Φιλαράκι, μήπως έχεις ένα ευρώ;

 

Πολλές φορές έχουμε ακούσει αυτή την φράση και μερικοί από μας την έχουμε κιόλας παρωδήσει, παραβλέποντας εκουσίως το γεγονός ότι εκείνοι που την προφέρουν είναι ασθενείς βαρύτατης μορφής και το τελευταίο που θα περίμεναν από εμάς είναι η χλεύη και η απαξία μας. Όλα αυτά τα εκατομμύρια των ασθενών όμως, είναι η μικρή άκρη του παγόβουνου, σχεδόν όσο η λεπτή άκρη μιας βελόνας, μπροστά στον επιβλητικό και αιματοβαμμένο όγκο που υπάρχει από κάτω. Και γύρω από αυτό το παγόβουνο πλέουν με ασφάλεια χιλιάδες Τιτανικοί, ως σύμβολα καπιταλιστικής εξουσίας, που περισσότερο προστατεύονται από το παγόβουνο παρά κινδυνεύουν. Εκείνες που σίγουρα κινδυνεύουν να συγκρουστούν μαζί του, είναι οι σωστικές λέμβοι, γιατί στον κόσμο των ναρκωτικών δεν μπορεί, συνήθως, να σωθεί τίποτε. Οι πάγοι του ποτέ δεν λιώνουν.

 

Και η χώρα του, το Μεξικό, γη ποιητών και συγγραφέων -Οκτάβιο Πας, Χουάν Ρούλφο, Κάρλος Φουέντες, Έλενα Γκάρο, Χόρχε Βόλπι, Ροσάριο Καστεγιάνος, Λουίς Ουρέα, Έλμερ Μεντόσα, Αλφόνσο Ρέγιες-, γη ζωγράφων και γλυπτών -Ντιέγο Ριβέρα, Φρίντα Κάλο, Γκαμπριέλ Ορόσκο, Πάμπλο Ο' Χίγκινς, Χουάν Σοριάνο, Φρανσίσκο Γοΐτια-, χορευτριών -Γκιγιερμίνα Μπράβο, Γκλόρια και Νέλι Καμπομπέγιο, Χοσεφίνα Λαβάγιε, Άννα Μέριδα-, συνθετών -Κάρλος Τσάβες, Σιλβέστρε Ρεβουέλτας, Αγουστίν Λάρα, Μπλας Γκαλίντο-, αρχιτεκτόνων -Λουίς Μπαραγάν, Χουάν Ο' Γκόρμαν, Τατιάνα Μπιλμπάο, Μίτσελ Ροϊκίντ, Πέδρο Βάσκες-, υπέροχων σκηνοθετών -Φερνάντο ντε Φουέντες, Αλεχάντρο Ινιάριτου, Λουίς Μπουνιουέλ, Αλφόνσο Κουαρόν, Γκιγέργμο ντελ Τόρο-, ηθοποιών -Ντολόρες ντελ Ρίο, La Dona Μαρία Φέλιξ, Πέδρο Ινφάντε, Χόρχε Νεγρέτε, Σάλμα Χάγιεκ-, τώρα κάνει φίρμες τους «διάσημους» ναρκέμπορους, ψυχοπαθείς δολοφόνους, που η μοναδική τους συμβολή στον πολιτισμό είναι τα narcocorridos που τα τραγουδάνε κάτι ατάλαντοι κόλακες.

 

Τόπος του μυθιστορηματικού κόσμου, το Μεξικό· αλλά αυτό είναι και λίγο τυχαίο καθώς ο κόσμος των ναρκωτικών είναι κοινός τόπος και με ευκολία μπορεί να ανθίσει οπουδήποτε. Είναι πολύ εύκολο να καταλάβεις αν θα σου αρέσει το συγκεκριμένο βιβλίο. Έβλεπες την σειρά Narcos; Σου άρεσε; Πόσα αστέρια της έβαλες; Τα ίδια αστέρια θα βάλεις και στο βιβλίο. Τόσο ξεκάθαρο – όσο και η ανόθευτη κόκα. Παλιότερα είχα διαβάσει το βιβλίο του Σαβιάνο και είχα σοκαριστεί με τις αποκαλύψεις του και τον κύκλο βίας. Ταυτόχρονα είχα θαυμάσει την αφηγηματική δεινότητα του Σαβιάνο, η οποία όταν αποτίναζε το βάρος των αποκαλύψεων, γινόταν ένα εξαιρετικό λογοτεχνικό βιβλίο. Εδώ, ο Ντον Γουίνσλοου, απαλλαγμένος από τις «αληθινές πληροφορίες» χτίζει από την αρχή και με μαεστρία έναν ασύλληπτα όμορφο μυθιστορηματικό κόσμο – έχει κάνει φοβερή έρευνα για τον κόσμο των ναρκωτικών και αυτό φαίνεται, αλλά αφήνει στον αναγνώστη και την «ανάσα» να σκεφτεί ότι ίσως όλα αυτά να είναι και ψέματα, μυθιστορίες, λογοτεχνία. Στον Σαβιάνο, διάβαζες με μια θηλιά συνεχώς περασμένη στο λαιμό σου.
 

