Άκυρο

 

Cancel culture or cancel future? Ιδού η νέα σαιξπηρική απορία. Η αλήθεια είναι ότι αυτά τα δύο μοιάζουν κάπως αλληλοεπικαλυπτόμενα και αλληλοαναιρούμενα την ίδια στιγμή. Χωρίς κουλτούρα δεν φαίνεται να έχει μέλλον ο άνθρωπος, καθώς και αν έχει μέλλον (με την έννοια της βίωσης και όχι μόνο της επιβίωσης) θα έχει αναπόφευκτα και κουλτούρα. Ταυτόχρονα όμως, και η ίδια η κουλτούρα πλέον δεν βιώνει σχεδόν ποτέ το μέλλον της. «Το μόνο μέλλον που μπορεί να προσφέρει με σιγουριά το κεφάλαιο είναι τεχνολογικό – μετράμε τον ιστορικό χρόνο όχι με βάση τις πολιτισμικές μεταβολές, αλλά με βάση τις τεχνολογικές αναβαθμίσεις, και βλέπουμε τα ίδια παλιά πράγματα σε οθόνες υψηλότερης ανάλυσης». Ο Μαρκ Φίσερ που τον γνωρίσαμε και τον αγαπήσαμε μέσα από «Το αλλόκοτο και το απόκοσμο» μας προσφέρει εδώ κάποια δοκίμια εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά και εμμέσως μας λέει να ξεχάσουμε ό,τι ξέραμε μέχρι τώρα, γιατί υπάρχει τίποτα πιο αλλόκοτο και απόκοσμο από τον καπιταλιστικό ρεαλισμό; Ας είμαστε ρεαλιστές.  

 

Παρόλο που ο Φίσερ δεν θα συμφωνούσε με αυτό γιατί τον ενοχλούσε το ξαναζεσταμένο φαγητό στην κουλτούρα, και δη στη μουσική, αλλά εγώ έχω και ένα προφίλ να συντηρήσω και πρέπει να πάω μαζί με το πολιτισμικό flow (φοβερή ταινία, μην την δείτε, κυριολεκτώ!), θεωρώ ότι ο στίχος «Somebody's watching me, it's my anxiety» ταιριάζει γάντι με τα δοκίμια που μας έδωσε αυτός ο στοχαστής μπλόγκερ – ούτε τα μπλογκς πεθαίνουν ούτε ο στοχασμός, ο στοχαστής ωστόσο αυτοκτόνησε, τι α κανς; – γιατί πιάνει άψογα τον παλμό αυτού που ονομάστηκε ιδιωτικοποίηση του άγχους, αρκετά ποιητικό για μια τόσο σοβαρή ασθένεια. «Η ιδιωτικοποίηση του άγχους ήταν μέρος ενός σχεδίου που είχε ως στόχο τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή της έννοιας του δημόσιου – αυτού ακριβώς από το οποίο εξαρτάται θεμελιωδώς η ψυχική ευημερία». Καθείς με τα ψυχοφάρ… προβλήματά του.

  

https://www.versobooks.com/blogs/news/3051-they-can-be-different-in-the-future-too-mark-fisher-interviewed

Ο καπιταλιστικός ρεαλισμός είναι η πεποίθηση ότι δεν υπάρχει εναλλακτική στον καπιταλισμό και ότι είναι, όπως θα λέγαμε με άλλα (και άλλου) λόγια, το καλύτερο οικονομικοπολιτικό σύστημα από όλα τα δυνατά συστήματα. «Ο καπιταλιστικός ρεαλισμός, όπως τον εννοώ, δεν περιορίζεται στην τέχνη ή στην ψευδοπροπαγάνδα που μεταχειρίζεται η διαφήμιση. Είναι περισσότερο μια διάχυτη ατμόσφαιρα, που επηρεάζει όχι μόνο την παραγωγή κουλτούρας αλλά και τη ρύθμιση της εργασίας και την εκπαίδευσης, και που δρα σαν ένα είδος αόρατου φράγματος που οριοθετεί την σκέψη και τη δράση». Αυτός είναι ο κεντρικός άξονας που στηρίζει τα δοκίμια του Φίσερ και ταυτόχρονα είναι και ο λόγος που ίσως δεν καταφέρετε να τα διαβάσετε. Έχετε τη διάθεση και κυρίως, έχετε τον χρόνο; Στον καπιταλισμό δεν υπάρχει χρόνος, περισσότερο μια ελώδης χρονικότητα που κάνει τους ανθρώπους να βαλτώνουν ενώ εκείνοι νομίζουν ότι κολυμπούν∙ στο χρήμα.  

