Όσο έχω φωνή

Όση φωνή κι αν έχει κανείς, είναι πολύ δύσκολο να μιλήσει για έναν τόσο ιδιαίτερο συγγραφέα όσο ο Τόμας Μπέρνχαρντ. Δεν θα πω πολλά γιατί δεν μπορώ ούτως ή άλλως, απλώς σκέφτηκα τώρα που πεθαίνει και τούτη η χρονιά, τι καλύτερο από τον πεισιθάνατο Τόμας να αφήσει δυο-τρεις μαύρες σκέψεις για να ευφρανθεί η ψυχή μας! Έχει καιρό να πεθάνει και κανένας γνωστός καλλιτέχνης ώστε να μπορέσει να ανατροφοδοτηθεί η εσωτερική μηχανή συναισθημάτων με ταυτόχρονη διαδικτυακή εκροή…  Θλίψις! Τέλος πάντων, ας μείνουμε στα ευχάριστα. Και το ευχάριστο είναι ότι αυτό το βιβλίο μού το έκανε δώρο ένα συνοικιακό βιβλιοπωλείο, από εκείνα που φυτοζωούν καθόλη την διάρκεια της ζωής τους, και τα θυμόμαστε μόνο όταν κάποιο από αυτά πεθάνει. Νομίζετε είναι τυχαίο που τους αναγνώστες τούς λένε και βιβλιοσκώληκες;

Πέρασα λοιπόν από αυτό το βιβλιοπωλείο για να ρωτήσω αν ήρθε ο Σουίφτ που είχα παραγγείλει (δεν είχε έρθει) και έφυγα με Μπέρνχαρντ δώρο. Και δεν είναι η πρώτη φορά. Παρότι δεν είμαι μακροχρόνιος επισκέπτης ούτε έχω κάνει τον τζίρο για να αξίζω τέτοια δώρα, έχω ήδη δεχθεί τον «Μεγάλο Γκάτσμπυ» του Φιτζέραλντ από «Άγρα», τον οποίον όμως είχα ήδη (προσπαθήσει και να διαβάσω αλλά το παράτησα στις πρώτες 50 σελίδες) και έτσι έφυγα με δώρο ένα ελληνικό, μια συλλογή αστυνομικών διηγημάτων από «Μεταίχμιο». Το θέμα εδώ δεν είναι τι δώρα σου κάνουν (αν και αυτό ακόμα, είναι μεγάλο θέμα) αλλά ότι τα συνοικιακά βιβλιοπωλεία χτίζουν μια οικειότητα με τους αναγνώστες τους, ανταλλάσσεις δυο κουβέντες, βγάζετε χολή για κάποιους συγγραφείς, επαινείτε άλλους, τέτοια πράγματα. Δεν είχε ξανατύχει να μου κάνουν δώρο βιβλίο σε βιβλιοπωλείο, συνήθως μου έκοβαν λίγο στην τιμή, ή και όχι – εξάλλου δεν είναι απαραίτητο, μάθανε όλοι να περιμένουν έκπτωση. Ωστόσο, ενυπάρχει εδώ η ψυχολογία του πελάτη. Αν πας σε μαγαζί και πιεις 4 ποτά και σου κόψουν το ένα στην τελική τιμή δεν θα σου φανεί τόσο όσο αν σου κερνούσαν ένα στο τραπέζι, ακόμα και αν είναι σφηνάκι, δηλαδή κατώτερης αξίας από αυτό που θα σου έκοβαν στο ταμείο. 

Έπειτα έκανα μια βόλτα στα τρία μεγαλύτερα βιβλιοπωλεία της πόλης σε ώρα αιχμής, Ιανό, Πρωτοπορία και Public όπου και τα τρία μαζί είχαν πάνω από 600 άτομα μέσα – γιατί ως γνωστόν το βιβλίο είναι το καλύτερο δώρο στις γιορτές, αρκεί να μην σε αναγκάσουν να το διαβάσεις! – για να ρωτήσω αν τυχόν και έφτασαν «Η πεταλούδα» και οι «Γατοσημειώσεις» από «Κίχλη». Με κοιτούσαν με ένα ύφος τύπου «Δεν ξέρει από λογοτεχνία το παιδί!» (εν μέρει είχαν δίκιο), «Τι ωραία… πεταλούδα, μας τσαμπουνάει, σίγουρα τα έχει χαμένα» κλπ. Εγώ φταίω που ήθελα να παίξω σωστά τον ρόλο του πελάτη. Κανονικά, η σωστή ερώτηση θα ήταν η εξής: έχει έρθει σήμερα καμιά κούτα από «Κίχλη»; Μπορώ να την δω; 