Ξέχωρα από την αφηγηματική δεινότητα του εκάστοτε συγγραφέα, οι μυθιστορηματικοί ήρωες του κόσμου των ναρκωτικών κερδίζουν σχεδόν μόνοι τους την «αθανασία» τους – ασχέτως αν στην πραγματικότητα, πεθαίνουν σαν τις μύγες!! Μέσα στον καθένα τους συμπυκνώνεται ανάγλυφα αυτό που θα αποκαλούσαμε «Άνθρωπος», συνυπολογίζοντας ένα ακόμα πλεονέκτημα για τους αναγνώστες, δηλαδή ότι αυτοί οι ήρωες στερούνται βάθους άρα η πλοκή τρέχει σαν καταδίωξη και οι λέξεις πέφτουν σαν σφαίρες σε ενέδρα. Ευχαρίστως θα πιστεύαμε ότι απανταχού οι άνθρωποι διαθέτουν βάθος και εσωτερικό πλούτο, αλλά δυστυχώς, η πραγματικότητα έχει δείξει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ρηχοί και ειδικότερα όταν έχεις του σκασμού λεφτά ή σφαίρες (plata o plomo) δεν χρειάζεται να το σκεφτείς και παραπάνω! Φαντάζεστε έναν ναρκέμπορο με ηθικά διλήμματα; Αστείος, ε; Και νεκρός, με το καλημέρα σας! Όμως, εδώ, δεν γράφουμε παρωδία. Ίσως μια άλλη φορά. 

 

Το «Καρτέλ» είναι ένα πολύ πολύ πολύ σπουδαίο βιβλίο, όχι τόσο συγγραφικά – αν και η αφήγηση του Γουίνσλοου είναι υπέροχη, με δεκάδες ανατροπές και διασκεδαστικά ειρωνικό χιούμορ εν μέσω αιματοβαμμένων σελίδων – όσο κυρίως γιατί, μας δείχνει έναν κόσμο που αγνοούμε και (το χειρότερο) όταν τελικώς γνωρίσουμε μια πτυχή του, ύστερα συνεχίζουμε να τον αγνοούμε εκουσίως αυτή τη φορά. Η ζωή μας θα γινόταν αφόρητη αν έπρεπε σε κάθε μας βήμα να συλλογιζόμαστε σε βάθος τον αντίκτυπο που θα έχει η πιο κοινή μας πράξη. Δηλαδή, έχουμε πειστεί ασαφώς ότι τα πράγματα πολλές φορές δεν είναι έτσι όπως φαίνονται αλλά, δεν ξέρουμε στην ολότητά τους πώς φαίνονται, και ακόμα περισσότερο, πώς είναι! Αυτή την «αποκάλυψη» μού την μετάδωσε πρώτος μέσα από τα βιβλία του ο Ντον ΝτεΛίλλο (σίγουρα εδώ θα περιμένατε να πω ο Πύντσον!) όταν αναφέρθηκε εκτενώς στο θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων, πού πάνε τα σκουπίδια μας όταν τα πετάμε; Αρκετές φορές σκέφτομαι τι διαδρομή θα ακολουθήσει το περιτύλιγμα ενος σνίκερς από την στιγμή που το πετάω, πού θα φτάσει, πόσο θα υποβαθμίσει τις ζωές κάποιων ανθρώπων που δε θα γνωρίσω ποτέ μου· μετά το δαγκώνω και σταματάω να σκέφτομαι μαλακίες, γιατί ομολογουμένως, δεν είμαι ο εαυτός μου όταν πεινάω!
 

