Σκυλίσια ζωή

Μπορεί πριν κάμποσα χρόνια ο πρωτοποριακός καλλιτέχνης Νίκος Καρβέλας να τραγουδούσε ότι ο σκύλος του είναι γκέι αλλά πολύ πριν από αυτόν ο συγγραφέας Τζον Φάντε μας περιέγραφε μέσω της απολαυστικής νουβέλας του πώς ο σκύλος του ο Ηλίθιος με την εμμονή να καβαλάει όλα τα αρσενικά όντα που συναντούσε, «εννοείς πως επειδή πήγε να σε καβαλήσει, είναι αδερφή;», κατάφερε να τον κάνει να επαναπροσδιορίσει την ζωή του με την οικογένειά του και τον εαυτό του. Όσοι έχετε διαβάσει Μπουκόφσκι θα έχετε παρατηρήσει την εμμονή του να αναφέρει συνέχεια τον Τζον Φάντε ως σπουδαίο συγγραφέα που τον επηρέασε βαθιά στην γραφή του· το δεύτερο είναι κάτι παραπάνω από εμφανές μόλις κάποιος διαβάσει ένα βιβλίο του Φάντε (εν προκειμένω το «Ρώτα τη σκόνη», το μόνο που κυκλοφορούσε στα ελληνικά μέχρι πρότινος). Η σπουδαιότητα του Τζον Φάντε όμως αρχίζει να μας παρουσιάζεται αυτόφωτη χωρίς την βοήθεια ετερόφωτων σημάνσεων και ελπίζω αυτό να συνεχίσει με αμείωτο ρυθμό. Γιατί η γραφή του παραμένει πιστή σαν σκύλος στα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της λογοτεχνίας εν γένει. Και στην τελική, τα βιβλία του είναι ο καλύτερος φίλος του αναγνώστη!

[...] «Ήταν ένας σκύλος, δεν ήταν άνθρωπος. Άλλα με τον καιρό θα γινόταν φίλος μου, και θα γέμιζε την ψυχή μου περηφάνια και παραλογισμό και όρεξη για ζωή. Ήταν πιο κοντά στον Θεό απ' όσο ήμουν εγώ ποτέ μου. Δεν ήξερε ούτε να διαβάζει ούτε να γράφει, κι αυτό ήταν επίσης ωραίο. Ήταν απόβλητος και ήμουν απόβλητος. Εγώ πολεμούσα κι έχανα, αυτός πολεμούσε και κέρδιζε. Τους ψηλομύτες μεγάλους Δανούς, τους περήφανους γερμανικούς ποιμενικούς, θα τους πλάκωνε όλους τους στο ξύλο, και θα τους γαμούσε κι από πάνω».

Παρότι Αμερικανός η λογοτεχνία του δεν είναι αμιγώς αμερικανική, το γεγονός ότι υπήρξε απόγονος ιταλών μεταναστών δίνει στην γραφή του ένα μεσογειακό ταμπεραμέντο που θα φανεί πολύ διασκεδαστικό στους Έλληνες αναγνώστες – και ενδεχομένως να φάνηκε πολύ εξωτικό στους Αμερικανούς, γεννώντας αμφίθυμες κρίσεις για το έργο του. Η αλλότρια καταγωγή του, η περιθωριακή ζωή του, οι δυσκολίες της φτώχιας και της επιβίωσης, η προσπάθεια εδραίωσης του ασυμβίβαστου έργου του, κλπ, αποτελούν παράλληλους άξονες με εκείνους του Μπουκόφσκι, γι' αυτό και τον συμπαθούσε τόσο πολύ. Αλλά εδώ δε θα κάνουμε συγκριτική μελέτη ανάμεσα τους, με τι προσόντα εξάλλου; Ο Χένρι Τσ...ε... Μολίσε είναι ένας 55χρονος συγγραφέας μέτριων σεναρίων ενώ ονειρεύεται να γράψει κάποτε τα μεγάλα του μυθιστορήματα, πατέρας 4 παιδιών άνω των είκοσι που δεν λένε να ξεκουνήσουν από το σπίτι, με μία γυναίκα που την αγαπά πολύ αλλά θα ήθελε και να την παρατήσει για μια ξένοιαστη ζωή στην πατρογονική Ρώμη παρέα με μια μελαχρινούλα, έτσι για την αλλαγή. Το μόνο που του έλειπε τώρα είναι ένας ηλίθιος σκύλος, τεράστιος σαν αρκουδα, να τον ταλαιπωρεί με την βαρυθυμία του και τις επιλεκτικές κάβλες του! Ή μήπως αυτός ο σκύλος είναι το αντίβαρο που έψαχνε, χωρίς καν να το συνειδητοποιεί, σε μια ζωή που κάποιες στιγμές κλίνει επικινδυνα προς τον παραλογισμό;

