Μάγος είσαι;

«Books are a uniquely portable magic» έγραφε κάπου ο Στήβεν Κινγκ και πλέον είναι η μόνη φράση που ανέχομαι από την πένα του – και αγαπώ για την εύστοχη διατύπωσή της. Κάποια βιβλία ας πούμε ότι έχουν πλεόνασμα… μαγείας (και όχι απαραίτητα με την μεταφορική έννοια). Ένα τέτοιο βιβλίο είναι «Ο Θαυμάσιος Μάγος του Οζ» του Φρανκ Μπάουμ. Βιβλίο παραδοσιακά παιδικό που σε σύγκριση με τους «ανταγωνιστές» του όπως είναι «Τα ταξίδια του Γκούλιβερ», «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» ή ακόμα και ο «Ροβινσώνας Κρούσος» – άλλη αδιανόητη τρέλα από κει, ο Ροβινσώνας Κρούσος έμεινε στο συλλογικό φαντασιακό ως παιδικός ήρωας!! – φαίνεται ότι δικαιώνει τον χαρακτηρισμό του. Το βιβλίο του Μπάουμ έχει ενηλικιώσει εκατομμύρια αναγνώστες ανά τον κόσμο αλλά δεν κατάφερε να ενηλικιωθεί το ίδιο – και αυτό για τα βιβλία σπανίως θεωρείται προτέρημα.  

 

Δεν είχα μυαλό… δεν είχα καρδιά… ήμουν δειλός… πείτε το όπως θέλετε, να το διαβάσω όταν έπρεπε και έτσι το έκανα τώρα με αφορμή μια ταινία που θα προβαλλόταν στο «60ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης». Είχα όμως την προνοητικότητα να αποθησαυρίσω μια παράγραφο από το βιβλίο του Κρίστοφερ Χίτσενς που γράφτηκε για τον Τόμας Πέιν, και θεωρούσα ότι συνοψίζει πολύ εύστοχα την ιστορία του Μπάουμ.  

 

[…] «Έτσι, για τον Πέιν όλοι οι κληρονομικοί τίτλοι και οι τιμές ήταν απλώς ανθρώπινη επιβολή επί της φυσικής ισότητας και των φυσικών δικαιωμάτων της ανθρωπότητας. «Πάντα θεωρούσα ότι η μοναρχία είναι μια ανόητη, άξια περιφρόνησης υπόθεση» έγραψε. «Τη συγκρίνω με κάτι που το κρατούν πίσω από μια κουρτίνα, γύρω από το οποίο υπάρχει έντονη κινητικότητα και θόρυβος και ένας θαυμάσιος αέρας επίπλαστης επισημότητας, αλλά, όταν από λάθος συμβαίνει να ανοίγει η κουρτίνα και η παρέα βλέπει τι είναι, ξεσπούν σε γέλια». (Ο Φρανκ Μπάουμ θα έκανε μια μέρα τον εαυτό του αθάνατο αναπλάθοντας για παιδιά αυτά τα διορατικά στοιχεία και τιτλοφορώντας το έργο Ο Μάγος του Οζ)». 

 

Και όντως όταν έφτασα στο συγκεκριμένο σημείο κατάλαβα ότι και το ίδιο το κείμενο εξάντλησε τις όποιες αλληγορικές του προοπτικές. Τίποτα μεμπτό ως προς αυτό όμως. «Ο Μάγος του Οζ» παραμένει ένα αξιόλογο κλασικό βιβλίο που διαβάζεται με μεγάλη ευχαρίστηση κάθε φορά. Εξάλλου, και ο ίδιος ο Μπάουμ έγραφε ότι τα παραμύθια του θα ήθελε να διαφέρουν από των άλλων, να δίνουν μόνο ευχαρίστηση στα παιδιά που τα διαβάζουν. Το να είσαι ενήλικας όμως, συνήθως σημαίνει ότι κρύβεις υπογείως μια παιδική ηλικία που σπανιότατα δεν ήταν – ή έμοιαζε με – κόλαση και τυχαίνει αν είσαι και καλλιτέχνης, η επιθυμία να εκφράσεις αυτόν τον τρόμο να βγαίνει και προς τα έξω στον κόσμο. Αυτό πετυχαίνει η ταινία «Return to Oz» (1985).  