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τα ναρκωτικά. Ένα γραμμάριο κοκαίνης ευαγγελίζεται την «ευτυχία» και κανείς δεν θέλει να σκέφτεται πόσοι νεκροί χρειάστηκαν για την παρασκευή του – αυτά είναι στενάχωρα πράγματα, πάψε να τα σκέφτεσαι 'mano, εμείς θέλουμε να «φτιαχτούμε». Όσο για την διαφθορά, ποιος είναι πιο διεφθαρμένος; Ο πωλητής ή ο αγοραστής; Και πόσο διεφθαρμένη είναι μια κοινωνία, όταν οι πολίτες της έχουν ανάγκη να φτιάχνονται για να ξεφεύγουν από την πραγματικότητά της, με κόστος την αιματοχυσία και τα δεινά των γειτόνων τους; Υπάρχουν όμως νεκροί και αυτό το σκληρό βιβλίο σχεδόν τους απαριθμεί έναν έναν, δεν σε αφήνει σε ησυχία, γιατί δεν πρέπει να εφησυχαστείς, πρέπει οι σελίδες του να γυρνάνε με κόπο και πόνο, πηγμένες από το αίμα αθώων (και μη) ανθρώπων. Οι θάνατοι που σχετίζονται με τα ναρκωτικά στο Μεξικό το 2010 έφτασαν τους δεκαπέντε χιλιάδες διακόσιους εβδομήντα τρεις.
Να λοιπόν, τι μετράμε τώρα, σκέφτεται ο Πάμπλο, αντί να μετράμε αντίστροφα μέχρι τα μεσάνυχτα.
Θανάτους μετράμε. 

 

 

Και όλοι αυτοί οι θάνατοι που περιγράφονται στο βιβλίο δεν έχουν την παραμικρή σχέση με την χρήση ναρκωτικών, παρά μόνο με την διακίνησή τους!! Μοιάζει τελείως σουρεάλ, έτσι; Είναι πράγματι σουρεαλιστικό, όπως και τόσα άλλα στον κόσμο των ναρκωτικών· ωστόσο, κι αυτό, όπως και τόσα άλλα στον κόσμο των ναρκωτικών, είναι απολύτως ρεαλιστικό. Είναι δύσκολο να περιγράψεις τι συμβαίνει στις σελίδες αυτού του φοβερού βιβλίου. Το επιμύθιο του θα μπορούσε να είναι ότι δεν κουμαντάρουν οι άνθρωποι το καρτέλ, το καρτέλ κουμαντάρει τους ανθρώπους, αλλά δεν φτάνει να το ξέρεις, δεν φτάνει καθόλου, πρέπει να το αισθανθείς. Αν δεν το αισθανθείς, τότε δεν το ξέρεις κιόλας.
 

Όσοι έχετε διαβάσει το «2666» του Ρομπέρτο Μπολάνιο σίγουρα θα θυμάστε το περίφημο κεφάλαιό του, περίπου τετρακοσίων σελίδων, όπου περιγράφει κατεβατά φρικιαστικούς φόνους και βασανισμούς γυναικών, συνήθως φτωχών εργατριών στις μακιλαδόρες, στα εργοστάσια κοντά στα σύνορα του Μεξικού. Ένα απόσπασμα του «Καρτέλ» μου το θύμισε έντονα: Γνωρίστηκαν όταν ο Πάμπλο κάλυπτε το feminicidio* – έτσι το έλεγαν –, τις εξαφανίσεις και τις δολοφονίες εκατοντάδων νεαρών γυναικών.
Τριακόσιες ενενήντα, για την ακρίβεια, σκέφτεται ο Πάμπλο. Αυτές οι γυναίκες ήταν κυρίως εργάτριες στις μακιλαδόρες. Δεν θυμάμαι την χρονική περίοδο που τοποθετείται το κεφάλαιο του Μπολάνιο και αν συμπίπτει με τον χρόνο του Γουίνσλοου, όμως η σύμπτωση παραείναι ισχυρή για να την προσπεράσω, και εκτός των άλλων, ξεκαθαρίζει κάπως εκείνο το παράξενο αλλά τόσο γοητευτικό κεφάλαιο του Μπολάνιο. Στο σύμπαν του Γουίνσλοου, ο κύκλος της βίας παρουσιάζεται πιο «ορθολογικά» και γραμμικά, ενώ στον Μπολάνιο, τα περιστατικά που τα γνώριζε σε βάθος και κείνος, παρουσιάζονται περισσότερο πειραγμένα και μπερδεψιάρικα – χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι η γραφή του Μπολάνιο είναι υποδεέστερη, προς Θεού, φωτιά να πέσει να με κάψει! 

