La Casa de Papel

Σας αρέσει η ισπανική σειρά και θέλετε να διαβάσετε κάτι αντίστοιχο; Ο προφεσόρ Ρεϊμόν Κενώ σας δίνει την λύση. Παρόλο που και η πλοκή ομοιάζει κάπως στην σειρά – ένα τσούρμο κατσαπλιάδες επαναστάτες που ταμπουρώνονται σε ένα μέρος πολεμώντας την εξουσία, το έχουμε δει το έργο με μικρές παραλλαγές και με την παρέα του Τσίπρα – η κύρια ομοιότητα είναι η γκροτέσκα διάθεση με την οποία αντιμετωπίζει τους χαρακτήρες του ο συγγραφέας. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την σειρά (ακόμα και αν θέλει να περνιέται για πολύ σοβαρή) και γι’ αυτό μου αρέσει να την παρακολουθώ. Καταστρατηγεί τις συμβάσεις του είδους με μια ανατρεπτική επιβεβαίωσή τους – μοιάζει αντιφατικό και μάλλον έτσι είναι. Κάπως έτσι λειτουργεί και το βιβλίο του Κενώ· αν το πάρεις στα σοβαρά βγήκες χαμένος· αν δεν το πάρεις στα σοβαρά πάλι βγήκες χαμένος! Ακόμα και ο τίτλος του λειτουργεί ειρωνικά, ακριβώς όπως θα λειτουργούσε ένας τέτοιος τίτλος και στην σημερινή εποχή, όπου τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας – στην πλειονότητά τους γυναίκες – εν μέσω καραντίνας έχουν αυξηθεί δραματικά. Αποφασίστε τι θέλετε επιτέλους από την τέχνη και τους art workers ετούτου του κόσμου: τέχνη εν Κενώ ή εν κενώ; «Όλο καινούριες λέξεις μαθαίνουμε σήμερα» είπε ο Κάφρυ. «Πώς φαίνεται πως είμαστε στη χώρα του Τζέημς Τζόυς!»

Είναι και χρόνος

Μόλις ξεκίνησε ο Μάιος και παρόλο που είμαστε πανέτοιμοι χάρη στο κυβερνητικό πρόγραμμα ΧΑΜ, να τον προϋπαντήσουμε με βήμα ταχύ, παιδιά στην εξοχή, ίσως είναι καλύτερα να τρέξουμε λίγο αυτή την αλλόκοτη εποχή και να μεταφερθούμε στο μέλλον – συγκεκριμένα στον Ιούλιο. Ακόμα πιο συγκεκριμένα, στον Ιούλιο Βερν που πάντοτε ήταν συνυφασμένος με το μέλλον, και εμείς οι αδαείς, τουλάχιστον στην Ελλάδα, τον καταδικάσαμε σ’ ένα σκληρό παρελθόν απολιθωμένων μεταφράσεων και πρωτόγονων διασκευών. Και μετά αναρωτιέστε κάποιοι αν ο κορονοϊός δημιουργήθηκε σε εργαστήριο· φυσικά και δημιουργήθηκε σε εργαστήριο – τυπογραφίας, ή έστω ωρολογοποιίας! «Αν είναι αλήθεια μαστρο-Ζαχαρία, ότι η υγεία σας επηρεάζει την υγεία των ρολογιών», επαναλάμβαναν οι περισσότεροι, «γιατρευτείτε το συντομότερο!» Ο γέροντας τους κοιτούσε βλοσυρά και δεν αποκρινόταν παρά με νεύματα ή με θλιμμένα λόγια: «Περιμένετε τις πρώτες καλές μέρες, φίλοι μου! Είναι η εποχή που η ύπαρξη αναζωογονείται μέσα στα κουρασμένα σώματα! Πρέπει να έρθει ο ήλιος να μας ζεστάνει όλους!»

