0 + ∞

Μαθηματικά σύμβολα ενός προβλήματος που ψάχνει τις πιθανές του λύσεις. Κάποτε οραματίστηκαν την μία και μοναδική του λύση, τώρα εξετάζουν και το ενδεχόμενο να είναι άλυτο. Από τον άκρατο καπιταλισμό της προηγούμενης ανάρτησης ας περάσουμε σε κάτι πιο “ανθρώπινο”. Όσο διάβαζα το βιβλίο του Άρθουρ Καίσλερ (Καίστλερ, στην έκδοση που έχω, προτίμησα όμως το πιο διαδεδομένο) δύο βιβλία τριγύριζαν συνεχώς στο μυαλό μου – “Το βιβλίο της Εξουσίας” του Κάφκα (εκείνο το θεσπέσιο πολύτομο έργο που περιλαμβάνει όλες τις εκφάνσεις και διακυμάνσεις της εξουσίας σε κεφάλαια με τίτλους όπως “Δίκη”, “Ο Πύργος”, “Μεταμόρφωση”, “Αμερική” κ.α. !!) και το “Κιβώτιο” του Άρη Αλεξάνδρου, την βαθιά πολιτική αλληγορία που καταδεικνύει πως κάποιος είναι ικανός να θυσιάσει την ζωή του για μια κούφια ιδεολογία.

Με λίγα λόγια, “Το Μηδέν και το άπειρο”... είναι ο κομμουνισμός, ηλίθιε! Δεν έχω καμία διάθεση να πολιτικοποιήσω την ανάρτηση και να αντιταχθώ στο ένα παίρνοντας το μέρος του άλλου. Εξάλλου, το μήνυμα του βιβλίου είναι σαφές, ο δογματισμός (κάθε είδους) δεν είναι ανθρώπινο χαρακτηριστικό παρά μια τεχνητή κατασκευασμένη συνθήκη βασισμένη στο ψέμα, στο αίμα, στην εξουσία και στο μίσος.

[...] «Το κόμμα ποτέ δεν σφάλλει», είπε. «Εσύ και εγώ μπορεί να κάνουμε σφάλματα. Όχι όμως το Κόμμα. Το Κόμμα, σύντροφε, είναι κάτι περισσότερο από μένα και από σένα κι από χιλιάδες άλλους, σαν και σένα και σαν και μένα. Το Κόμμα είναι η ενσωμάτωση της επαναστατικής ιδέας μέσα στην Ιστορία. Η Ιστορία δεν έχει τύψεις. Δεν έχει ούτε τύψεις ούτε δισταγμούς. Αδιάφορη και αλάθητη κυλάει προς τον σκοπό της. Σε κάθε στροφή, μεσ' τη διαδρομή της, αφήνει πίσω της την ιλύ που κουβαλάει και τα κουφάρια των πνιγμένων. Η Ιστορία ξέρει τη δουλειά της και δεν σφάλλει, κι όποιος δεν έχει απόλυτη πίστη στην Ιστορία δεν μπορεί να ανήκει στις τάξεις του Κόμματος».

