραγμάτων και της γλώσσας που τα αναπαριστά. Μπορεί εξίσου να σημαίνει “Μπρος όλο το φως” και “Μπρος όλα τάφος”» .

Ελάτε βρήκα τον Δανό Zola ∙ μόνο κατά όνομα γιατί τη χάρη την έχει ο (Γ)άλλος. Διάβασα μαζί τα δύο βιβλία του που έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά και πιθανότατα δε θα έγραφα τίποτα εδώ (χάλια το 2024 και για εσάς, ξέρω!) αν το ένα από αυτά δεν μου θύμιζε κάπως το πολύ απολαυστικό « Το κορίτσι και το τσιγάρο » του Μπενουά Ντυτέτρ που είχα διαβάσει παλιότερα. «Ξέρετε ποιο είναι το πρόβλημα με τη Σουηδία; Ακούω τον εαυτό μου να λέει, χωρίς να ξέρω πού το πάω. Όλοι τους με κοιτάνε, σαν χαμένοι. Θα σας πω εγώ ποιο είναι το πρόβλημα με τη Σουηδία, συνεχίζω, και ξερνάω ένα σωρό πράγματα, που δεν έχουν θέση πουθενά, και που δεν έχω καμία όρεξη να πω. Τους λέω ότι ο κόσμος εδώ στη Σουηδία είναι τόσο εύθικτοι και τόσο μη μου άπτου, λεσβίες, ανάπηροι, άφυλοι, ψόφιοι και ενάντια σε κάθε χαρά της ζωής, που δεν αντέχονται. Και όχι μόνο δεν αντέχονται, είναι για κλάματα, με κεφαλαία γράμματα. Δεν σταματιέμαι με τίποτα, τώρα που άρχισα, και πριν φύγω από την αίθουσα, τους λέω και ότι η Σουηδία είνα...