Δηλαδή όλοι εμείς που αγαπάμε τα έργα του. Καλά τι θαυμάζεις από δαύτα, μοιάζουν με έργα του ομοαίματου εξάδελφου με την ισχυρή όρεξη αλλά ασθενή μνήμη στο «Κωνσταντίνου και Ελένης», απλώς, πάντα κάτι αχνοφαίνεται από πίσω! Δεν είναι όμως έτσι. Ο Ρόθκο υπήρξε ένας αυθεντικός καλλιτέχνης και σημαντικός στοχαστής που αξίζει να θαυμάζουμε και να μελετάμε τα έργα του – καλά για να αγοράσουμε, ούτε λόγος! Η υπεραξία της ζωγραφικής πάντα μου την έδινε στα νεύρα, το θεωρώ ένα καλλιτεχνικό καρκίνωμα που σκοτώνει την ζωή ενός έργου τέχνης εντός σου, αν δεν το ξεριζώσεις εγκαίρως. Το ότι κάποιος έχει τα λεφτά να αγοράσει έναν αυθεντικό πίνακα, φανερώνει μόνο ότι, έχει τα λεφτά να αγοράσει έναν αυθεντικό πίνακα. Τίποτα περισσότερο από αυτό – αντιθέτως, φανερώνει αρκετές αξιοσημείωτες ελλείψεις. Ο φιλότεχνος είναι πρωτίστως φιλοπερίεργος και πολύ πολύ πιο μετά φιλόδοξος ή φιλοχρήματος.
«Το όλο πρόβλημα της εκπαίδευσης στην τέχνη σχετίζεται με τους αντικειμενικούς στόχους της εκπαίδευσης αυτής. Έχουμε ήδη εδραιώσει ότι η όλη διαδικασία της ζωγραφικής είναι μια βιολογική δραστηριότητα που εμπλέκει την έκφραση της δημιουργικής ενόρμησης και ότι η ζωγραφική είναι μια από τις φυσικές γλώσσες που υπάρχουν για την εκτέλεση αυτής της λειτουργίας. Αυτό το μαρτυρεί η φυσική ευχέρεια με την οποία το παιδί φαίνεται να δημιουργεί τις ουσιώδεις μορφές που είναι σταθερά παρούσες σ' όλη την τέχνη. Το ν' αρνηθούμε στο παιδί αυτή την εμπειρία, θα ήταν να μειώνουμε πολύ ένα μέσον ομιλίας και επικοινωνίας εξίσου ενστικτώδες όπως η καθαυτό ομιλία». Αυτό το βιβλίο με κείμενα, γράμματα, προσχέδια και κατάλοιπα του Μαρκ Ρόθκο με εξέπληξε τρομερά γιατί ξεκινάει ανέλπιστα ευχάριστα για μένα. Το τελευταίο διάστημα δουλεύω σε παιδική βιβλιοθήκη και αν ξεπεράσουμε το σοκ και δέος που προκαλεί ένα ανάλογο γεγονός στην ελληνική κοινωνία, βιβλιοθηκονόμος να δουλεύει σε βιβλιοθήκη(!), παρατηρώ συνεχώς παιδιά να ζωγραφίζουν, τα οποία κοροιδεύουν απροκάλυπτα το σκοτωμένο μου όνειρο να γίνω κάποτε και γω ζωγράφος. Βέβαια, αφού διάβασα τις σκέψεις του Ρόθκο ένιωσα αρκετά καλύτερα, μιας και έμαθα ότι συνήθως η πηγαία δημιουργικότητα των παιδιών σταματά κάπου εκεί στα 9-10. Καλά να πάθετε σκασμένα, χεχε! Η ζωγραφική είναι μια φυσική γλώσσα, όπως η ομιλία ή το τραγούδι, και το παιδί την αντιλαμβάνεται ενστικτωδώς χωρίς να γνωρίζει τους κανόνες που την διέπουν, ακριβώς όπως αγνοεί την σύνταξη της γλώσσας ή την αρμονία και αντίστιξη της μουσικής. Έτσι λοιπόν, φαντασμένε γονέα, πάψε να μας τρελαίνεις ότι μεγαλώνεις στο σπίτι τον νέο Πικάσο, να μεγαλώνεις τον Ντένις τον Τρομερό είναι πιο πιθανό, τον Πικάσο κάπως πιο δύσκολο!