Για να πετύχει μια επανάσταση πρέπει αναπόφευκτα να υπάρξουν και μερικοί νεκροί... αλλά άντε να πείσεις με τέτοια επιχειρήματα τους μελλοθάνατους! Το βιβλίο είναι συνταρακτικό. Παρουσιάζει πώς ένα όραμα που στρώθηκε με τις καλύτερες προθέσεις οδήγησε πολλούς ανθρώπους στην κόλαση. Παρακολουθούμε την ζωή του Ρουμπάσωφ, ενός από τα ηγετικά στελέχη της Επανάστασης, να επαναπρογραμματίζεται μέσα στις φυλακές όπου κρατείται για προδοσία απέναντι στο Κόμμα. Κάποτε ήταν εκείνος που φρόντιζε να υπάρξουν μερικοί νεκροί ώστε να παραμείνει σε τροχιά ευημερίας το όραμα της Επανάστασης, τώρα ήρθε η ώρα να πεθάνει εκείνος για να δώσει κίνηση στην Επανάσταση, στην οποία πια δεν πολυπιστεύει. Αυτό το “πια” φανερώνεται με πλήθος φιλοσοφικών, κοινωνικών και λογικών σκέψεων, που φέρνουν στο φως τις πρακτικές προπαγάνδας και δογματικής αλλοφροσύνης του Κόμματος. Το βιβλίο του Καίσλερ ανατέμνει με θαυμάσιο τρόπο τις περιβόητες “Δίκες της Μόσχας” με τις εκκαθαρίσεις των ηγετικών στελεχών από τον Στάλιν. Επανάσταση, Κόμμα, Νο1, είναι χαρακτηριστικές λέξεις που δεν χρειάζονται περαιτέρω ερμηνεία. Ο Ρουμπάσωφ αποδεικνύεται ένας δυνατός ήρωας, χωρίς ιδιαίτερο κόπο, καθώς περικλείει μέσα του δεκάδες πανανθρώπινα συναισθήματα που συγκινούν και αγγίζουν βαθιά. Αν διαβάσεις το κείμενο χωρίς πολιτικές και πνευματικές αγκυλώσεις δεν υπάρχει περίπτωση να μην συγκλονιστείς.

[...] Βέβαιοι δεν ήσαν, αλλά άλλο δεν μπορούσαν να επικαλεστούν εκτός από κείνο το ξεγελαστικό μαντείο που λέγεται Ιστορία και που εκφράζει την κρίση του μονάχα όταν αυτός που την επικαλείται έχει από καιρό λυώσει στο χώμα. (“Η ιστορία είναι ένας εφιάλτης από τον οποίο προσπαθώ να ξυπνήσω”, όπως έχει γράψει και ο μεγάλος Τζέημς Τζόυς!)

Ωστόσο, θεωρώ ότι ο Καίσλερ θυσίασε την ομορφιά του κειμένου του για το δυνατό μήνυμά του και είναι μια θυσία που σίγουρα αξίζει τον κόπο, αλλά δεν γίνεται να μην το επισημάνω. Ο λόγος του είναι όμορφος, όμως το περιεχόμενο του βιβλίου με τις φυλακές, τις ανακρίσεις, το έντονο πολιτικό στοιχείο, διαβάλουν κάπως τη δύναμη του μηνύματος. Αν ήθελα να κάνω έναν παραλληλισμό με τον τίτλο, θα έλεγα ότι η αισθητική απόλαυση του κειμένου τείνει στο μηδέν και η σπουδαιότητα του μηνύματος τείνει στο άπειρο!

Το πρώτο πράγμα που μου έκανε θετική εντύπωση καθώς περιεργαζόμουν την έκδοση, ήταν το βιογραφικό του μεταφραστή στο αυτί του βιβλίου. Για μια στιγμή πίστεψα ότι ήταν του συγγραφέα, μέχρι να ελέγξω και το άλλο αυτί. Με γελούσαν τα μάτια μου; Τι όμορφη, παλιά καλή συνήθεια ήταν αυτή, που σιγά σιγά είχε εξαλείψει ο χρόνος; Το βιβλίο μετράει μερικές δεκαετίες (σύμφωνα με την ημερομηνία στον πρόλογο του μεταφραστή – δεν συνάντησα ημερομηνία έκδοσης) και το αντιμετώπισα ως ρομαντικό κατάλοιπο μιας άλλης πιο καλαίσθητης λογοτεχνίας (εννοώντας το σύνολο των πραγμάτων που συγκροτούν το αντικείμενο λατρείας που κρατάμε στα χέρια μας). Μέχρι που διάβασα μια από τις τελευταίες αναρτήσεις του NO14ME και διαπίστωσα ότι η πρακτική αυτή αναβιώνει (και γιατί όχι να μην επιβιώνει μέχρι) και σήμερα. Εύκολα θα διάβαζα ένα βιβλίο ανώνυμου συγγραφέα αλλά ποτέ δε θα αγόραζα ένα βιβλίο ανώνυμου μεταφραστή. Έχω δει ακόμα και μεταφραστές να αναγράφονται με αινιγματικά αρχικά πχ. Μ.Μ. (Μίκυ Μάους; Μαλακία Μετάφραση;)

