Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Euphoria

 
 
Όπως λέει ο μέγας Μέλβιλ, «για να γράψεις ένα μεγάλο βιβλίο πρέπει να διαλέξεις ένα μεγάλο θέμα»· και νομίζω ότι ο Γουάλας το βρήκε. Όταν έμαθα ότι έγραψε ένα βιβλίο για την πλήξη, ενθουσιάστηκα. Και τι πιο πληκτικό από την εφορία και τις κρατικές υπηρεσίες, γενικότερα; Έχοντας κάνει τελευταία κάποιες επισκέψεις στον ΟΑΕΔ είδα τα πράγματα στις αληθινές τους διαστάσεις. Και τρόμαξα. «Το θέμα εδώ, σε σχέση με το χρονικό, είναι ότι κατά το διάστημα που εργάστηκα στην Υπηρεσία έμαθα μερικά πράγματα για την πληκτικότητα, την πληροφορία και την άσκοπη περιπλοκότητα. Για το πώς να αντιμετωπίζεις τα μονοπάτια της πλήξης, όπως θα έκανες με μια περιοχή γεμάτη πεδιάδες, δάση και απέραντες ερημιές. Τα έμαθα όλα αυτά διεξοδικά και λεπτομερειακά εκείνη την χρονιά, και έκτοτε διαπιστώνω συνεχώς, στη δουλειά, στη διασκέδαση, στις φιλικές παρέες, ακόμη και στη θαλπωρή της οικογενειακής ζωής, ότι οι ζωντανοί άνθρωποι δεν μιλούν και πολύ για την πλήξη. Για τα κομμάτια εκείνα της ζωής που είναι, και πρέπει να είναι, πληκτικά. Γιατί αυτή η σιωπή; Ίσως γιατί το ίδιο το θέμα είναι εκ φύσεως πληκτικό… μόνο που τότε βρισκόμαστε και πάλι εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε, πράγμα ανιαρό και ενοχλητικό. Είμαι της γνώμης όμως ότι ίσως να υπάρχει και κάτι άλλο εδώ… Κάτι τεράστιο, που βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας, κρυμμένο λόγω του μεγέθους του».
 
Το βιβλίο του Γουάλας δεν μου άρεσε σχεδόν καθόλου – οποιαδήποτε ομοιότητα με την φράση του Μέλβιλ πιο πάνω, έχει να κάνει με την έκταση περισσότερο παρά με την σπουδαιότητα. Πειθανάγκασα τον εαυτό μου να συνεχίσει την ανάγνωση ει δυνατόν ως το τέλος, μόνο και μόνο για να μην γράψω ακόμα μια κριτική για βιβλίο που δεν έχω τελειώσει, όπως είχα κάνει κατ’ εξαίρεση με την «Αδηφαγία». Αλλά δεν τα κατάφερα, και δεν με νοιάζει κιόλας. Μου προκέλεσε αφόρητη δυσφορία – η «ευφορία» του τίτλου έχει διττή σημασία, παίζει με την ηχητική συγγένεια των λέξεων «εφορία» και «ευφορία»… γιατί υπήρξαν δυο-τρια άτομα που τελικά τους άρεσε (αδιανόητο) το συγκεκριμένο βιβλίο! Ξέρω ότι πολλοί κριτικοί θα εκνευριστείτε μαζί μου, επειδή τολμώ να γράφω αρνητική κριτική για βιβλίο (που έχω, έστω μερικώς, διαβάσει) και σας χαλάω έτσι την πιάτσα. Επίσης, το ίδιο θα κάνετε και πολλοί (3-4) αναγνώστες που σας άρεσε το βιβλίο. Δεν πειράζει, σκεφτείτε για μια στιγμή πόσο δύσκολο εγχείρημα είναι να συμπληρώσει κανείς το Ε9 και θα σας περάσουν αμέσως τα νεύρα! 
 
