Μετακίνηση 6

 

Να είσαι Ελβετός συγγραφέας σε καιρό καραντίνας είναι κάπως δύσκολο· οι σοκολάτες τους πολύ ακριβές, τα ρολόγια τους για να χαζεύεις ασκόπως τα δευτερόλεπτα να περνούν απλησίαστα και το μόνο που σου μένει να κάνεις για να μην τρελαθείς είναι να γυρίζεις τις νύχτες (πριν την απαγόρευση κυκλοφορίας) και να χορεύεις στις άδειες χιονοδρομικές πίστες. Μετακίνηση 6, λοιπόν. Τι, μόνο εμείς θα τρέχουμε στον Χορτιάτη να δούμε το χιόνι, έχουν και οι Ελβετοί δικαίωμα στην ευτυχία. Δεν θα τον τρελάνετε εσείς! Ο Βάλζερ πριν πει το θεϊκό ότι «εκεί βρισκόταν όχι για να γράφει αλλά για να είναι τρελός» πρόλαβε και έγραψε κάποια ωραία πραγματάκια. Το βιβλία του χαλαρά κάνουν περίπατο ανάμεσα στα υπόλοιπα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. «Η ακρίβειά μου αποτελούσε πραγματικό αριστούργημα. Και είναι γνωστό πόσο σπάνια είναι τα αριστουργήματα».
 

Το βιβλίο του Βάλζερ είναι κάπως παράξενο και ιδιότροπο. Αναγνωρίζω ότι αυτό το έχω υποστηρίξει για πολλά βιβλία κατά διαστήματα και είτε διαβάζω όντως παράξενα βιβλία είτε έχω απλώς τις παραξενιές μου – δεν θα τα χαλάσουμε τώρα στα μισά του δρόμου αναγνώστες μου, μια χαρά πορευόμασταν πλάι πλάι. Στην παρούσα φάση, εντόπισα μία καίρια φράση στην μικρή αλλά ουσιώδη εισαγωγή της Αγορίτσας Μπακοδήμου που ενισχύει τον συλλογισμό μου· «η προσποιητή αφέλεια στη θέαση της πραγματικότητας». Εδώ κρύβεται όλο το ζουμί του βιβλίου γιατί αυτή η κατασκευασμένη αφέλεια αν δεν γίνει εξ αρχής αποδεκτή από τους αναγνώστες θα δυσκολέψει την περάτωση αυτής της φαινομενικά απλής αλλά εν τέλει απαιτητικής νουβέλας. Αυτή η αφέλεια με έκανε σποραδικά και μένα να αμφιταλαντεύομαι αν πρόκειται για αριστούργημα ή είναι μόνο ένα καλό βιβλίο. Αλλά δεν είμαι αφελής, φυσικά και πρόκειται για αριστούργημα! 

 

[…] «Ελπίζω ότι δεν θα προκληθεί κάποιου είδους αποξένωση αν ομολογήσω ότι γράφω αυτές τις, υποθέτω, χαριτωμένες και εκλεπτυσμένες φράσεις με μια γερμανική πένα από το Αυτοκρατορικό Ανώτατο Δικαστήριο. Δια ταύτα και η συντομία, η σαφήνεια και η οξύνοια της γλώσσας μου, που σε συγκεκριμένα σημεία γίνεται αρκετά διακριτή, και για την οποία ουδείς τώρα είναι αναγκαίο να αναρωτιέται».
 

Το χιούμορ και η λεπτή σάτιρα είναι διάσπαρτα καθόλη την διαδρομή, όπως και η ανεξήγητη γραφή που να λύσει προσπαθεί ο αναγνώστης. Ο Βάλζερ μας περιγράφει έναν περίπατο που κάνει και ταυτόχρονα μας πληροφορεί για τις σκέψεις που σκέφτεται να αποτυπώσει στο χαρτί στο μέλλον ή το έχει ήδη κάνει και τώρα μας τις αναλύει, με τον τίτλο «Ο περίπατος» – αυτό μένει κάπως αξεδιάλυτο ή έστω μετέωρο μπροστά σε όσα καταπληκτικά μας εξιστορεί. Ο μοντερνισμός, δηλαδή, κάνει βόλτα μαζί του! Ο Βάλζερ πέθαινε για περιπάτους· εξάλλου τον βρήκαν νεκρό στα χιόνια κατά την διάρκεια ενός συνηθισμένου περιπάτου. Δεν είναι ο τύπος της φλανέρειας λογοτεχνίας που μας έχει χαρίσει υπέροχα βαρετά δείγματα ανά τα χρόνια· Τι είδα περπατώντας στην Πλάκα. Πλάκα με κάνεις ρε φιλαράκι! Ο Βάλζερ είναι ο γοητευτικός εκείνος τύπος που θα έτρωγε πρόστιμο 300 ευρώ για άσκοπη μετακίνηση ακόμα και αν ο περίπατός του είχε όντως σκοπό. Γιατί ο σκοπός του εδώ είναι η υψηλή λογοτεχνία και σχεδόν σε κανέναν δεν αρέσει αυτή η στάση ζωής.
 