Η μετάφραση του Βασίλη Καζαντζή, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στα «Νεοελληνικά Γράμματα» το 1938, με κριτικές μελέτες, διηγήματα και ποιήματα, και από τότε έχει στο ενεργητικό του μια συνεχή εργασία στο λογοτεχνικό τομέα, στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό, που περιλαμβάνει μελέτες, ραδιοφωνικά θεατρικά έργα, και πάνω από εξήντα μεταφράσεις Άγγλων και Αμερικανών συγγραφέων. Το μυθιστόρημά του «Οι καλοί και οι ωραίοι» (The Good and the beautiful) γραμμένο στα Αγγλικά, εξεδόθη το 1968 από τον Οίκο Anthony Blond του Λονδίνου. Πολιτικός συντάκτης, χρονικογράφος και σχολιαστής ελληνικών και ξένων εφημερίδων και περιοδικών από το 1948 είναι γνωστός στο ελληνικό κοινό και με το ψευδώνυμο “Ίντεξ” και στη διεθνή σκηνή σαν Basil Gray (τι νομίζατε, τζάμπα υπάρχει το βιογραφικό;;), δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολία και αμφισβητήσεις.

Εκείνο που ενδεχομένως να ενοχλήσει κάποιους αναγνώστες πέρα από το πολυτονικό σύστημα, αναμενόμενο για μια τόσο παλιά έκδοση (εδώ ακόμα και σύγχρονα βιβλία επιμένουν στο πολυτονικό, διεκδικώντας μεν ένα στοιχείο ρομαντισμού που κουβαλά αυτή η συνήθεια, απορώντας με φανερή έκπληξη δε, γιατί η λογοτεχνία δεν είναι τόσο δημοφιλής στους νέους ανθρώπους!! Εκσυγχρονιστείτε!), είναι ένας εκτεταμένος γραμματικός αναχρονισμός – ενίοτε και παραβατισμός – που καταλαμβάνει όλο το βιβλίο. Κυττάξει, ωνειρευότανε, κοιμηθή, ωμολογούσαν, καπέλλο, έγνια, – λέξεις που εμένα δεν με ενόχλησαν διόλου, ίσως όμως ν' αποτρέψουν κάποιους που θα επιλέξουν την έκδοση του Κάκτου από το να τελειώσουν το βιβλίο. Η έκδοση ολοκληρώνεται με ένα ταιριαστό εξώφυλλο και έναν μικρό πρόλογο του μεταφραστή. 

 

Ο τίτλος “Το μηδέν και το άπειρο”, σε σχέση με το πρωτότυπο “Σκοτεινιά το μεσημέρι” (Darkness at noon) ή όπως αλλιώς θα το μετέφραζαν οι πάντα ευφάνταστοι μεταγραφείς, είναι απείρως καλύτερος! Έρχομαι να συμφωνήσω πάλι με τον NO14ME (έχει την τιμητική του σήμερα!) που το επισημαίνει εύστοχα στην ανάρτησή του. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να ζεις έξω από το Δόγμα (πολιτικό, θρησκευτικό, κοινωνικό, αθλητικό, κτλ) αλλά αν αξίζει μια επανάσταση να πετύχει, ακόμα και αν μοιάζει ήσσονος σημασίας, είναι ακριβώς αυτή, η προσωπική.

Υ.Γ. 2666 Σαν την Χαλκιδική δεν έχει! Ευχαριστώ πολύ δεσποινίς “Κυριακάτικα απογεύματα” για το δώρο σας!