 

Το κυρίαρχο ένστικτο των παιδιών είναι ο φόβος και καλό θα είναι να διατηρείται ενεργοποιημένο όταν έρχονται αντιμέτωπα με έργα τέχνης, είναι τρόπον τινά ένα μέσο ταύτισης. Εξάλλου γνωρίζουν ότι η αγάπη της μάνας τους είναι αδιαπραγμάτευτη – τουλάχιστον, θεωρητικά. Μερικά κοριτσάκια με τις κοτσιδούλες τους ήρθαν στην αίθουσα να δουν με τα μάτια τους την γλυκιά Ντόροθυ που είχε πλάσει η φαντασία τους ή η συνήθως άθλια εικονογράφηση των δεκάδων διασκευών. Όταν όμως άρχισαν… να πέφτουν κεφάλια… κυριολεκτικά, στην οθόνη, οι μαμάδες τους τις πήραν και έφυγαν. Χάρηκα όμως που ένα-δυο θαρραλέα κοριτσάκια έμειναν ως το τέλος, απολύτως ευχαριστημένα, συζητώντας ενθουσιωδώς με τους γονείς τους.  

 

 

Η ταινία είναι η πρώτη και τελευταία ταινία του Walter Murch, σημαντικότατου ανθρώπου του Χόλυγουντ και καινοτόμου στο χώρο του ήχου στις ταινίες. Έρχεται από την εποχή εκείνη που το brand name «Walt Disney» είχε τα κότσια να γυρίζει πραγματικά τρομακτικές και σοβαρές ταινίες και όχι κάτι ξεπλύματα που προσομοιάζουν εντελώς αποτυχημένα τον τρόμο. Τώρα, ε ρε κάτι μηνύσεις που θα έπεφταν, ενώ και η ίδια η Disney δε θα έδινε ούτε ένα σεντ για να γυριστεί. Η κριτική υποδέχτηκε την ταινία χλιαρά ή και εχθρικά, χαρακτηρίζοντάς την «Το πρώτο θρίλερ για παιδιά!» ή ότι «Οι φίλοι της Ντόροθυ μοιάζουν το ίδιο αποκρουστικοί και τρομακτικοί όσο και οι εχθροί της»! Τέλος πάντων, η ταινία είναι εξαιρετικά ψυχαγωγική και δίνει την πνοή αθανασίας που στερούνται οι άλλες ταινίες βασισμένες στο Οζ, καθώς και οι προσπάθειες του ίδιου του Μπάουμ, που θολωμένος από την επιτυχία του, ξεζούμισε την αρχική του ιδέα, δημιουργώντας ένα ιδιότυπο φρανσάιζ (βιβλίων και ταινιών) που κανείς δεν μνημονεύει πια.  

 

 

Αγόρασα και διάβασα την πανάκριβη έκδοση από την «Ερατώ» μετά από παρότρυνση φίλης, ενώ εγώ επέμενα να πάρουμε την έκδοση του «Μεταίχμιου» σε πάμφθηνη τιμή. Η φίλη, ως άλλος Τενεκεδένιος Ξυλοκόπος μού φέρθηκε χωρίς καρδιά, και εγώ ως άλλο Σκιάχτρο ενέργησα χωρίς μυαλό!! Η πολύ καλή μετάφραση είναι του ποιητή Σωτήρη Κακίση και η εικονογράφηση, η πρωτότυπη και πιο ενδιαφέρουσα (που κρατάει ακόμα αισθητικά), του Ουίλλιαμ Ουάλλας Ντένσλοου. Το χαρτί της έκδοσης είναι βαρύ και πολυτελές κάνοντας το βιβλίο πολύτιμο – αν μου άρεσε και περισσότερο η ιστορία του Μπάουμ, θα ήμουν ευχαριστημένος. Ωστόσο, όπως πάντα συμβαίνει με τις εκδόσεις «Ερατώ» έχουν πάμπολλα προβλήματα επιμέλειας στα βιβλία τους και αν θέλουν να αξιώνουν τόσα πολλά λεφτά από τους αναγνώστες τους, θα πρέπει κάποια στιγμή να τα λύσουν.  

 

«Πήρα κόκκινα γυαλιά και όλα γύρω σινεμά τα βλέπω», τραγουδούσε ο αντιπαθέστατος καλλιτεχνικά Σταμάτης Κραουνάκης. Αν αντικαταστήσετε τους κόκκινους φακούς με πράσινους, φίλοι μου, τότε θα τα βλέπετε και εσείς όλα γύρω σινεμά (= συνεκδοχή της «μαγείας») και θα ξέρετε ότι περιπλανιέστε στην Χώρα του Οζ. Beware the Wheelers!