Tristie's

 

Η συλλογή των 49 στο σφυρί, ΈΝΑ... η συλλογή των 49 στο σφυρί, ΔΥΟ... η συλλογή των 49 στο σφυρί, ΤΡΙΑ... ΝΤΟΝΓΚ... κατοχυρώθηκε στον θλιμμένο κύριο με το ναυτικό σκουφί! Κάπως έτσι πρέπει να το φαντάζεται κάθε φανατικός αναγνώστης του Πύντσον, σαν μια φανταστική δημοπρασία που θα έχει αυτόν στο τέλος, ισχυρότερο διεκδικητή και μοναδικό δικαιούχο του πολύτιμου αντιτύπου. Αν υπάρχει μια λίστα με τα δέκα πιο καταζητούμενα βιβλία (γιατί όταν αναφέρεσαι σε κάποιο αγαπημένο σου βιβλίο, δεν αναζητείται απλώς αλλά καταζητείται), «Η συλλογή των 49 στο σφυρί» είναι σίγουρα μέσα σε αυτά. Μερικές φορές όμως, το καταζητούμενο βιβλίο έρχεται και παραδίνεται μονάχο του, και τότε η έκπληξη σε πλημμυρίζει. Η ανιδιοτελής πράξη ενός ανθρώπου που δεν γνωρίζεις (και αυτό το «δεν γνωρίζεις» όταν αναφέρεται σε άτομο με το οποίο έχεις κοινό άξονα την αγάπη για τα βιβλία και ειδικότερα τον ενθουσιασμό για τον Τόμας Πύντσον, τότε κρίνεται ιδιαίτερα αμφισβητήσιμο) έρχεται με την ορμή ενός σφυριού δημοπρασίας και συνθλίβει το υπολογιστικό μυαλό σου.

 

Η πρώτη παράγραφος είναι το μεγάλο μου ευχαριστώ στον δωροθέτη, που έκανε τα μαγικά του και μου εξασφάλισε ένα αντίτυπο των εκδόσεων Ύψιλον, την στιγμή που η αφάνεια του συγκεκριμένου βιβλίου είχε γίνει παροιμιώδης. Εντούτοις, νομίζω ότι θα συμφωνήσει και αυτός, εφόσον μόλις επανεκδόθηκε από την υπέροχη σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg, αξίζει να διαβαστεί από αυτές τις εκδόσεις – άσε που είναι γεμάτες επίμετρα, θα μάθουμε πολλά ενδιαφέροντα για τον συγγραφέα, ίσως περιέχει και άλμπουμ φωτογραφιών του.

  

Μην ψαρώνετε! Το μέγεθος, ούτε εδώ, δεν μετράει. Μικρό στο μάτι, μεγάλο στο γινάτι – δηλαδή στην δίκαιη αγανάκτηση που θα νιώσει ο ανυποψίαστος αναγνώστης, παραπλανημένος από το αισιόδοξο εξώφυλλο και την μικρή έκταση. Ο Τόμας Πύντσον δεν κάνει καμία έκπτωση τώρα που έφτασε τα ογδόντα, μην περιμένετε να βρείτε συγγραφικές ευκολίες στα νεανικά του κείμενα, ειδικά σε εκείνα που τον χαλύβδωσαν και τον έκαναν αυτό που είναι. Μην σας μπερδεύει το γεγονός ότι το διαβάζουμε τώρα, καθότι υπήρξε για χρόνια εξαντλημένο.
 

Συνήθως, πριν μάθεις ποιος/τι είναι αυτό το «pynchon» που σου λέει κάποιος, το πρώτο που αντικρίζεις ψάχνοντας πληροφορίες είναι αυτή η παράξενη καραμούζα. Είναι ένα σύμβολο που περισσότερο δένεσαι μαζί του, εκτός του βιβλίου όπου περιέχεται, παρά εντός. Δε ξέρεις τι είναι αλλά το δέχεσαι, σαν επικύρωση μιας σχέσης που η ουσιαστική της φάση, μπορεί να ξεκινήσει χρόνια μετά. Μασονικά σύμβολα του Σατανά που θέλουν το κακό μας! Ακούστε με που σας μιλάω... κάμερα σε μένα – μια φράση που ποτέ δε θα έλεγε ο Πύντσον!! Αυτή η καραμούζα, σωστότερα ταχυδρομική σάλπιγγα με σουρντίνα, έγινε παγκόσμιο σύμβολο, με εκείνον τον επεκτατισμό της ποπ κουλτούρας που ο Πύντσον αρέσκεται να χρησιμοποιεί στα βιβλία του. Γιατί καμιά φορά δεν είναι κακό να κάνεις αυτά που διαβάζεις στα βιβλία. Στο πίσω μέρος του αριστερού χεριού του διέκρινε την ταχυδρομική σάλπιγγα, σε τατουάζ από παλιά μελάνη που άρχιζε να ξεθωριάζει και ν' απλώνεται. Η λογοτεχνία μπορεί να ζει και κάτω από το δέρμα σου. Υποδόρια και παντοτινά. 