Ο Γουάλας της «Λήθης» μού είχε αρέσει πάρα πολύ. Αλλά (όπως, με θλίψη, συμπεραίνω) μέχρι εκεί. Δεν κάνει για μυθιστοριογράφος, το παιδί. Θυμάμαι ακόμα την ισχυρή εντύπωση που μου είχε προκαλέσει το πρώτο διήγημα της συλλογής, «Ο κύριος Αφρατούλης» – το θυμάστε; – όπου μέσα σε σαράντα σελίδες περίπου ο Γουάλας περιέγραφε εκπληκτικά και με όλους τους τεχνικούς δύσκολους όρους τα τεκταινόμενα μιας διαφημιστικής εταιρείας, εστιάζοντας παράλληλα κατά το συνήθειό του στις μικροψυχώσεις και στα άγχη των χαρακτήρων του, σύγχρονων, ως επί το πλείστον, ανθρώπων. Φανταστείτε τώρα αυτό το διήγημα (όπου «διαφήμιση» βάλε «εφορία») αναπτυγμένο σε 600 πυκνογραμμένες και μεγάλου σχήματος σελίδες. Θα το αντέχατε; Αν η απάντηση είναι ναι, τότε αγοράστε ασυζητητί τον «Χλομό βασιλιά» και καλή διασκέδαση. Εγώ δεν χάρηκα διόλου αυτήν την επίφαση μυθιστορήματος, χίλιες φορές να ήταν ας πούμε 60 αυτόνομα διηγήματα εστιασμένα γύρω από την πλήξη και το εργασιακό στρες που πνίγει τους ανθρώπους, ή μικρά δοκιμιακά σπαράγματα για τις ψυχώσεις της σύγχρονης ζωής. Διάβαζα το βιβλίο, μπας και κατάφερνα να απομονώσω μερικά από αυτά τα σπαράγματα. Και δεν φταίει ότι το συγκεκριμένο μυθιστόρημα χαρακτηρίζεται ημιτελές, μια χαρά τελειωμένο μου φαίνεται. Απλώς, υποψιάζομαι, ότι ο Γουάλας ήταν περισσότερο ένας ιδιαίτερος δοκιμιογράφος με μια καλή (δευτερευόντως) λογοτεχνική φωνή. Αλλά εκεί στο Αμέρικα, ψοφάνε όλοι να γράψουν το Μεγάλο Αμερικανικό Μυθιστόρημα – ακόμα και όταν δεν μπορούν. Αν γράψεις το Μεγάλο Αμερικανικό Δοκίμιο, σε έχουν χεσμένο τα media!
 
Αυτό που με ξενερώσε και με εκνεύρισε πιο πολύ, είναι ότι προσπαθώντας να απομονώσω κάποιες ενδιαφέρουσες σκέψεις συνέχισα να διαβάζω ένα μυθιστόρημα με πολύ αχνές συνδέσεις, με χαρακτήρες για τους οποίους ο Γουάλας δεν ενδιαφερόταν παραπάνω από όσο ενδιαφέρομαι εγώ για το σούσι – δηλαδή, καθόλου. Όταν γράφεις ένα βιβλίο τόσο μεγάλο σε έκταση οι χαρακτήρες σου πρέπει να κάνουν σαφή εμφάνιση απο νωρίς και να παίρνουν ενεργό μέρος σε κάποιου είδους πλοκή, όχι να στέκονται σαν ξυλάγγουρα εδώ και κει, σαν άλλοθι, ίσα ίσα για να εκθέσει ο συγγραφέας τις βαθυστόχαστες (δεν αντιλέγω σε αυτό) απόψεις του. Τι να περιμένεις όμως όταν ο «Πρόλογος του συγγραφέα» εμφανίζεται αρκετά κεφάλαια μετά την αρχή, περίπου στην σελίδα 80! Το εγχείρημα του συγγραφέα είναι σαφώς μεταμοντέρνο και δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτό. Απλώς δεν του βγήκε. Το κεφάλαιο «Πρόλογος του συγγραφέα» ήταν το πιο ωραίο μέρος του βιβλίου για μένα (και όσα αποσπάσματα ανθολογούνται εδώ, προέρχονται από εκεί) και το μόνο που απόλαυσα πραγματικά. Εκεί μέσα, μας μιλάει ο ίδιος ο συγγραφέας, ο Ντέιβιντ Γουάλας, ο οποίος πέρασε κάποιον χρόνο ως εξεταστής στην Φορολογική Υπηρεσία (αδιάφορο αν είναι αλήθεια αυτό ή λογοτεχνικό τρικ) και όσα μας περιγράφει στο βιβλίο του είναι το χρονικό αυτό. Μέχρι εδώ καλά. Όταν βγαίνει όμως από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση (το «Εδώ, συγγραφέας!» όπως γράφει χαρακτηριστικά) αρχίζουν τα προβλήματα. Όποιος μάθει ποιοι είναι οι άλλοι χαρακτήρες του βιβλίου και τι στο καλό ζητούν από την ζωή μου, ας αφήσει σχόλιο. Αφού ρε Ντέιβιντ κατά βάθος ήθελες να γράψεις βιβλίο σε πρώτο πρόσωπο, γράψ’ το να πάει στο διάολο, να γουστάρουμε και μεις. Θα μου πείτε, αυτό γούσταρε ο Γουάλας, αυτό έγραψε. Με την σειρά μου θα απαντήσω, αυτό γουστάρω και εγώ, αυτό γράφω! 
 