 

ΔΥΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

«Ο βιβλιοθηκάριος της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης του Σαλτσμπουργκ κρεμάστηκε στον μεγάλο πολυέλαιο του μεγάλου αναγνωστηρίου επειδή, όπως έγραψε σ’ ένα σημείωμα, ύστερα από εικοσιδύο χρόνια υπηρεσία, δεν άντεχε άλλο να ταχτοποιεί και να δανείζει βιβλία που είχαν γραφεί για να προξενούν κακό, εννοώντας φυσικά όλα τα βιβλία που είχαν γραφεί ποτέ. Αυτό μου θύμισε τον αδελφό του παππού μου, που ήταν αγροφύλακας στο Άλτενταν κοντά στο Χένντορφ, που αυτοπυροβολήθηκε στην κορυφή του όρους Τσιφάνκεν γιατί δεν άντεχε να βλέπει άλλο τα μαρτύρια που τραβούσαν οι άνθρωποι. Κι αυτός επίσης είχε αφήσει ένα σημείωμα, όπου κατέγραφε τις σκέψεις του».

Ας ανοίξουμε το δώρο. Το οπισθόφυλλο λέει ότι το συγκεκριμένο βιβλίο το ονόμασε εύστοχα(;) κάποιος κριτικός, «Τόμας Μπέρνχαρντ για αρχάριους», – καλά κουμάσια και οι ξένοι κριτικοί! Δεν συμφωνώ καθόλου με αυτό. Εδώ συμβαίνει το εξής παράδοξο: βάζω τρία τέσσερα χιουμοριστικά ποστ για τον θάνατο του Θάνου Μικρούτσικου (και του κάθε Θάνου) για να στηλιτεύσω όλη αυτή την γελοία κατάσταση με το μνημόσυνο που συμβαίνει στο ελληνικό facebook κάθε φορά, και οι διαγραφές πέφτουν βροχή, οι εμετοί λερώνουν τον τοίχο μου, και διάφοροι πόνοι εμφανίζονται μυστηριωδώς στο σώμα μου… όταν είναι οι ίδιοι φίλοι (όπως τους λέμε στο facebook) που με έκαναν φίλο ακριβώς γιατί αγαπούσα πολύ τον Νίκο Καββαδία και έβαζα κάθε τρεις και λίγο τα τραγούδια (που τα έχω ακούσει χιλιάδες φορές) που συνέθεσε ο Θάνος Μικρούτσικος. Και θέλετε να μου πείτε ότι όλοι αυτοί θα εκτιμήσουν τα κείμενα του Μπέρνχαρντ; Θα παραμένουν πάντοτε αρχάριοι για Μπέρνχαρντ. Ή μικρός μικρός λογικέψου ή μικρός καλογερέψου! 

Ορίστε, ιδού μία ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ προς εκείνους τους αμβλύνοες που ισχυρίζονται ότι με κάποιες περιστασιακές αρνητικές κριτικές μου καταστρέφω οικονομικά τον εκδοτικό κόσμο και βάζω βόμβα στα θεμέλια της καλή λογοτεχνίας. 