 

Έτσι λοιπόν έχουμε την ηρωίδα του Πύντσον, Οιδίπα(!) Μαας, μια εργαζόμενη... μια καλή νοικοκυρά, να τυραννιέται και να μας τυραννάει στην προσπάθειά της ν' ανακαλύψει και ν' ανακαλυφθεί, περνώντας μέσα από παγκόσμιες συνωμοσίες, πανίσχυρες εταιρείες, μυστηριώδεις τύπους, παράξενα σύμβολα, παράνοια, καρτούν και χιούμορ – αυτό που λέμε δείγμα τυπικό, του Πύντσον, δηλαδή! Είναι όμως πράγματι, τυπικό πυντσονικό δείγμα; Ανάμεσα στο εντυπωσιακό πρωτόλειο «V.» και στο αρχετυπικό αποκορύφωμα του «Ουράνιου τόξου της βαρύτητας», «Η συλλογή των 49 στο σφυρί» είναι μια υπέροχη μικρογραφία ενός εκ των περίπλοκων και ατέρμονων συμπάντων που εξερευνά ο Πύντσον μέσω της γραφής του. Σίγουρα, τα τέσσερα μεγάλα μυθιστορήματά του είναι τα αγαπημένα των φανατικών αναγνωστών του, γιατί εκεί συνωθούνται πολλαπλά παράλληλα σύμπαντα, που εντυπωσιάζουν με την συνεκτικότητά τους αλλά και τις γοητευτικές μεταβλητές τους. Εδώ, επίσης δεν λείπουν η συνεκτικότητα και οι γοητευτικές μεταβλητές, αλλά, αποδίδονται με έναν πιο χαμηλόφωνο τόνο που καθιστούν το συγκεκριμένο βιβλίο μία καλή αρχή για όποιον θέλει να μάθει τι παίζει με αυτόν τον συγγραφέα. Είναι ευχάριστο το γεγονός ότι επανεκδόθηκε (ασχέτως αν έχει ήδη εκδοθεί όλο το υπόλοιπο έργο του) γιατί μπορεί να επαναπροσδιορίσει την σχέση σας με τον Πύντσον, πάνω που πιστεύατε ότι είχε οριστικά παύσει. Ακόμα και οι συγγραφείς δικαιούνται μια δεύτερη ευκαιρία!
 

Θα προσπαθήσω να μην ανακυκλώσω παλιές σκέψεις για να εκφράσω την παγιωμένη πλέον άποψή μου για τον συγγραφέα και το πολύτιμο έργο του. Θα πω μόνο ότι απόλαυσα ξανά αυτή την εκπληκτική ικανότητά του να συνενώνει ετερόκλητα στοιχεία σε ένα τέλειο σύνολο, σαν να εμφανίζεται προς το τέλος της ιστορίας ένας ισχυρός μαγνήτης που έλκει τα ρινίσματα των σκέψεων και των στοιχείων με δύναμη αλλά και – εκεί που η εντροπία της πλοκής τείνει να μειώνεται – με απόλυτη τάξη. Τα λέει σαφώς καλύτερα, για το βιβλίο αλλά και για το φαινόμενο Τόμας Πύντσον, ο μεταφραστής Δημήτρης Δημηρούλης στην εξαιρετική εισαγωγή του – πρόκειται για «σύμμειξη» δυο/τρίων κριτικών άρθρων που ανθολογούνται και στην όμορφη συλλογή κριτικών δοκιμίων «Παραλλάξ: Σύμμεικτα για την λογοτεχνία και την γλώσσα» (μεταξύ των οποίων και ένα-δυο φοβερά άρθρα για τον Τζέημς Τζόυς). Όπως δηλώνει ο ίδιος, η εισαγωγή του βιβλίου «Η συλλογή των 49 στο σφυρί» είναι ελαφρώς τροποποιημένη σε σχέση με την παλιά από τις εκδόσεις Ύψιλον (ίσως, προσθέτω εγώ, και σε σχέση με τα κριτικά άρθρα που βρίσκονται στη συλλογή «Παραλλάξ», δεν προχώρησα σε αντιπαραβολή). Ωστόσο, όσα γράφονται στη εισαγωγή που κρατάτε στα χέρια σας είναι ενδιαφέροντα και θα σας ιντριγκάρουν ώστε να ασχοληθείτε περαιτέρω με τον μεγάλο Αμερικανό συγγραφέα. Πρέπει να επισημάνω όμως ότι, η εισαγωγή έχει πολλά σπόιλερ για την πλοκή του βιβλίου και έτσι, όσοι θέλετε να διαβάσετε το βιβλίο του Πύντσον ανεπηρέαστοι, καλό θα είναι να αφήσετε την εισαγωγή για το τέλος.

