Μου ανέβηκε η ποίηση στο κεφάλι

Τον ηλίθιο σκύλο μου τον έχω ονομάσει Ντύλαν ενώ έναν γάτο που αλήτεψε οριστικά έφηβος από την ζωή μου προς άγνωστες αστρικές διαδρομές τον είχα ονομάσει Τόμας· βλέπετε το μοτίβο που κρύβεται εδώ; Ποίηση και προσωπικός χρόνος, ακριβώς αυτό, διάνα φίλοι μου! Μεταξεταστεός στην έκθεση, αγαπώ λίγους ποιητές και ακόμα λιγότερα ποιήματα. Η ποίηση δεν με βρίσκει σχεδόν πουθενά, εκτός και αν με τέτοια ζέστη μου κάνει αέρα με τις δάφνες της, τότε πάω πάσο! Από την άλλη, μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι την ποίηση δεν την βρίσκουν ούτε οι μεταφραστές της ή την... παραβρίσκουν μαζί της και της αλλάζουν τα φώτα (Γιώργο, μ' ακούς;). Ο Ντύλαν Τόμας είναι ευεπίφορος σε τέτοιες αλλοιώσεις γι' αυτό πρέπει να τον προσεγγίζουμε με προσοχή. Ποιητές σαν αυτόν χρειάζονται πρωτίστως μία εμβριθή και εκτενή μελέτη για το έργο τους και τις δυσκολίες που ενέχει η μεταγραφή σε άλλες γλώσσες, και δευτερευόντως μία επιλογή απλών ποιημάτων μαζί με όλες τις απαραίτητες σημειώσεις. Η Λύντια Στεφάνου φέρνει εν μέρει σε πέρας αυτόν τον άθλο και αυτή η σύντομη ανάρτηση αφιερώνεται κυρίως σε αυτήν παρά στον ποιητή.

Αυτό που μου έκανε εντύπωση στην συγκεκριμένη μελέτη/συλλογή ποιημάτων είναι ότι η μεταφράστριά του 3 ή 4 φορές τουλάχιστον αναφέρθηκε στην ανικανότητά της να μεταφέρει κάποιο ποίημα στα ελληνικά και να το προσθέσει στην συλλογή. Αυτή η παραδοχή με κάποιον παράξενο τρόπο την τιμά – ενώ σε άλλες περιπτώσεις θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι δεν μας νοιάζει αν μπορεί ή όχι να μεταφράσει, φέρτε κάποιον που να μπορεί· (Γιώργο, μ' ακούς;) – την τιμά λοιπόν, γιατί αναγνωρίζει την απίστευτη δυσκολία που έχει η ποίηση του Ντύλαν Τόμας και προσπαθεί να την αναλύσει συντόμως στην 40σέλιδη εισαγωγή της.

[...] «Από την άλλη μεριά, οι παράπλευρες, δεύτερες ή τρίτες σημασίες ορισμένων λέξεων, που παραλήφθηκαν, γιατί, αν επιλέγονταν, θα αλλοίωναν το κείμενο αφήνοντας απέξω την πρώτη και κύρια σημασία, είναι πολύ συχνά αυτές που δίνουν στο πρωτότυπο έναν κοφτερό και συνταρακτικό σαρκασμό, παίζοντας με τις έτοιμες τυποποιημένες αντιδράσεις που έχουμε απέναντι στις λέξεις. (...) Αυτή η σαρκαστική πλευρά στάθηκε αδύνατο να διασωθεί στις περισσότερες περιπτώσεις, εξαιτίας της ανυπαρξίας ανάλογων ελληνικών λέξεων και εκφράσεων, με τις ίδιες δηλαδή διπλές ή πολλαπλές σημασίες που θα εναρμονίζονταν κιόλας με τα υπόλοιπα στοιχεία του ποιήματος. (...) Έτσι, όποτε χρειάστηκε να γίνει μια αναγκαστική επιλογή ανάμεσα στην «σαρκαστική» και την «αποκαλυπτική» εκδοχή του ποιήματος, η πλάστιγγα έκλινε προς τη δεύτερη».