Γελάσαμε πάλι

Θεέ μου, πόσες σελίδες ξόδεψες για να μην δούμε τι είναι το χιούμορ! Εξάλλου, το χιούμορ είναι μια θεότητα που κάποιοι την αντικρίζουν εμπρός τους εκστασιασμένοι και κάποιοι άλλοι βάρβαροι αρνούνται την ύπαρξή της. Επίσης, σας το έχω ξαναπεί από αυτό εδώ το ταπεινό μετερίζι: ποτέ μα ποτέ μην μπαίνετε σε κόντρα για το χιούμορ… όποιος έχει χιούμορ βγαίνει πάντα χαμένος – και με μηνύσεις στην πλάτη του! «Έτσι και ο Πιραντέλλο ως καλλιτέχνης, αποκρίνεται ότι η δουλειά του εργάτη της τέχνης δεν είναι άλλη από το να προσδιορίζει και να αναπαριστά ψυχικές εκφράσεις. Φτάνει μάλιστα στο σημείο να πει «…ή εγώ δεν ξέρω να γράφω ή ο Croce δεν ξέρει να διαβάζει…», καταλήγοντας στο συμπέρασμα: «…Όλα τούτα μου προκαλούν αληθινά τον οίκτο». Το συμπέρασμα βεβαίως, υποδηλώνει τη συνειδητοποίηση ότι η διαμάχη τους έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα ακαδημαϊκά πλαίσια και ότι κινδυνεύουν να γίνουν και οι δύο ο περίγελος των πάντων, δεδομένου ότι βρίσκονται πλησίον του να αποτελέσουν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του χιούμορ». Πέρα από την πλάκα, τι είναι τελικά το κατά Πιραντέλλο χιούμορ; Στα εξαίσια βιβλία του νιώθουμε κάθε τόσο ότι το αντιλαμβανόμαστε με ευκολία αλλά μπορούμε να το απομονώσουμε και να το εξετάσουμε εργαστηριακά; Σίγουρα, μέσα σε έναν ξενιστή-αναγνώστη λειτουργεί πολύ καλύτερα απ’ ό,τι σε αποστειρωμένα κριτικά εργαστήρια.

Confiteor

Καλέ μην τσιμπάτε, clickbait είναι ο τίτλος. Σιγά μην μιλούσα για την υπερεκτιμημένη λογοτεχνική μπούρδα του Καμπρέ που μπορούσε να πάει 500 χρόνια μπρος πίσω μες στην ίδια πρόταση – και μεις πήγαμε 500 χρόνια πίσω με την πανδημία αλλά δεν το κάνουμε και θέμα! Στον αντίποδα, ευτυχώς να λέμε που έχουμε συγγραφείς όπως ο Τζόυς και μπορούμε να κοιτάμε λογοτεχνικά μπροστά για καμιά 200αριά χρόνια ακόμα. Εκατό και βάλε χρόνια έχουν περάσει και ακόμα προσπαθούμε να ξεφύγουμε από τα ίδια δίχτυα που πάλευε και ο Τζόυς: την πατρίδα, την θρησκεία και την οικογένεια – συν την πανδημία! Τι θα γίνει με μας, δεν ξέρω. «– Έννοια σας και θα τα θυμάται όλα αυτά όταν θα μεγαλώσει! είπε η Ντάντη με έξαψη. Τα λόγια που άκουσε κατά του Θεού και της θρησκείας και των ιερέων, μες στο ίδιο του το σπίτι! – Ας θυμάται επίσης, της φώναξε ο κύριος Κέισυ από την άλλη άκρη του τραπεζιού, τα λόγια που είπανε για τον Παρνέλ οι παπάδες και τα τσιράκια τους, τα λόγια που του ράγισαν την καρδιά και τον έστειλαν τελικά στον τάφο! Ας τα θυμάται κι αυτά όταν μεγαλώσει!» Μνημονικό που είχε ο πούστης, τίποτα δεν ξέχασε!