Είχα λατρέψει τον Γουάλας για εκείνα τα σχοινοτενή, με πλήθος δευτερευουσών προτάσεων, ψυχαναλυτικά πορτρέτα ανθρώπων που πάσχουν από ασθένειες και ολοένα περισσότερο τους ταλαιπωρούν μέσα στο σύγχρονο μοντέλο ζωής: κατάθλιψη, αγχώδης τρόμος, άνοια, ή δε ξέρω και γω τι άλλο. Όντας και ο ίδιος ασθενής, αλλά και εξαίσιος παρατηρητής, έδινε ασύλληπτες περιγραφές που με άφηναν άφωνο. Επίσης, είχα αγαπήσει εκείνες τις εκπληκτικές παρατηρήσεις για τον σύγχρονο τρόπο ζωής (πέρα από τις ασθένειες και τις νευρωτικές ψυχώσεις) που εστίαζαν σε μικροπράγματα της καθημερινότητας που πολλοί, ηθελημένα ή μη, αγνοούμε. Όπως αυτή εδώ: «Σκεφτείτε, από την οπτική γωνία της Υπηρεσίας, τα πλεονεκτήματα του βαρετού, του δυσνόητου, του πληκτικά περίπλοκου. Η Φορολογική Υπηρεσία ήταν μία από τις πρώτες κρατικές υπηρεσίες που έμαθαν ότι παρόμοιες ιδιότητες βοηθούν στο να τις προστατεύουν από τις διαμαρτυρίες του κοινού και τις πολιτικές αντιδράσεις, και ότι η πλήξη που επιφέρει η αδυναμία κατανόησης είναι πολύ αποτελεσματικότερη ασπίδα από την μυστικότητα. Γιατί το μεγάλο μειονέκτημα της μυστικότητας είναι ότι προκαλεί το ενδιαφέρον. Ο κόσμος έλκεται από τα μυστικά· είναι στη φύση του». Χάθηκε να είχε περισσότερα ανάλογα αποσπάσματα σε πιο συμπυκνωμένη μυθιστορηματική δομή! Το πόρισμά μου είναι ότι κατέληξα να τον εκτιμώ μόνο ως διηγηματογράφο ή δοκιμιογράφο με ιδιότυπη λογοτεχνικότητα. Αν εκδοθεί κάποτε κανένα δοκίμιό του, έχει καλώς. Αλλά να πιάσω το «Infinite Jest» (υποθέτοντας ότι κυμαίνεται στην ίδια περίπου μορφή με τον «Χλομό βασιλιά»)… ούτε για αστείο!
 
Η μετάφραση ανήκει στον Γιώργο Κυριαζή – είναι πολύ προσεκτικός μεταφραστής και αυτά τα μεταμοντέρνα κατασκευάσματα με τις σχοινοτενείς περιγραφές και τους όρους από χίλιες δυο πιθανές και απίθανες επιστήμες, τα κουμαντάρει και τα αποδίδει πάρα πολύ καλά, και νομίζω αξίζει να αναφερθεί ξανά, ασχέτως αν εγώ τα χάρηκα μόνο μέχρι την σελίδα 150. Η έκδοση του «Κέδρου» είναι επίσης πολύ καλή. Όμορφη προσεγμένη έκδοση μεγάλου σχήματος και σε πολύ ελκυστική τιμή για το μέγεθός της. Επειδή νιώθω ότι αρχίζετε να πλήττετε δε θα σας κουράσω άλλο όπως έκανε ο Γουάλας με τους δικούς του αναγνώστες. Θέλω να πιστεύω ότι το βιβλίο του ήταν μία ενορχηστρωμένη ωδή στην πλήξη. Ένα πείραμα όχι μόνο να μάθεις για την πλήξη, αλλά να την νιώσεις. Το πείραμα πέτυχε! Εξάλλου, και η λογοτεχνία στην τελική, είναι θέμα χημείας! 
 

Εμφανίζονται ολοένα και περισσότεροι συγγραφείς που έχουν ως όραμά τους να γράψουν το ΥΠΕΡΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ, το βιβλίο που θα περιλαμβάνει όλη την ζωή, όλη την διάνοια, όλο τον χρόνο, και στο τέλος ξεχνάνε να γράψουν το μυθιστόρημα. Δεν την καταλαβαίνω αυτή την λόξα. Θα φοβόμαστε να γράψουμε ένα μυθιστόρημα 250 σελίδων μήπως και μας πούνε φλώρους και ατάλαντους! Κάθε τόσο πέφτουν στα χέρια μου βιβλία μακρινών εποχών – του 15ου, 16ου, 17ου αιώνα – που τα απολαμβάνω πραγματικά. Συνήθως, ελλείψει καλύτερης παρομοίωσης τα χαρακτηρίζω «μεταμοντέρνα» – όχι με τεχνικούς όρους παρμένους από την θεωρία της λογοτεχνίας, την οποία εξάλλου δεν κατέχω επαρκώς – βιβλία, δηλαδή, που διατηρούν μια αλλόκοτη φρεσκάδα και μια μυθιστορηματική δομή που υπερβαίνει κατά πολύ την εποχή τους. Μοιάζουν με διανοητικά κατασκευάσματα ενός σύγχρονου συγγραφέα που κατέχει όλες τις τεχνικές γνώσεις γύρω από την λογοτεχνία και όμως, δεν είναι ενός τέτοιου. Θα μου πείτε ότι ο κόσμος έγινε πολύ πιο περίπλοκος από τότε· ίσως ναι, ίσως και όχι· ειδάλλως δε θα μας έλκυαν ακόμα τόσο πολύ τα βιβλία εκείνων των εποχών. Το βιβλίο του Γουάλας είναι μια ναρκισσιστική μπούρδα που δεν κοιτά μέσα από τον καθρέφτη όπως η «Αλίκη» του Κάρολ, αλλά αντανακλά ένα λογοτεχνικό είδωλο εντελώς αποκρουστικό που αξίζει να το συντρίψεις ακόμα και αν σου προσφέρει ως αντάλλαγμα εφτά χρόνια γρουσουζιά! Θα το πω με μία φράση από την πρόσφατη, πολύ γλυκιά ταινία «Green book» που έθιγε μεταξύ άλλων και το πολιτισμικό δίπολο, την ιδιοφυϊ̈́α απέναντι στο κοινό νου: «[…] η μεγαλοφυΐα δεν αρκεί. Χρειάζεται θάρρος για να αλλάξεις τις καρδιές των ανθρώπων». Πρόκειται για ένα απολύτως πληκτικό βιβλίο. Υπάρχουν βιβλία που ασχολούνται με την πλήξη με μη πληκτικό τρόπο και βιβλία τόσο πληκτικά που δεν σε ενδιαφέρει πλέον αν το θέμα τους είναι η πλήξη ή όχι. Ως αναγνώστης του «Χλομού βασιλιά», ενσωματώθηκα στην δεύτερη ομάδα. «Για μένα, τουλάχιστον καθώς κοιτάζω προς τα πίσω, το πραγματικά ενδιαφέρον ερώτημα είναι γιατί η πληκτικότητα αποτελεί τόσο ισχυρό εμπόδιο για την προσοχή. Γιατί υποχωρούμε μπροστά στο πληκτικό». Μην αναρωτιέστε. ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ… ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ!!
 