Στην αρχή όλα είναι καλά. «Τα παιδιά μας έχουν θάρρος. Για παράδειγμα, αν η γέφυρα του Μπρούκλυν τα θέλγει, θα την ζωγραφίσουν, και αν πρέπει να προεκτείνεται πέρα από τον ποταμό, θα το κάνουν και αυτό». Κάπου λέει μέσα στο βιβλίο ότι ο εξπρεσιονισμός είναι η παιδική ζωγραφική! Το πρόβλημα θα προκύψει όταν σταματήσει η πηγαία δημιουργικότητά τους και το παιδί θα αρχίσει να ψάχνει τα πώς και τα γιατί της δημιουργίας, θα αναζητήσει κανόνες και τεχνικές για να συνεχίσει να εκφράζεται. Εκεί πρέπει να επέμβει ο δάσκαλος (ο ιδανικός δάσκαλος, κατά τον Ρόθκο) που εκτός από την επάρκεια θα έχει την ευαισθησία να κατευθύνει το παιδί, να αναγνωρίζει τις παρομοιώσεις και τα σύμβολα των δημιουργιών του με μια ματιά και να τον καθοδηγεί αναλόγως. Πράγμα σπανιότατο, φυσικά. Κάντε την αντιστοίχιση με τον κόσμο της λογοτεχνίας – το παιδί δεν σταματάει έτσι απλά στα δέκα του να διαβάζει, αλλά ίσως, όταν χρειάστηκε κάποιον να τον κατευθύνει σε έναν κόσμο που πλέον του φαινόταν γεμάτος κανόνες και συμβάσεις και πολυπλοκότητα, κανείς δεν βρέθηκε στο πλάι του, και πια δεν του έλεγε τίποτα η «φυσική γλώσσα» της νιότης του, η απλή ανάγνωση ιστοριών. Ο Ρόθκο υπήρξε και ένας ενδιαφέρων στοχαστής που εστίασε στην παιδική δημιουργικότητα και αυτά τα άρθρα του είναι πολύ σημαντικά.
#10 1952 |
Υπήρξε όμως και ένας σπουδαιότατος καλλιτέχνης και η ωρίμανσή του πέρασε διάφορες φάσεις μέχρι να καταλήξει στο απόγειό της. «Το ότι το ευρύ κοινό βρίσκει ακόμα το μεγαλύτερο μέρος της μοντέρνας τέχνης ασήμαντο, άγριο, μη πραγματικό, μαρτυρεί το πόσο κοινή είναι η Μοντέρνα Τέχνη». Σπουδαίο μυαλό, πολύχρωμο, σαν τους πίνακές του της τελευταίας περιόδου που τον έκαναν ευρέως γνωστό. Τα κείμενα που υπάρχουν εδώ, της περιόδου 1934-1969 (έναν χρόνο μετά την πρώτη του ατομική έκθεση έως έναν χρόνο πριν τον θάνατό του), μοιράζονται ανάμεσα σε εκείνα που αφορούν την παιδική δημιουργικότητα και τις ακαδημαικές σκέψεις πάνω σ’ αυτήν, και γράμματα σε κριτικούς, ομοτέχνους του, γκαλερίστες, κλπ. Διάσπαρτα στο βιβλίο βρίσκονται και κάποια προσχέδια, ακολουθούμενα συνήθως από το επεξεργασμένο κείμενο – ένα μικρό μέρος τους συνήθως, μια σύνοψη, για ό,τι θα γινόταν μια στιβαρή και πολυσέλιδη μελέτη για την δημιουργικότητα... κρίμα που δεν έγινε ποτέ. Ο αναγνώστης ίσως εκνευριστεί με τα «τσαπατσούλικα» προσχέδια, γιατί να υπάρχουν εδώ, καλύτερα να έλειπαν. [...] Σε μια συζήτησή του με τον William Seitz το 1953, ο Ρόθκο δέχτηκε ότι το γράμμα δεν το έγραψαν ούτε εκείνος ούτε ο Γκότλημπ, αλλά συμφώνησαν εξ ολοκλήρου με το περιεχόμενό του. Η μαρτυρία αυτή υπογραμμίζει τη σημασία των προσχεδίων, που είναι πολύ πιστά στην σκέψη του Ρόθκο, αν και το κείμενο του δημοσιευμένου γράμματος καταλαμβάνει κεντρική θέση σ’ όλες τις μελέτες για τον Ρόθκο. Γι’ αυτό, λοιπόν!
#7 1953 |
#6 1954 |
Τα κείμενα που βρίσκονται σ’ αυτό το βιβλίο, άλλοτε διανθισμένα με οικειότητα και προσωπικές εξομολογήσεις, άλλοτε με σοβαρή επιστημοσύνη και καλλιτεχνική ευαισθησία, άλλοτε αστεία και άλλοτε εκνευρισμένα, όλα αυτά τα ετερόκλιτα στοιχεία συγκροτούν μια ομοιόμορφη εικόνα ενός συνειδητοποιημένου ανθρώπου και καλλιτέχνη, ζωγραφίζουν με λέξεις... «το πορτραίτο του μοντέρνου καλλιτέχνη». Εντυπωσιάζει το βάθος των σκέψεων αλλά κυρίως εμένα προσωπικά με εντυπωσίασε και η ομορφιά μερικών προτάσεων άψογα διατυπωμένων («Αρχίζω να μισώ τη ζωή του ζωγράφου. Αρχίζεις να πυγμαχείς με τα σωθικά σου έχοντας ακόμη το ένα πόδι στον κανονικό κόσμο») που θα μπορούσες να βρεις στους πιο αγαπημένους σου λογοτέχνες. Φυσικά, όποιος τελικά επιλέξει να αγοράσει αυτό το βιβλίο, δεν πρέπει να το κάνει σε πρώτο λόγο για αυτές τις φράσεις, γιατί μάλλον θα απογοητευτεί στο τέλος. Όσοι πάλι, αγαπάτε το είδος της αλληλογραφίας, με βιβλία που ανθολογούν επιστολές, προσχέδια κειμένων, δισταγμούς της σκέψης, κλπ, μπορείτε να αγοράσετε και να απολαύσετε το συγκεκριμένο βιβλίο ακόμα και αν δεν αγαπάτε τόσο την ζωγραφική γενικά ή του Ρόθκο, ειδικότερα.
