Βλαμμένο είσαι, παιδάκι μου;

Τα τελευταία χρόνια έχουν πληθύνει τα βιβλία που έχουν ως θέμα τους την βλακεία – εκουσίως δηλαδή, γιατί εκείνα που την έχουν ακουσίως είναι υπερπολλαπλάσια των πρώτων! Φαίνεται πως ασκούν μια απαράμιλλη γοητεία σε βλάκες και έξυπνους και πωλούν τρελά, κάτι που θεωρείται σαφέστατα έξυπνο για τον συγγραφέα τους. Όμως όταν τιγκάρεις στα κλισέ ένα (λογοτεχνικό) κείμενο (εκτός και αν είναι κατάλογος με κλισέ) δεν θεωρείται και πολύ έξυπνη κίνηση – τουλάχιστον από εκείνους τους αναγνώστες που δεν θέλουν να τους περνάνε για βλάκες!

 

Το μεγαλύτερο μειονέκτημα του βιβλίου του Διονύση Χαριτόπουλου είναι ο τίτλος του σε συνδυασμό με μια έλλειψη εισαγωγής που να εξηγεί ποιο είναι ακριβώς το θέμα του βιβλίου. Ο τίτλος “Eγχειρίδιο βλακείας” πώς πρέπει να ερμηνευθεί; Μεταφορικά ή κυριολεκτικά; Αν το πάρω μεταφορικά, όπως και αυτό έπραξα, θα περίμενα να βρω μέσα του εμπνευσμένες σκέψεις, σε στυλ αφορισμών, περί βλακείας (για να υπερτονίσεις την εξουσία της βλακείας, δεν είναι απαραίτητο να αναφέρεις όσο πιο πολλές φορές μπορείς τη λέξη “βλακεία” και παράγωγα αυτής). Αν πάρω τη λέξη “εγχειρίδιο” με την κυριολεκτική σημασία της, δηλαδή ως ένα “σύντομο σύγγραμμα που περιέχει τις βασικότερες γνώσεις ορισμένης επιστήμης ή τέχνης” (με έναν πρόχειρο ορισμό από ένα λεξικό του Μαλλιάρη που έχω εδώ μπροστά μου), τότε έπεσα θύμα.  Μια περίληψη του βιβλίου και ένα λιγότερο παραπλανητικό ή/και ασαφές οπισθόφυλλο, θα έσωζε την κατάσταση. Μεγάλη βλακεία που δεν υπήρχε.

Έχουμε λοιπόν 88 μονοσέλιδα ή δισέλιδα κειμενάκια που αναλώνονται σε γενικότητες, κοινοτοπίες και εξυπνάδες. Υπάρχει μία κουραστική σωρεία αναφορών σε λαικές εκφράσεις ή παροιμίες που προσπαθούν να δικαιολογήσουν τις χλιαρές σκέψεις του συγγραφέα γύρω από το θέμα. Αποκορύφωμα αποτελούν τα κειμενάκια 30 και 31 που καταγράφουν εκατοντάδες άλλες λέξεις που χρησιμοποιούμε αντί για το “βλάκας”, και το 32 που ανεβάζει τον πήχη και αναφέρει αντίστοιχες για τον “μαλάκα”! Αν ο συγγραφέας ήθελε να γράψει ένα βιβλίο αλά Ηλία Πετρόπουλου, δεν το γνωρίζω – είπαμε, ελλείψει εισαγωγής, δυστυχώς, μπορώ να φανταστώ μόνο τα χειρότερα –, πάντως το αποτέλεσμα είναι πολύ μέτριο και η ρητορική που χρησιμοποιεί βαρετή και επιτηδευμένη. Το μόνο που σώζεται είναι οι σκέψεις και τα τσιτάτα σπουδαίων συγγραφέων, το βάθος και η συγγραφική δεινότητα των οποίων, στρέφεται χαιρέκακα εναντίον του συγγραφέα που τις “καπηλεύεται”.

[...] Ο καλλιεργημένος δεν περιορίστηκε στην ύλη των όποιων σπουδών του και τα χρηστικά για να κερδίσει χρήματα ή κοινωνικό κύρος, αλλά έκανε το μεγάλο ποιοτικό άλμα: ξέφυγε από το αναγκαίο. Με πάθος, μελέτη και αγάπη «ψάχτηκε» εντός του και γύρω του και απόκτησε ευρύτερη παιδεία και «δική του» πρωτογενή σκέψη, ώστε να βλέπει κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, να εντοπίζει βαθύτερα αίτια. Γιατί η καλλιέργεια (κουλτούρα) δεν είναι συσσώρευση γνώσης, αλλά το απόσταγμά της ή, όπως το έθεσε ο Μαλρό, «είναι αυτό που μένει όταν ξεχάσεις όσα έμαθες».

Και αυτό το απόσπασμα μόνο και μόνο για την φράση του Μαλρό, που τυχαίνει να αγαπώ ιδιαίτερα! Συγκεντρώστε το μυαλό σας για μία ώρα και προσπαθήστε να σκεφτείτε όσα περισσότερα μπορείτε γύρω από την βλακεία – σίγουρα θα αναπαράγετε με σχετική ευκολία όλες τις κοινοτοπίες του βιβλίου, άσε που μπορεί να παράγετε και καμιά αξιόλογη σκέψη γύρω από το θέμα. Συν ότι θα γλυτώσετε και 15 πολύτιμα ευρώ. Αν πάλι, επιμένετε να μάθετε για την ανθρώπινη βλακεία και τις εκφάνσεις της, δώστε περίπου 7 και αγοράστε τους εκπληκτικούς αφορισμούς του Λίχτενμπεργκ. Προσοχή όμως, σε αντίθεση με τούτο το βιβλίο, εκείνοι δεν διαβάζονται από βλάκες!

Ίσως να έγραψα και πολλά. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ένα καλλιτεχνικό έργο, μια πολιτική δήλωση ή ενέργεια απαξιώνονται μονολεκτικά και αστραπιαία ως «μαλακία». Δεν χρειάζεται να εξηγήσεις τίποτα· δεν υπάρχει ίσως ο χρόνος, η διάθεση ή και η ικανότητα για εμβάθυνση, μα αποδίδει το τελικό συμπέρασμα που σχηματίστηκε μέσα σου.

Υ.Γ. 2666   Μπορεί να γράφω και βλακείες τόση ώρα!!