 
Υ.Γ. 2666 Με έπιασε μια ακατανίκητη επιθυμία να διαβάσω Κωστάκη Ανάν!
 
[…] Μπαίνεις σε δημόσια υπηρεσία και ζητάς ευγενικά να τα κάνεις όλα πουτάνα. Η κοπέλα στις πληροφορίες σε στέλνει στο γραφείο 314 στον τρίτο όροφο, όπου γριά υπάλληλος μιλάει στο τηλέφωνο. Επιχειρείς να τη διακόψεις, αποτυγχάνεις, δέκα λεπτά αργότερα κλείνει το τηλέφωνο και σε ρωτάει τσαντισμένη αν πέρασες πρώτα από το πρωτόκολλο, εσύ λες όχι με απολογητικό ύφος, γριά σε στέλνει πρωτόκολλο, μετά γραφείο 5, μετά ταμείο και στο τέλος πάλι εδώ. Πας πρωτόκολλο, θλιμμένη υπάλληλος γράφει αριθμό σε χαρτάκι και σου το δίνει χωρίς να σε κοιτάξει ποτέ. Πηγαίνεις γραφείο 5, παίρνεις χαρτάκι προτεραιότητας, περιμένεις 45 λεπτά, έρχεται η σειρά σου, άντρας υπάλληλος με βρωμερή μασχάλη σε ρωτάει ποιος σε έστειλε εδώ, δεν θυμάσαι, υπάλληλος βρίζει αόριστα, αλλά τέλος πάντων, σου κάνει τη χάρη να σε εξυπηρετήσει. Λες ευχαριστώ χωρίς να υπάρχει λόγος, κατεβαίνεις στο ταμείο, τεράστια ουρά, ρωτάς τον τελευταίο "για να τα κάνετε όλα πουτάνα περιμένετε;", σου γνέφει κουρασμένα ναι, περνάνε ώρες, έρχεται μεσημέρι, το ταμείο κλείνει, οι πολίτες διαμαρτύρονται, οι υπάλληλοι λένε ότι δεν φταίνε εκείνοι, τα παράπονά σας στον υπουργό. Πολίτες φεύγουν βρίζοντας και θα ξαναέρθουν αύριο να στηθούν από τις 6 το πρωί στην ουρά, γιατί η προθεσμία για να τα κάνεις όλα πουτάνα λήγει μεθαύριο. Τέλος της ιστορίας.
Συμπέρασμα: Δεν είναι αυτός ο σωστός τρόπος για να τα κάνεις όλα πουτάνα.
 

Σχόλια

  1. Πολύ ενδιαφέρουσα η ανάλυσή σου, για ένα αμφιλεγόμενο κείμενο. Τη συγκρατώ για περαιτέρω διερεύνηση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σ' ευχαριστώ Φώτη. Περιμένω και γω την δική σου γνώμη, όποτε και αν έρθει :)

      Διαγραφή
  2. Ανώνυμος19.2.19

    Ρε συ μήπως φταίει η μετάφραση; Δοκίμασες να διαβάσεις αποσπάσματα στα αγγλικά; Είχα (ακόμα έχω αλλά κάπως λιγότερες) προσδοκίες...

    μ.ν

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Η μετάφραση του Γιώργου Κυριαζή είναι εγγύηση, πάντα ήταν. Το κάνω σαφές στην ανάρτηση αυτό. Δεν διαβάζω σε άλλες γλώσσες. Μπορείς να το δοκιμάσεις εσύ στα αγγλικά, αν έχεις την επάρκεια, και να μου πεις την γνώμη σου. Μην σου εξαλείψω και τις τελευταίες προσδοκίες, εξάλλου μια απόψη έγραψα, καθόλα προσωπική.