#9 1954 |
[...] Συγχωρέστε με αν συνεχίζω να εκφράζω τις ανησυχίες μου, αλλά αισθάνομαι πως είναι σημαντικό να τις διατυπώσω. Υπάρχει ο κίνδυνος ότι στην πορεία αυτής της αλληλογραφίας θα δημιουργηθεί ένα Όργανο που θα λέει στο κοινό πώς θα πρέπει να βλέπει τους πίνακες και τι ν’ αναζητά σ’ αυτούς. Ενώ επιφανειακά αυτό μπορεί να φαίνεται εξυπηρετικό και υποβοηθητικό να το κάνουμε, το πραγματικό αποτέλεσμα είναι η παράλυση του μυαλού και της φαντασίας (και για τον καλλιτέχνη, μια πρόωρη ταφή). Εξ ου και η απέχθειά μου για προλόγους και επεξηγήσεις. Και αν έπρεπε σε κάτι να δείξω εμπιστοσύνη, θα την επένδυα στην ψυχή των ευαίσθητων θεατών που είναι απελευθερωμένοι από τις συμβάσεις της κατανόησης. Δεν θα είχα φόβους για την χρήση που θα έκαναν των πινάκων αυτών για τις ανάγκες του δικού τους πνεύματος. Γιατί αν υπάρχει ανάγκη και πνεύμα, εδώ θα έχουμε μια πραγματική επικοινωνία.
#11 1954 |
Υ.Γ. 2666 [...] Οι πινακές μου ορίζονται με αριθμό και έτος. Ο παρακάτω είναι ένας κατάλογος αυτών που θα σταλούν και δίπλα η τιμή στην οποία πρέπει να πουληθούν στο κοινο.
# 12 1951 1000 δολ.
14 1951 1300
10 1952 4000
7 1953 1800
6 1954 2000
9 1954 2000
11 1954 2250
4 1953 1800
1 1954 2000
# 12 1951 1000 δολ.
14 1951 1300
10 1952 4000
7 1953 1800
6 1954 2000
9 1954 2000
11 1954 2250
4 1953 1800
1 1954 2000
#4 1953 |
Με την ίδια σειρά εμφάνισης φιλοξενούνται και στην παρούσα ανάρτηση. Από γράμμα του Ρόθκο προς την Katharine Kuh που ήταν τεχνοκρίτης και υπεύθυνη εκθέσεων στην Art Institute of Chicago και το 1954 πρότεινε στον Ρόθκο να του κάνει μια ατομική έκθεση. Η έκθεση έγινε από τις 18 Οκτωβρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου 1954. Για 1000 δολάρια αγόραζα και γω τον αυθεντικό #1!!
#1 1954 |
Ναι σε όλα!
ΑπάντησηΔιαγραφήΑγαπάμε Ρόθκο.
Για τους ίδιους λόγους αγαπάμε Πάουλ Κλέε.
ΠΑΟΥΛ ΚΛΕΕ – Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΠΟΥ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕ ΣΑΝ ΠΑΙΔΙ
http://blogs.sch.gr/epapas/%CF%80%CE%B1%CE%BF%CF%85%CE%BB-%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%B5-%CE%BF-%CE%B6%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%83-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B6%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B6%CE%B5-%CF%83%CE%B1/
Ο επόμενος αγαπημένος είναι ο Χουάν Μιρό. Ανάμεσα σε πολλούς άλλους. Τι να λέμε τώρα.
Αγαπάμε ζωγραφική! Ας το πούμε με μια φράση να τελειώνουμε. Και γω αγαπώ Πάουλ Κλέε ο οποίος έπαιξε αρκετά με το μοτίβο της σκακιέρας στους πινακές του (και για ευνόητους λόγους τον αγαπώ ένα κλικ παραπάνω), αλλά και τον Χουάν Μιρό, ναι. Ανάμεσα σε πολλούς άλλους. Τι να λέμε τώρα :p
ΔιαγραφήΗ ζωγραφική για μένα είναι δεύτερη τη τάξει μετά την λογοτεχνία. Και ας μην καταλαβαίνω και πολλά, δεν με νοιάζει. Σάμπως καταλαβαίνω από λογοτεχνία;