 

Το «Καρτέλ» διαβάζεται με κομμένη την ανάσα (αν κάτι σας φοβίσει σε αυτό το βιβλίο, σίγουρα το τελευταίο θα είναι ο όγκος του) και η θεσπέσια μετάφρασή του ενισχύει την απόλαυση. Νομίζω ότι αξίζει ένα εύγε και η επιμέλεια – πέντε έξι παροράματα κυρίως στις καταλήξεις μερικών λέξεων, δεν είναι ικανά να αμαυρώσουν την διαχείριση ενός τόσο απαιτητικού υλικού. Εύγε, λοιπόν. Κάτι που σημείωσα σχετικά με την μετάφραση αλλά στην ουσία δεν είναι λάθος, είναι όταν δημιουργείται μια τηλεφωνική γραμμή πληροφοριών με σκοπό να συλλέξουν ό,τι μπορεί να φανεί χρήσιμο στην σύλληψη του διαβόητου ναρκέμπορου. Η κυβέρνηση δημιούργησε τη Θερμή Τηλεφωνική Γραμμή Μπαρέρα... (κάτι σε Hot line, υποθέτω ότι θα έλεγε στο πρωτότυπο). Διαβάζεται λίγο παράξενα στα ελληνικά χωρίς, επαναλαμβάνω, να αποτελεί απαραίτητα και λάθος. Μεταξύ άλλων, προσφέρει και την ευχαρίστηση να φτιάξεις με το μυαλό σου διάφορες στιχομυθίες, όπως ας πούμε:  

-Θερμή Τηλεφωνική Γραμμή Μπαρέρα. Έχεις κάτι για μένα που θέλω απεγνωσμένα;
-Ναι, έχω σημαντικές πληροφορίες. Δεν μπορώ να τα κρατάω άλλο μέσα μου. Θέλω να τον γαμήσω τον πούστη!
 

Καθώς διαβάζετε το «Καρτέλ» ενδέχεται να σκεφτείτε ότι είναι κάπως αναληθοφανής τόση ωμή βία. Οι αμφιβολίες σας θα διαλυθούν μόλις κάνετε μια πρόχειρη αναζήτηση στις εικόνες του google, στο λήμμα «Mexico cartel» (πατήστε με δική σας ευθύνη!). Ας αναφέρω και δύο μπλογκ που συμβουλεύτηκε και ο ίδιος ο συγγραφέας για την έρευνά του, Borderland Beat και Insight Crime (εδώ είναι χαλαρά τα πράγματα, μη φοβάστε!), για να μάθετε περισσότερα για αυτό το μεγάλο πρόβλημα. Όμως, ας μην προτρέχουμε, όταν έχουμε στα χέρια μας ένα τόσο σημαντικό βιβλίο. Αυτό το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί, για να εκτιμηθεί κάπως καλύτερα η πολυπλοκότητα του κόσμου μας. Να διαβαστεί με καρδιά και μυαλό. Και να προσφερθεί σαν πολύτιμο δώρο. Σε μένα. Σε σας. Και σε άλλους. Σε χιλιάδες χιλιάδων άλλους: στους απρόσωπους και ανώνυμους του Μόρα, στους ένοχους και στους αθώους και σε εκείνους που βρίσκονται κάπου στο ενδιάμεσο, εκεί που ζούμε και πεθαίνουμε οι περισσότεροι, τυλιγμένοι στις αποχρώσεις του γκρίζου.

 

 

Υ.Γ. 2666 *Γυναικοκτονία: Νεολογισμός που περιγράφει ένα «νέο» εγκληματολογικό και ανθρωπολογικό φαινόμενο το οποίο αφορά τις πιο ακραίες εκδηλώσεις σεξιστικής βίας από άντρες σε βάρος γυναικών, οι οποίες δολοφονήθηκαν επειδή παραβίασαν τον δήθεν προκαθορισμένο – βιολογικά και κοινωνικά – ρόλο τους ως... γυναίκες (Σ.τ.Μ)