      Διαγραφή
    2. Ανώνυμος20.2.19

      Εσύ το κάνεις σαφές, δεν υπονόησα τίποτα για σένα, εγώ έχω τις αμφιβολίες μου, να κυκλοφόρησε πρόσφατα πόσες σελίδες ο Γουάλας από Κέδρο και τώρα ανακοίνωσε ο Καστανιώτης πως θα κυκλοφορήσει σε δική του μετάφραση και Πρου πάλι πόσες σελίδες. Μα πότε προλαβαίνουν;

      Διαγραφή
    3. Η μετάφραση του "Χλομού βασιλιά" ήταν έτοιμη από καιρό, καθυστέρησε όμως η τελική έκδοση. Ο Κυριαζής είναι από τους καλύτερους μεταφραστές που έχουμε, πολύ προσεκτικός και με ιδιαιτέρως ποιοτικές επιλογές. Βέβαια, όπως κάθε μετάφραση ενδεχομένως να έχει τις αβλεψίες της, κάτι που ωστόσο εγώ δεν μπορώ να διακρίνω στις δικές του, με τις λιγοστές μου δυνάμεις.

      Σε αντίθεση με άλλες μεταφράσεις που βγάζουν εξ αρχής μάτι και τις αναλαμβάνουν εργολαβία. Θέλει προσοχή, γιατί στο κάτω κάτω τα λεφτά μας τους δίνουμε.

      Διαγραφή
    4. Ανώνυμος20.2.19

      Ρε συ ανώνυμε που αφήνεις και υπόνοιες για τον Κυριαζή την παλεύεις καθόλου; έλεος πια, έλεος.
      Ελευθερία

      Διαγραφή
    5. Ανώνυμος21.2.19

      Δηλαδή αν έβαζα από κάτω ένα "Ελευθερία" δεν θα ήμουν ανώνυμος;

      Διαγραφή
  3. Χαίρετε,
    πράγματι τα διηγήματα του ήσαν έξοχα, τα δοκίμιά του πολύ ενδιαφέροντα.
    Στην σκούπα και το σύστημα δεν τα κατάφερε πολύ καλά, κάποια ωραία αποσπάσματα, μα ως εκεί.
    (Το άπειρο αστείο ετοιμάζεται τρία χρόνια τώρα. Μακάρι να αξίζει. Διότι η πρόθεση δεν αγιάζει πάντοτε τον όγκο).
    Δεν ψήνω να διαβάσω τον χλωμό βασιλιά με τίποτα..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλήμερα Αντώνη,

      ναι τα διηγήματά του ήταν υπέροχα. Και τα δοκίμια του θα ήθελα πολύ να διαβάσω, αν κάποτε μεταφραστούν. Από την «Σκούπα και το Σύστημα» διάβασα ελάχιστες σελίδες και δεν μου άρεσε καθόλου -- τουλάχιστον είχα την προνοητικότητα να μην του αφιερώσω και τότε ολόκληρη ανάρτηση! Σκέφτομαι να του δώσω μια δεύτερη ευκαιρία το καλοκαίρι.

      Στον «Χλομό βασιλιά» δύσκολο να επιστρέψω. Μην το απορρίπτεις όμως, είναι πολύ πιο ώριμο από την «Σκούπα» και ενδεχομένως να βρεις στην πλοκή του όσα δεν βρήκα εγώ. Ρίξ' του μια ματιά στο μέλλον. Ευχαριστώ για το σχόλιο. Καλή σου μέρα.

      Διαγραφή
  4. Ανώνυμος20.2.19

    Νομίζω πως αν το συνέχιζες θα σου άρεσε...
    Ελευθερία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δε θα μου άρεσε, Ελευθερία. Αδυνατούσα να το εκλάβω (άγνωστο γιατί) ως μυθιστόρημα, και αυτή η έλλειψη προοπτικής με έκανε να γυρίζω τις σελίδες εντελώς αδιάφορα. Αν επέμενα, θα το έσερνα ως την μέση με το ζόρι και πάλι θα έγραφα τα ίδια -- ίσως και χειρότερα! Εντούτοις είχε κάποια αξιοσημείωτα κομμάτια και παραμένει ένας πολύ ιδιαίτερος και αξιόλογος συγγραφέας, για μένα. Απλώς στο συγκεκριμένο δεν πέτυχε η αναγνωστική μέθεξη.

      Διαγραφή
  5. Ανώνυμος28.2.19

    Θάνατος στον ελιτισμό του Μπαμπεσάκη, θάνατος. Μη μασάς σύντροφε, θα τους τσακίσουμε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Κουβεντολόι με μια μούμια!

Σημ: Εδώ λέγονται ιστορίες μόνο για αραχνιασμένα κρανία, οι "ψεκασμένοι" θα απομακρύνονται διακριτικά.