[…] «Ξέρετε ότι εργάζομαι επίμονα και σκληρά με το μυαλό μου, και ότι πολύ συχνά είμαι, υπό την καλύτερη έννοια, ενεργός ενώ συνάμα δίνω την εξωτερική εντύπωση του αμέριμνου και άεργου, του αμελή, του ονειροπόλου και οκνηρού αλήτη, που είναι χαμένος στα απέραντα βάθη του ουρανού ή της γης, προκαλώντας τη χειρότερη εντύπωση, ομοιάζοντας με αργόσχολο και επιπόλαιο άνθρωπο που στερείται κάθε είδους υπευθυνότητας;» 

 

Η έκδοση του «Γαβριηλίδη» όπως οι περισσότεροι περιμένατε απογοητεύει και πάλι. Με μια προσεκτική ανάγνωση άλλαξε ήδη τέσσερα σχήματα και κρατιέται με κόπο από όπου μπορεί – σίγουρα όχι από το εξώφυλλο που είναι ήδη ετοιμόρροπο. Τα είχα ξαναπεί με αφορμή ένα θαυμάσιο βιβλίο και δεν άλλαξε καθόλου η γνώμη μου, ούτε για το βιβλίο ούτε για τις εκδόσεις. Επίσης, η συγκεκριμένη έκδοση είναι δίγλωσση και όσο και αν θεωρώ όμορφες υπό προϋποθέσεις τις δίγλωσσες εκδόσεις – ιδανικά όταν συνοδεύονται από ωραίο περιτύλιγμα, που δεν συνέβη εδώ – δεν μπορώ να καταλάβω τον λόγο που η συγκεκριμένη νουβέλα είναι δίγλωσση πέρα από την προφανή αύξηση του κόστους του βιβλίου, ευτυχώς δηλαδή που η λογοτεχνική του αξία τελικά εξισορροπεί τις όποιες ανισορροπίες, ακόμα και αν ερχόταν σε μία μόνο γλώσσα. Θα χαρούν οι γερμανόφωνοι με αυτή την κίνηση, προφανώς, αλλά τουλάχιστον θα περίμενα μια σκέψη στην εισαγωγή γιατί επιλέχθηκε η δίγλωσση αποτύπωση. Τέλος πάντων, αυτοί ξέρουν, εμείς πληρώνουμε. Η μετάφραση της Αγορίτσας Μπακοδήμου και Τέο Βότσου είναι εξαιρετική, (αισθάνεσαι ότι) αντιλαμβάνεσαι και θαυμάζεις όλη την λεκτική μαεστρία του Βάλζερ. Όσοι πάλι είστε σχολαστικοί, δίπλα είναι το πρωτότυπο, κάνετε την σύγκριση.  

Άκου μάνα, είμαι active member της κοινωνίας:

[…] «Εν ολίγοις, διαμέσου του στοχασμού, της περισυλλογής, της αναζήτησης, της ανασκαφής, της σκέψης, της γραφής, της εξέτασης, της έρευνας και του περπατήματος, κερδίζω το καθημερινό ψωμί μου, ιδροκοπώντας εξίσου με κάθε άλλον άνθρωπο. Ενώ μπορεί να διαθέτω ξέγνοιαστο ύφος, είμαι εξαιρετικά σοβαρός και ευσυνείδητος, κι εκεί που δείχνω ευαίσθητος και ονειροπόλος, δεν είμαι παρά ένας προσγειωμένος ειδήμονας»!

Θεωρώ αυτό το βιβλίο σπουδαίο, ίσως και περισσότερο από τα υπόλοιπα βιβλία του. Εδώ εντυπώνεται και συμπυκνώνεται η κοσμοθεωρία του Ελβετού με αρτιότατο τρόπο· γλυκιά σαν σοκολάτα και δουλεύει ρολόι! Θα ολοκληρώσω αυτή την ανάρτηση με μια ταυτολογία. «Ω, πόσο όμορφη είναι η ομορφιά, και πόσο γοητευτική η γοητεία»!