[...] «Έτσι απλά. Μ' ευχαριστεί για όλα. Μ' ευχαριστεί που τον έφερα στην ζωή χωρίς την άδειά του. Μ' ευχαριστεί που τον υποχρέωσα να ζήσει σ' έναν κόσμο πολέμου και έχθρας και μισαλλοδοξίας. Μ' ευχαριστεί που τον πήγα σε σχολεία που τον έμαθαν την απατεωνιά, το ψέμα, την προκατάληψη και τη σκληρότητα. Μ' ευχαριστεί που του φόρτωσα ένα θεό στον οποίο δεν πίστευε και τη μόνη αληθινή εκκλησία, κατάρα στις υπόλοιπες. Μ' ευχαριστεί που του μετέδωσα το πάθος μου για τα αυτοκίνητα, πάθος που μπορεί μια μέρα να τον καταστρέψει. Ευχαριστεί ένα πατέρα που γράφει γλυκερά σενάρια, όπου ένα αγόρι γνωρίζει ένα κορίτσι και οι καλοί νικάνε πάντα τους κακούς και θριαμβεύουν. Μ' ευχαριστεί για όλα».

Το βιβλίο του Φάντε είναι το γλυκόπικρο αποτέλεσμα συμφιλίωσης ενός γεννήτορα με τα λειψά δημιουργήματά του· τα βιολογικά παιδιά του, την συζυγική του αγάπη, τα μισοτελειωμένα μυθιστορήματά του. Με αξιοθαύμαστη λιτή πρόζα ο Φάντε στοχεύει στον πυρήνα του προβλήματος που είναι πάντα ένα και συνήθως δυσεπίλυτο: πώς μπορείς να αντιμετωπίσεις την ζωή σου. Γεμάτο χιούμορ, απολαυστικές στιχομυθίες, και με μια απελευθερωτική σκέψη που θα έκανε την πολιτική ορθότητα να σουφρώσει από αμηχανία, μας παραδίδει ένα φρέσκο μυθιστόρημα εντελώς απροκατάληπτο, παρά τις πολλές επιφανειακές προκαταλήψεις με τις οποίες φαίνεται να ναρκοθετεί τα γραπτά του. «Μερικές φορές η απλή αλήθεια είναι πολύ χρήσιμη. Ο άνδρας δεν ξεφτιλίζεται σώνει και καλά όταν παρουσιάζει μ' αξιοπρέπεια και απλότητα τα ωμά γεγονότα».

Η έκδοση από το «Δώμα» είναι πολύ κομψή, με ένα... πέος στο εξώφυλλό της, τολμά και κερδίζει τις εντυπώσεις! Η μετάφραση του Θάνου Σαμαρτζή είναι αρκετά λειτουργική. Εκεί που υπάρχει ένα θεματάκι είναι στην τιμή του. Το βιβλίο κοστίζει 15 ευρώ, μία οριακά ακριβή τιμή για το μέγεθος του βιβλίου. Φυσικά, δεν κρίνουμε τα βιβλία με τέτοια κριτήρια αλλά επειδή τυχαίνει να είμαι από εκείνους τους σπάνιους – και Ηλίθιους – αναγνώστες που αγοράζουν τα βιβλία τους με δικά τους λεφτά και όχι με την σιελόρροια της σκυλίσιας μούρης τους και το κούνημα της ουράς τους, θεωρώ ότι μία τιμή λίγο πιο κάτω από τα 14 ευρώ θα ήταν ιδανική. Αν δεν ήταν Φάντε, θα περίμενα υπομονετικά να καταβαραθρωθεί η τιμή του. Και δεν θα είχα καθόλου τύψεις που δεν στηρίζω την αγορά του βιβλίου. Είναι όμως Φάντε και επιβάλλεται να το αγοράσετε και να το διαβάσετε γιατί ο τύπος είναι παλιά καραβάνα και παρόλο τον αυτοοικτιρμό του, ξέρει κατά βάθος ότι τα βιβλία του δεν είναι καθόλου για τα σκουπίδια.

[...] «Το ξαναδιάβασα και δάκρυσα με την αγάπη που αποτυπωνόταν στις διάφορες φράσεις και το βρήκα πολύ ωραίο σε ορισμένα σημεία, και σκέφτηκα μάλιστα μήπως έπρεπε να το επεκτείνω και να το κάνω ένα μικρό μυθιστόρημα. Αλλά ήμουν παλιά καραβάνα και ήξερα πόσο εύκολο ήταν να με μαγέψει το γράψιμό μου, κι έτσι δεν δυσκολεύτηκα να σκίσω το γράμμα και να το πετάξω στα σκουπίδια».