«A good reader, a major reader, an active and creative reader is a rereader»

En passant

  Το «Αν πασάν» είναι ένας σκακιστικός κανόνας, περιθωριακός και άγνωστος αλλά ιδιαιτέρως αποτελεσματικός και σημαντικός. Στις αρχικές τους κινήσεις, τα πιόνια έχουν το δικαίωμα να κινηθούν ένα ή δύο τετράγωνα μπροστά. Αν επιλέξουν να κινηθούν δύο τετράγωνα μπροστά και ένα αντίπαλο πιόνι βρίσκεται σε τέτοια θέση ώστε να μπορούσε να το αιχμαλωτίσει αν το πιόνι που κινήθηκε δυο τετράγωνα αποφάσιζε να κινηθεί μόνο ένα, τότε, έχει το δικαίωμα να το αιχμαλωτίσει και σε αυτή την περίπτωση που κάνει δύο βήματα. Έχουμε δηλαδή, αν πασάν... αιχμαλωσία εν τη διελεύσει. Είναι δυσνόητο στην περιγραφή αλλά αρκετά ξεκάθαρο στην πράξη. Βέβαια, όταν είσαι αρχάριος σκακιστής και το συναντήσεις πρώτη φορά σε ηλεκτρονική παρτίδα, τότε πείθεσαι ότι κάποιο «bug» έχει η ιστοσελίδα, ότι σε χακάρανε ή ότι άρπαξες όλες τις ιώσεις του κυβερνοχώρου. Τα βιβλία του Ναμπόκοφ, μου προσφέρουν την ισχυρή εντύπωση ότι αποτελούν ένα συνεχές λογοτεχνικό en passant, σε αιχμαλωτίζουν εν τη διελεύσει.

Με ανώμαλους δεν μιλάω

  Ανωμαλία είναι να μην μπορεί μια γυναίκα να κυκλοφορεί άφοβα στους δρόμους, ανωμαλία είναι να πιστεύεις ότι τα εμβόλια σκοπό έχουν να προκαλέσουν περισσότερο κακό από ό,τι καλό, ανωμαλία είναι να νομίζεις ότι η λογοτεχνία σε κάνει καλύτερο άνθρωπο, ανωμαλία είναι ακόμα το προφιτερόλ να έχει μόνο ένα σουδάκι μέσα, ανωμαλία είναι και ότι ο «Πατάκης» εξακολουθεί να μην εκδίδει Χέρμαν Μέλβιλ. Και πόσες ακόμα ανωμαλίες! Με τελευταία εκείνη του Ερβέ Λε Τελιέ, ενός συγγραφέα που αγάπησα οριστικά από ένα και μόνο βιβλίο του που είχα διαβάσει κάποτε, το «Όλα τα μανιτάρια τρώγονται», η ουλιπιανή έμπνευση που είχε οραματιστεί το facebook χρόνια πριν από τον δημιουργό του. Κάθε φορά που μπαίνετε στο facebook και αντικρίζετε την ερώτηση «Τι σκέφτεσαι;», ικανή να σας παρασύρει ασυγκράτητα να μας εμπιστευτείτε τις επικές σας μπούρδες, σχεδόν πάντα χωρίς καθόλου φιλτράρισμα και ουσία, να θυμάστε ότι ο Τελιέ κάποτε το έκανε… χίλιες φορές καλύτερα από εσάς, πιο δημιουργικά και κυρίως με περισσότερο χι

Στα χαμένα

Ρε μπελά που βρήκα! Να είναι ένα βιβλίο σχετικά ευχάριστο, να έχει πράγματα που γενικά ταιριάζουν με το γενικότερο γούστο μου και εγώ να το αντιμετωπίζω σαν ταινία του Μπέλα Ταρ – τον ατελείωτο ένα πράμα. Είχε καιρό να μου συμβεί κάτι ανάλογο, σηκώνει και η επιστήμη τα χέρια της ψηλά! Έβαλα σφήνα την ανάγνωση για να προλάβω την ταινία του Λάνθιμου – την οποία κατάφερα να δω χθες, 17 Δεκεμβρίου, στην επίσημη πρεμιέρα της – και ακόμα να το τελειώσω. Λίγες σελίδες ακόμα που διαβάζονται παράλληλα με αυτές τις γραμμές που γράφονται. Τουλάχιστον η ταινία ήταν πολύ καλή και το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του βιβλίου ήταν ακριβώς αυτό∙ ήξερες από την αρχή ότι θα γίνει μια καλή ταινία. Το βιβλίο πάλι, δεν ήξερε τι ήθελε να είναι, και μέσω ανομοιόμορφων αφηγήσεων, για μένα τουλάχιστον κατέληξε να είναι χάσιμο χρόνου. «Η πιο προφανής ανωμαλία της (…) είναι η απόλυτη έλλειψη οποιασδήποτε ανωμαλίας».