 

[…] «Αυτές οι εξελίξεις διάνοιγαν μια μορφή χρόνου που σήμερα είναι όλο και πιο δύσκολο να φανταστούμε: ένα χρόνο προσωρινά απαλλαγμένο από την πίεση να πληρωθεί το ενοίκιο ή το δάνειο∙ ένα χρόνο πειραματικό, στον οποίο τα αποτελέσματα κάθε δραστηριότητας δεν είναι ούτε προβλέψιμα ούτε εγγυημένα∙ ένα χρόνο που μπορεί να αποδειχθεί χαμένος, αλλά που μπορεί εξίσου να δημιουργήσει νέες έννοιες, αντιλήψεις, τρόπους ύπαρξης. Αυτή η μορφή χρόνου, και όχι ο εξουθενωμένος χρόνος του επιχειρηματία, είναι που γεννά το καινούργιο. Αυτή η μορφή χρόνου, όπου ο συλλογικός νους μπορεί να ξεδιπλωθεί, επιτρέπει επίσης στην κοινωνική φαντασία να ανθήσει. Η νεοφιλελεύθερη εποχή – η εποχή κατά την οποία, όπως μας είπαν τόσες φορές, δεν υπήρχε καμία εναλλακτική – χαρακτηρίστηκε από μια μαζική υποβάθμιση της κοινωνικής φαντασίας, μια ανικανότητα να συλλάβουμε ακόμη και διαφορετικούς τρόπους εργασίας, παραγωγής και κατανάλωσης. Είναι πλέον σαφές ότι ο νεοφιλελευθερισμός κήρυξε από την αρχή (και δικαιολογημένα) έναν πόλεμο σε αυτή την εναλλακτική μορφή χρόνου. Συνεχίζει ακάθεκτος να κηρύττει το μίσος του για τους ελάχιστους εκείνους φυγάδες που μπορούν ακόμα να δραπετεύσουν από το μαγκανοπήγαδο του χρέους και της ασταμάτητης εργασίας, και υπόσχεται να διασφαλίσει ότι σύντομα θα καταδικαστούν και αυτοί να εκτελούν μια ατελείωτη, ανούσια εργασία – λες και η λύση στη σημερινή στασιμότητα είναι να δουλεύουμε περισσότερο και όχι να διαφύγουμε από τη λατρεία της εργασίας. Αν πρόκειται να υπάρξει κάποιου είδους μέλλον, αυτό θα εξαρτηθεί από το αν θα μπορέσουμε να ξανακερδίσουμε εκείνες τις χρήσεις του χρόνου που ο νεοφιλελευθερισμός προσπάθησε να ακυρώσει και να μας κάνει να ξεχάσουμε».  

 