 

 

[...] Όσοι αναγνώστες προτιμούν να διαβάζουν κείμενα στα οποία δε συμβαίνει τίποτε θα το βάλουν έντρομοι στα πόδια. Γι' αυτούς η λογοτεχνία υποκαθιστά τον πασατέμπο. Όσοι όμως αναζητούν την απόλαυση σε κείμενα που απαιτούν συμμετοχή της φαντασίας και της σκέψης θα βυθιστούν στον γλυκό τρόμο που προκαλεί ο μυθιστορηματικός λαβύρινθος του Πίντσον. Γι' αυτούς η λογοτεχνία δίνει την υπόσχεση ότι κάτι θα συμβεί και στους ίδιους.
Στον κόσμο της σύγχρονης λογοτεχνίας ο Πίντσον είναι κατά κάποιον τρόπο ο τρελός του χωριού. Εμμονικά ιδιόρρυθμος και επινοηματικά δύσκολος στήνει πλεκτάντες γύρω από τον αναγνώστη, ζητώντας του κάθε φορά να εμπλακεί σε μια διαφορετική περιπέτεια που θα καταλήξει στο δημιουργικό αδιέξοδο της αυτοαποδόμησης. Η αναγκαία συνθήκη γι' αυτό το γεγονός είναι ένας αναγνώστης στον οποίο ήδη κάτι συμβαίνει.

 

Η μετάφραση του Δημήτρη Δημηρούλη είναι εξαιρετική (και σημαντική γιατί άνοιξε τον χορό των υπόλοιπων μεταφράσεων των έργων του Πύντσον), «περασμένη» εκ νέου, ουσιαστικά μια νέα μετάφραση με σκοπό να καλύψει ό,τι ενδεχομένως ξεθώριασε ο χρόνος, με προσθήκη αρκετών υποσημειώσεων σε σύγκριση με την πρώτη έκδοση, σαφώς χρήσιμων, ίσως όμως και όχι, αφού η αφήγηση αρκεί από μόνη της να συγκροτήσει τον κόσμο της ανάγνωσης, παρά τις ελλείψεις της γνώσης. Η έκδοση Gutenberg στη νέα σειρά Aldina είναι υπέροχη (θα ήταν αρκούντως πυντσονικό αν το συγκεκριμένο βιβλίο έφερε την αρίθμηση “49” και η λέξη «σειρά», μετονομαζόταν ειδικά γι' αυτό σε, «συλλογή»!!), μακάρι να μας γνωρίσει πολλούς σπουδαίους συγγραφείς και μεγάλα έργα, να τα εκατοστήσει. Ξέρω πως είναι δικό μου κόλλημα αλλά το πολυτονικό ενίοτε με ενοχλεί – νομίζω ότι στην γραφή του Πύντσον δεν ταιριάζει, ας το προσπεράσω όμως. Θετική μνεία και στο καλαίσθητο αισιόδοξο εξώφυλλο. 

 

Remedios Varo, «Bordando el Manto Terrestre»

 

Για το τέλος, επέλεξα μία μικρή φρασούλα από το βιβλίο, που μιλάει για τις μεταφορές (προσωπικά, ένα από τα πιο γοητευτικά στοιχεία της γραφής του) και συνδέεται φραστικά με μία παράξενη εφεύρεση που εμφανίζεται στο βιβλίο του, «Ο Δαίμων του Μάξγουελ». Ο Δαίμων κάνει τη μεταφορά όχι μόνο λεκτικά όμορφη αλλά και αντικειμενικά αληθινή. Χάρηκα που συνάντησα αυτή την φράση, γραμμένη από τον ίδιο, ύστερα και από την ανάγνωση σχεδόν ολόκληρου του έργου του – συνοψίζει με θαυμαστό τρόπο όλη την αναγνωστική ευγνωμοσύνη που νιώθω. Οι μετάφορές του, όσο αλλόκοτες και αν μοιάζουν, κατά βάθος είναι καλλονές και βασανιστικά αληθινές. Και αυτό, δεν μπορεί παρά να είναι, αποτέλεσμα ενός δαίμονα. 

 

Υ.Γ. 2666 Καλό Πάσχα σε όλους (ξεχάστηκα με τους δαίμονες)!