Οδηγίες προς ναυτιλλομένους

Τώρα το πλοίο έχει σαλπάρει και πλέον δεν μπορείς να αφήσεις αυτό το καταπληκτικό βιβλίο από τα ηλιοψημένα χέρια σου∙ εγκαταλείψτε αυτό το κλισέ να βουλιάξει και να πνιγεί όπως του αξίζει. Νόμιζα ότι είχα αφήσει το «ναυτικό» μου παρελθόν ( Καββαδίας , Μέλβιλ , κλπ) σχεδόν οριστικά πίσω – χωρίς να σημαίνει ότι δε θα τους ξαναδιάβαζα για το μεγάλο λογοτεχνικό τους εκτόπισμα – και σκεφτόμουν αν θα έπρεπε να αγοράσω το συγκεκριμένο βιβλίο, ειδικά όταν έχω τόσα άλλα αδιάβαστα στο αμπάρι. Όμως μου το έκαναν δώρο, το ξεκίνησα για κλείσιμο μιας κατά τ’ άλλα απάνεμης αναγνωστικής χρονιάς και ένα πελώριο κύμα μέσα στο μυαλό με ξαναχτύπησε με δριμύτητα. Στο μικρό εκδοτικό καράβι που είναι η χώρα μας και όλοι κοιτάνε ποιος θα φαγωθεί στην πορεία ( «Άκουσε κάποιους ναυαγούς να λένε ψιθυριστά πως έπρεπε να τραβήξουν κλήρο και “να θανατώσουν έναν άντρα για να σωθούν οι υπόλοιποι”» ) και εν μέσω μιας αποικιοκρατικής καταγραφής αναγνωστικών λιστών με αρκετή δόση μυθομανίας και εν είδει πρωτοχρονιάτ

D’ ye see him?

Όλα τριγύρω αλλάζουν κι όλα τα ίδια μένουν. Ο Σύριζα πιο οπισθοδρομικός από ποτέ ετοιμάζεται για την νέα εποχή του, οι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι κάνουν jump scares από κάθε γωνιά με το πιο creepy χαμόγελό τους και εσύ νιώθεις ότι θες να πας ξαφνικά και διακαώς για καφέ με έναν random συμμαθητή της Α' λυκείου παρά να ακούσεις το πρόγραμμά τους και οι καιροί νερό θα φέρουν πάλι στην βασανισμένη Θεσσαλία, έτσι λένε αυτοί που ξέρουν. Μόνο το «Βιβλιοκαφέ» του Πατριάρχη Φώτιου έκλεισε λόγω ανεξέλεγκτου πληθωρισμού – 4,20 ο διπλός εσπρέσο, πού πάμε ωρέ; Παρ’ όλα αυτά οι αναρτήσεις του παρέμειναν να θαλασσοδέρνονται στο ίντερνετ και μια δική μου έτυχε και ξεβράστηκε μπροστά μου . Πω πω μπόχα!! Δεν θέλω να την ακουμπήσω καν! Τέλος πάντων, εσείς μπορεί να βρείτε ότι διαθέτει ακόμα κάποιο ψαχνό. Αν όμως πιστεύετε ότι αλλάξατε μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια έστω και λίγο, δε θα έπρεπε να της ρίξετε ούτε ματιά!

Η φάση είναι κρίντζι

  Όπως θα σας έλεγε και ο θείος που κάθεται με την νεολαία κάθε Τσικνοπέμπτη, «Η φάση είναι κρίντζι», δηλώνει μία κατάσταση εξαιρετικά αναληθοφανή που σε παγώνει και σε κάνει να ανατριχιάζεις από την αμηχανία λες και κάποιος όλη την ώρα λέει κρύα αποτυχημένα αστεία χωρίς σταματημό και έλεος. Ο Λέων Τολστόι – back to back ανάρτηση με Τολτσόι, δε σας χάλασε! – επιφυλάσσει αυτή την τιμητική θέση του θείου για τον Σαίξπηρ και τα έργα του, με κύριο στόχο τον «Βασιλιά Ληρ». «Αυτό είναι το τόσο γνωστό έργο. Όσο κακό και να παρουσιάζεται στην αφήγησή μου, την οποία προσπάθησα να κάνω όσο τον δυνατόν πιο ουδέτερη, θα πω χωρίς δισταγμό πως στο πρωτότυπο το έργο είναι ακόμα χειρότερο» . Εν συντομία, δεν κάνει για δραματουργός το παιδί ! Θα σφαχτούμε και σε αυτό το γιορτινό τραπέζι, πάνω απ’ όλα η παράδοση!

DiFullness

Δε διαβάζω κόμιξ – η δήλωση αυτή είναι παρόμοια με το «Δεν έχω δει ποτέ Φιλαράκια » το 2023. Έχω διαβάσει μέσα στα χρόνια κάποια επιλεκτικά αλλά δεν μπορώ να πω ότι τα προτιμώ. Είναι ακριβό χόμπι, αρκετές φορές η ιστορία μου φαίνεται αδιάφορη και η εικονογράφηση φτωχή και γενικά θα έλεγα ότι δεν είναι το φλιτζάνι του τσαγιού μου. Όμως εδώ είπα να κάνω μια εξαίρεση γιατί πίνω νερό στο όνομα του Χοντορόφσκι . Δεν ειν’ καλ’ αυτός ο άνθρωπος, πάει και τελείωσε. Αυτή η κριτική έχει σκοπό να θυμίζει κάπως δελτίο τύπου – τι παράξενο, αλήθεια, συνήθως στην Ελλάδα μας έμαθαν τα δελτία τύπου να θυμίζουν κάπως κριτικές! – τίποτα βαθύ και ευφάνταστο εδώ, εξάλλου η συνηθισμένη φαντασία χάνεται όταν έρχεται αντιμέτωπη με μεγαλοφυΐες σαν εκείνες του Χοντορόφσκι και του Moebius. Όλοι οι πολιτισμένοι γαλαξίες γύρω μας έχουν φευγάτα κόμιξ σαν το Ινκάλ, εμείς σε καμιά βδομάδα θα έχουμε το κόμικ για τον Ζορμπά – και μετά απορούμε γιατί δεν κάνουμε εξωγαλαξιακή καριέρα.