Σίγουρα η αποκαλυπτική πλευρά των ποιημάτων είναι πανταχού παρούσα καθότι ο Ντύλαν Τόμας θυμίζει έντονα Μπλέικ (ασχέτως τι ομοιότητες μπορεί να έχουν μεταξύ τους) μιας και η προτεσταντική του διαγωγή τον εξοικείωσε με την ανάγνωση και επανανάγνωση της Βίβλου από πολύ νωρίς. Σίγουρα όμως διαισθάνεται ο αναγνώστης τις σαρκαστικές δονήσεις των λέξεων, νιώθει αμέσως ότι ο Ντύλαν Τόμας είναι ένα εργαστήριο λεκτικών υφαντών – και είναι κρίμα, δεν το αρνούμαι, ότι όλα αυτά δεν περνούν ικανοποιητικά μέσω της μετάφρασης. Δεν θα πω περισσότερα, αναζητήστε αυτή την πανέμορφη έκδοση από τις εκδόσεις «Σοκόλη» που αποτελεί μια επανέκδοση εκείνης του «Ερμεία» του 1982. Και φυσικά, με ένα εκπληκτικό εξώφυλλο όπως της αξίζει. Τελικά, μπορεί να μου έλειψε κάπως ο σαρκασμός του Ντύλαν Τόμας αλλά με αποζημίωσε εκείνος της Λύντιας Στεφάνου:

[...] «Ακόμα, χάρη σε μια περίεργη αλλ' όχι παράλογη αντιστροφή, όταν οι ειδήμονες παίρνουν την στάση του μεμυημένου και μεταβάλλονται σε απολογητές πραγματικά σκοτεινών, ακατάληπτων και ασυνάρτητων έργων κάποιας αυτοκαλούμενης πρωτοπορίας, το κοινό μένει και πάλι απέξω. Καμιά τέτοιου είδους ευλογία δεν κατάφερε να εγκαταστήσει στην κοινή συνείδηση τον άναρθρο παλαιο-συρρεαλισμό της πρώτης εποχής όπως και δεν τα καταφέρνει να εγκαταστήσει τον πρόσφατα νεκραναστημένο νεο-συρρεαλισμό, ή τον λετρισμό, ή όποιες άλλες άναρθρες και ασυνάρτητες «γραφές» των ημερών μας».

(Γιώργο, μ' ακούς;)

Υ.Γ. 2666 Και ένα ποίημα για να σας βρει η ποίηση στις παραλίες!

ΠΛΑΓΙΑΣΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟΥΔΙΑ

Πλαγιασμένοι στην αμμουδιά, κοιτάζοντας το κίτρινο
Και τη θάλασσα, εντάφια, αυστηρή, γελάμε μ' αυτούς που περιγελούν,
Που ακολουθούν τα κόκκινα ποτάμια, κοιλότητα
Λέξεων από σκιά τζιτζικιού,
Μα εδώ στον κίτρινο τάφο της άμμου και της θάλασσας
Ένα κάλεσμα χρώματος φέρνει από πέρα ο άνεμος
Αυστηρός, εντάφιος, χαρούμενος σαν τάφος και σαν θάλασσα
Που κοιμούνται δεξιά κι αριστερά μας.
Οι σιωπές της σελήνης, η σιωπηλή παλίρροια
Κολπώνοντας τ' ακίνητα κανάλια, ο στεγνός παλιρριοκράτορας
Πλευρισμένος ανάμεσα στην έρημο και τη θαλασσοταραχή
Θα 'ταν να γιάτρευαν όλες μας τις αρρώστιες των νερών
Με μια μονόχρωμη γαλήνη.
Η μουσική τ' ουρανού πάνω στην άμμο
Ηχεί με τους σπόρους που τρέχουν βιαστικοί
Κρύβοντας τα χρυσά βουνά και τα παλάτια
Της αυστηρής, εντάφιας, χαρούμενης ακρογιαλιάς.
Με μια κυρίαρχη λουρίδα δεμένοι, πλαγιάζουμε,
Κοιτάζουμε το κίτρινο, ευχόμαστε να εξαφανίσει ο άνεμος
Τα στρώματα της στεριάς και να πνίξει τον κόκκινο βράχο·
Μα οι ευχές δεν πιάνουν κι ούτε γίνεται
Να φράξουμε τον δρόμο στον ερχομό του βράχου εγώ κι εσύ,
Πλάγιαζε εδώ κοιτάζοντας το κίτρινο ώσπου ο χρυσός καιρός
Ω αίμα της καρδιάς μου, σαν λόφος, σαν καρδιά, να χαλαστεί.