Τα δοκίμια του Μαρκ Φίσερ έχουν διάφορους βαθμούς δυσκολίας αλλά τόσο δύσκολα όσο η ζωή δεν είναι∙ και φροντίζει να μας το υπενθυμίζει συχνά άλλοτε με πικρό χιούμορ («Η αστική-ταυτοτική αριστερά ξέρει πολύ καλά να διαδίδει ενοχές και να στήνει κυνηγια μαγισσών, αλλά δεν έχει ιδέα πώς να προσηλυτίσει»), άλλοτε και συχνότερα με καταθλιπτική διάθεση (που ταλαιπωρούσε για χρόνια και τον ίδιο) και άλλοτε με αισιόδοξη προοπτική ότι το μέλλον, όσο δυσοίωνο και αν μοιάζει, δε θα μας ρίξει τελικά άκυρο. Το πιο σημαντικό είναι ότι μέσα στα κείμενά του θα βρεις σίγουρη ταύτιση με πολλά, και αν μη τι άλλο αυτή η συλλογική ανακούφιση απαλύνει κάπως την ιδιωτικοποίηση του άγχους που μας κατατρύχει 24/7 – έστω για τον πεπερασμένο χρόνο της ανάγνωσης νιώθεις ότι δεν έχεις ολόκληρη την ατομική ευθύνη. Ατομική ευθύνη λογίζεται μόνο αν δεν τελειώσεις αυτό το θαυμάσιο βιβλίο!  

 

Εννοείται ότι δεν άντεξα να μην αγοράσω – Ευχαριστώ καπιταλισμέ! – και το βιβλίο του «Καπιταλιστικός ρεαλισμός» (είναι αρκετά εμπνευσμένο ότι κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Futura»!) που κινείται στο ίδιο μοτίβο αλλά είναι δομημένο ελαφρώς πιο ακαδημαϊκά σε σύγκριση με την ωραία πολιτισμική αναρχία που επικρατεί στα περισσότερα δοκίμια που συγκροτούν την συλλογή «Η ακύρωση του μέλλοντος». Αποσπάσματα που χρησιμοποιήθηκαν σε ετούτη την ανάρτηση προέρχονται και από τις δύο συλλογές. Ο «Καπιταλιστικός ρεαλισμός» είναι σε μετάφραση του Θέμη Πανταζάκου χωρίς εισαγωγές και επίμετρα, ενώ «Η ακύρωση του μέλλοντος» σε μετάφραση Αλέξανδρου Παπαγεωργίου με εισαγωγές και επίμετρα και πίνακες ονομάτων – άλλες σχολές σκέψης, ίδιος καπιταλισμός. Οι εκδόσεις «Αντίποδες» όμως δεν ολοκληρώνουν αυτά τα κείμενα για τη μυστική θλίψη του 21ου αιώνα δίχως να σκάσει λίγο το χειλάκι σου στο τέλος – το ευρετήριο χωρίς αρίθμηση λειτουργεί σαν πίνακας ονομάτων για νέους γονείς που ψάχνουν κάτι λιγότερο συνηθισμένο για όνομα των παιδιών τους από Μάξιμο και Λητώ. Βάλτε ρε παιδιά το ChatGPT να κάνει ένα γρήγορο πέρασμα και να σας δώσει αρίθμηση, έλεος, ας είμαστε και κάπου ανθρώποι!  

 

[…] «Ίσως το συναίσθημα που χαρακτηρίζει περισσότερο τη σημερινή μας κατάσταση είναι ένα μείγμα πλήξης και καταναγκασμού. Παρότι αναγνωρίζουμε ότι είναι βαρετά, εντούτοις νιώθουμε την ανάγκη να κάνουμε ακόμα ένα κουίζ στο φέισμπουκ, να διαβάσουμε ακόμα μια λίστα στο Buzzfeed, να κάνουμε κλικ σε κάποιο κουτσομπολίστικο άρθρο για μια διασημότητα που δεν μας ενδιαφέρει ούτε στο ελάχιστο. Κινούμαστε ακατάπαυστα μέσα στο βαρετό, αλλά το νευρικό μας σύστημα δέχεται τόσα πολλά ερεθίσματα που δεν έχουμε ποτέ την πολυτέλεια να νιώσουμε βαρεμάρα. Κανείς δεν βαριέται, απλώς όλα είναι βαρετά». Δεν βαριέσαι!  

 

Υ.Γ. 2666  Αυτή η ανάρτηση είναι πρωτίστως Γ.Τ.Κ όπως θα προσυπέγραφε και ο sold out Λεξ. Αλλά με χαρά θα το αποδεχθώ αν κάποιος την θεωρήσει και Γ.Τ.Π!