Round About Midnight

  Μεγάλο Σάββατο απόψε και λίγο μετά τις μονότονες κροτίδες και αφού σταματήσουν και οι πρόβες με τις εφτά σάλπιγγες της Αποκάλυψης, όλοι μας θα ετοιμαστούμε ψυχολογικά για την μουσική που αγαπάμε να μισούμε: τα κλαρίνα. Εναλλακτική δεν έχει δυστυχώς και οι πιθανοί αυτοσχεδιασμοί εξαντλούνται στο πασχαλινό τραπέζι, τίποτα περισσότερο. Τα μαύρα πρόβατα της κάθε οικογένειας, πάντα υπάρχουν τέτοια, καμμένα από χέρι όπως και τα άλλα τα κανονικά, θα δείχνουν λίγο τζαζ μέσα σε όλο αυτό το ομοιόμορφο μπουλούκι αλλά δεν μπορείς να κάνεις και πολλά για να βοηθήσεις. Θα φαλτσάρουν κοινότοπες ευχές όπως όλοι και θα ελπίζουν να δείχνουν κάπως φυσιολογικοί – αλλά μέσα τους θα είναι χαρούμενοι και θα νιώθουν αγαλλίαση καθώς θα θυμούνται τον Ted Joans που έλεγε χαρακτηριστικά και το υποστήριζε εμπράκτως, ότι «Jazz is my religion and Surrealism is my point of view».  

Αλλόκοτα πράγματα

Το Πάσχα είναι ένας γρήγορος ορισμός του απόκοσμου – υπάρχει εκεί που κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει τίποτα. Ευτυχώς τελείωσε όμως και ο καθένας γύρισε ευτυχής στην αλλόκοτη ρουτίνα του∙ καπιταλιστικός ρεαλισμός και εκλογές. Ω γες! Το βιβλίο του Μαρκ Φίσερ «Το αλλόκοτο και το απόκοσμο» κυκλοφόρησε πρόσφατα και φαίνεται ότι αγοράστηκε αμέσως από πολλούς αναγνώστες, μένει να διαβαστεί τώρα. Εμένα μου αρκούσε μόνο ο τίτλος του για να το πάρω, όλα τα άλλα τα ανακάλυψα στην πορεία και δεν απογοητεύτηκα καθόλου. Δείτε και εσείς και πείτε μου! «Η αποτυχία να δούμε, η ακούσια διαδικασία της παράβλεψης πραγμάτων που έρχονται σε αντίθεση – ή απλώς δεν ταιριάζουν – με τις βασικές ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας, είναι μέρος της συνεχούς «διαδικασίας επεξεργασίας» μέσω της οποίας παράγεται αυτό που βιώνουμε ως ταυτότητα» .

Εργοστάσιο εφιαλτών

Μπορεί τον τελευταίο μήνα όλοι να καληνυχτίζουν τον Κεμάλ αλλά ο ύπνος αποδεικνύεται ενίοτε πολύ δύσκολη κατάσταση. Ο Μέλβιλ έλεγε ότι θα «άξιζε να έχουμε γεννηθεί μόνο και μόνο για να κοιμόμαστε» (όπως μας θυμίζει ο Αλέξανδρος Ζωγραφάκης σε ένα ποστ στο προφίλ του στο facebook , ο οποίος όμως οδηγεί τον συλλογισμό και σε άλλα ομιχλώδη μονοπάτια που έχουν περπατήσει και άλλοι σπουδαίοι συγγραφείς ) αλλά μόνο ένας ξύπνιος άνθρωπος μπορεί να καταλάβει τι εφιαλτικός κόσμος δύναται να υπάρξει όταν εμείς κλείνουμε τα μάτια και το ίνσταγκραμ κάθε βράδυ. Και αυτός είναι ο νευρολόγος που γράφει ετούτο το υπνωτιστικό βιβλίο. «Βλέπεις κανονικά πράγματα να συμβαίνουν, αλλά δεν είναι πραγματικά. Είναι πλάσματα της φαντασίας σου. Είναι η φαντασία σου που σε πηγαίνει στα πιο τρελά μέρη και σου τα δείχνει μπρος στα μάτια σου. Έχω δει δαιμονικές μορφές μες στο δωμάτιό μου, κι όταν βλέπω αυτά τα πράγματα, νομίζω πώς βρίσκομαι στη Κόλαση» . Κρατήστε τα μάτια σας ανοιχτά∙ διαβάζοντάς με!