«Ένας έμπορος από το Κόμπλεντς επισκέφθηκε τις πυραμίδες της Γκίζας, πραγματοποιώντας τη μεγαλύτερη επιθυμία της ζωής του, όμως αφού τις επισκέφθηκε, χαρακτήρισε αυτή του την επίσκεψη ως τη μεγαλύτερη απογοήτευση της ζωής του, πράγμα που καταλαβαίνω, γιατί κι εγώ που ήμουν τον περασμένο χρόνο στην Αίγυπτο ήμουν τελείως απογοητευμένος, κυρίως από τις πυραμίδες. Όμως, σε αντίθεση με μένα που ξεπέρασα πολύ γρήγορα την απογοήτευση αυτή, ο έμπορος από το Κόμπλεντς, θέλοντας να εκδικηθεί για τη δική του απογοήτευση, άρχισε να δημοσιεύει επί ολόκληρους μήνες ολοσέλιδα κείμενα στις σημαντικότερες εφημερίδες της Γερμανίας, της Ελβετίας και της Αυστρίας, προειδοποιώντας τους μελλοντικούς επισκέπτες της Αιγύπτου για το τι θα αντιμετώπιζαν στις πυραμίδες και κυρίως πηγαίνοντας στην πυραμίδα του Χέοπος που τον είχε απογοητεύσει πολύ περισσότερο απ’ όλες τις άλλες. Ο έμπορος από το Κόμπλεντς, με όλ’ αυτά τα αντιαιγυπτιακά και αντιπυραμιδικά δημοσιεύματα, ξόδεψε μέσα σε ελάχιστο διάστημα την περιουσία του και βυθίστηκε σε μαύρη απελπισία. Όπως ήταν φυσικό, τα δημοσιεύματά του δεν είχαν την αναμενόμενη επίδραση σ’ εκείνους που σκόπευαν να ταξιδέψουν στην Αίγυπτο, αντίθετα, ο αριθμός όλων αυτών που επισκέφθηκαν φέτος την Αίγυπτο ήταν ο διπλάσιος από τον περσινό». 

Οι μικρές ιστορίες του Μπέρνχαρντ είναι υπέροχες, θυμίζουν κάτι από τους «Παραδειγματικούς φόνους» του Μαξ Άουμπ, βιτριολικές σκέψεις του Αμβρόσιου Μπηρς, κ.α., και όταν κυκλοφόρησαν «υποβλήθηκαν πολλές μηνύσεις εναντίον του από συγγενείς που αναγνώρισαν στο βιβλίο του δικούς τους ανθρώπους», κάτι αντίστοιχο αλλά σε μικρότερη κλίμακα, με αυτό που γίνεται στο λαϊκό δικαστήριο του facebook σήμερα. Πολλές από τις εμμονές του είναι εδώ αλλά καλά κρυμμένες μέσα στην συμπύκνωση των σύντομων ιστοριών. Γι’ αυτό θα πρότεινα σε κάποιον αρχάριο προς τον Μπέρνχαρντ, να πιάσει ένα εκτενές βιβλίο του, τον εκπληκτικό «Αφανισμό» για παράδειγμα, και πολύ σύντομα θα διαπιστώσει αν του κάνει ή όχι αυτός ο συγγραφέας. Η θαυμάσια μετάφραση είναι του Αλέξανδρου Ίσαρη και η έκδοση από «Άγρα» ένα μικρό κομψοτέχνημα. Οι πίνακες του εξωφύλλου είναι του CY Twombly. Οι ιστορίες του Τόμας με παρηγορούν βαθιά, ειδικά σήμερα που όλος ο κόσμος με λοιδορεί και με φτύνει. Καλές γιορτές με αγάπη, φίλοι μου! 

ΦΙΛΕΥΣΠΛΑΧΝΗ προτροπή: 

«Μια ηλικιωμένη κυρία που έμενε κοντά στο σπίτι μας ήταν υπέρ το δέον φιλεύσπλαχνη. Είχε αναλάβει υπό την προστασία της έναν πάμπτωχο Τούρκο, που ένιωθε μεγάλη ευγνωμοσύνη απέναντί της, γιατί φεύγοντας από την υπό κατεδάφιση παράγκα όπου έμενε, μετακόμισε στο σπίτι της, ένα αστικό σπίτι στη μέση ενός μεγάλου κήπου. Δούλευε εκεί ως κηπουρός της ηλικιωμένης κυρίας, που όχι μόνο του αγόρασε καινούρια ρούχα, αλλά έκανε το παν για να τον ευχαριστεί. Κάποια μέρα ο Τούρκος εμφανίστηκε στην αστυνομία και δήλωσε πως δολοφόνησε την ηλικιωμένη κυρία που τον είχε πάρει στο σπίτι της από φιλευσπλαχνία. Η δικαστική επιτροπή, κατά την αυτοψία που διενήργησε αμέσως, διαπίστωσε πως ο δράστης την είχε στραγγαλίσει. Όταν ο Τούρκος ρωτήθηκε από τη δικαστική επιτροπή γιατί στραγγάλισε την ηλικιωμένη κυρία, εκείνος απάντησε, από φιλευσπλαχνία».
 

Υ.Γ. 2666   Ο Τόμας Μπέρνχαρντ σάς εύχεται χρόνια πολλά και ευτυχισμένο το νέο έτος!!