Mr Twin Peaks

 

Dear Diane, όλοι εδώ γνωρίζουν ότι είμαι ένας αξιόλογος και ικανός κριτικός λογοτεχνίας που εκτιμούν και διαβάζουν ευλαβικά, μάλιστα πολλοί από αυτούς πίνουν δηλητηριασμένο νερό στο όνομά μου, όμως, από την στιγμή που μαθεύτηκε ότι ανέλαβα μια δύσκολη και μυστήρια υπόθεση κινηματογραφικής κριτικής, αμέσως έγιναν σκοτεινοί και απόμακροι, μπαίνεις στα χωράφια μας, λένε τα εύγλωττα νυχτόβια μάτια τους, όμως, Diane, όπως λέει και ο κολασμένος Μπλέηκ, δεν μου μένει άλλο παρά να οδηγήσω το κάρο και το αλέτρι μου πάνω από τα κόκαλα των νεκρών. Δεν θα γίνω μέρος της Μαύρης Στοάς που προσπαθεί να με καταπιεί, ελπίζω δηλαδή. Αντιθέτως, ευχαρίστως θα αφήσω να με καταπιεί η κούπα του ζεστού δυνατού καφέ που ετοιμάζομαι να απολαύσω! Μετά τον πικαρέσκο κόσμο του Σιμπλίκιου, καλώς ήρθατε στον Peakαρέσκο κόσμο του Ντέιβιντ Λυντς! (I'm on) Fire walk with me!

Αυτά σκεφτόμουν λοιπόν συλλογισμένος, ότι αν επιχειρήσω μία ολομέτωπη κινηματογραφική κριτική θα με πάρουν στο ψιλό και δίκιο θα έχουν, ενώ αν έβρισκα ένα βιβλίο πάνω στο οποίο θα μπορούσα να βασίσω την κριτική μου δεν θα μπορούσαν να με πάρουν στο ψιλό – είχα δίκιο; Χαρχαλεύοντας ένα ράφι με άθλιες εκδόσεις, έπεσα σε μία... δωρική έκδοση που απέπνεε φρικτή αποφορά άρλεκιν, εκτός από την αναμενόμενη αποφορά πτώματος του εξωφύλλου. Κάπου το έχω ξαναδεί αυτό το πτώμα! Ω Θεέ, η Λόρα Πάλμερ, και αυτό είναι το κρυφό ημερολόγιό της. Όχι πλέον, χεχε! Αγαπημένο μου Ημερολόγιο, με έσωσες από την ατίμωση! Τώρα μπορώ να πω ό,τι μπαρούφα κατεβάσει το μυαλό μου, προφασιζόμενος ότι έχει σχέση με το βιβλίο – ό,τι δηλαδή κάνουν και πολλοί άλλοι από τους επονομαζόμενους «κριτικούς». 

 

[...] Είμαι παγιδευμένη σ' ένα κομμάτι του εαυτού μου, που μισώ. Ένα σκληρό, αρσενικό κομμάτι του εαυτού μου, που βγήκε στην επιφάνεια να πολεμήσει – αφού βγήκαν από μέσα μου μικρές αναμνήσεις και ουλές, τόσο αιφνιδιαστικά που βάζουν σε σκέψεις και τρομάζουν. Να πολεμήσω για να σώσω τη Λόρα όπως ήταν κάποτε. Αυτή τη Λόρα που όλοι νομίζουν πως είναι ακόμα εδώ. Εγώ μ' ένα καλοκαιρινό φουστάνι, με τα μαλλιά στον άνεμο κι ένα χαμόγελο χαραγμένο στα μάγουλά μου από τον τρελό φόβο πως ένας άντρας μπορεί να έρθει από στιγμή σε στιγμή απόψε και να προσπαθήσει να με σκοτώσει.

Όσοι δεν έχουν δει την σειρά να πω εν τάχει ότι η ιστορία περιστρέφεται γύρω από την δολοφονία της νεαρής μαθήτριας Λόρα Πάλμερ (ηρεμήστε, είναι η ενακτήρια σκηνή της σειράς) και την αναστάτωση που προκαλεί σε μία φιλήσυχη δασική περιοχή, το Τουίν Πικς. Αυτό είναι το πρώτο λογικό επίπεδο από τα δε ξέρω και γω πόσα επίπεδα της σειράς. Ο πρώτος κύκλος (7 επεισόδια) και ο δεύτερος (22 επεισόδια) γυρίστηκαν την περίοδο 1990-1991 ενώ ο τρίτος (18 επεισόδια) γυρίστηκε 25 χρόνια αργότερα, δηλαδή στις αρχές του χρόνου. Θεωρώ την πρώτη και την δεύτερη σεζόν ως ένα ενιαίο κομμάτι (που θα αποκαλώ εφεξής, δεύτερη σεζόν), καθότι αποτελεί το μερικώς ορθολογικό μέρος της σειράς, σε σύγκριση με την τρίτη που είναι πέρα από κάθε λογική, και γι' αυτό της έχουμε παράλογη αγάπη. «Το Κρυφό Ημερολόγιο της Λόρα Πάλμερ» γράφτηκε κατά την διάρκεια της επιτυχημένης δεύτερης σεζόν με σκοπό να «εξαργυρώσει» τη φήμη της σειράς και να ευχαριστήσει τους φανατικούς θαυμαστές της. Είναι γραμμένο από την Τζένιφερ Λυντς, κόρη του Ντέιβιντ Λυντς (σόι πάει το βασίλειο) και διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον, ξέχωρα από την μυθολογία της σειράς. Θα φανεί κάπως αλλόκοτο σε όσους δεν γνωρίζουν αρκετά για την σειρά (όχι γιατί δεν ξέρουν τα ονόματα των χαρακτήρων, δεν έχει να κάνει καθόλου μ' αυτό) όμως δεν στερεί κάτι από την αξία του. Με κάποιον τρόπο, φέρνει στο μυαλό ένα μέρος από την νοσηρότητα της «Κασσάνδρας και του λύκου» της Μαργαρίτας Καραπάνου. Απλώς η άρλεκιν αισθητική της έκδοσης το υποτίμησε βαθύτατα – σου λέει, ημερολόγιο γυναίκας είναι, αυτή είναι η θέση του. 

 

Αν γραφόταν ποτέ ο «Αλλόκοτος αμερικανισμός», σίγουρα ο Ντέιβιντ Λυντς θα έπρεπε να είχε μια θέση εκεί μέσα. Το αλλόκοτο μπορεί να αγγίξει την τελειότητα; Οι περισσότεροι θα πουν όχι, είναι εξ ορισμού ανεπεξέργαστο, τυχαίο, γι' αυτό και αλλόκοτο, ό,τι λάχει, η μπασιά του θολού μυαλού μας. Ε λοιπόν, όχι. Το αλλόκοτο μπορεί να είναι τέλειο! Και με ανάλογο τρόπο, το τέλειο μπορεί να είναι αλλόκοτο! Αυτό είναι το Τουίν Πικς. Κάτι αντίστοιχο αναζητώ ενίοτε και στην λογοτεχνία, έναν άνθρωπο που να με πείθει πως ό,τι παλαβό κατεβάζει το κεφάλι του, μπορεί να το μετατρέψει σε γοητευτικό και τέλειο κατασκεύασμα, και δεν θα πρωτοτυπήσω εδώ, ο πρώτος συγγραφέας που μου έρχεται στο μυαλό είναι ο Πύντσον. Δεν ξέρω αν ο σκηνοθέτης αγαπά τον συγγραφέα, και το αντίστροφο, αλλά θα ήθελα να ισχύει. Οι πρωτότυπες γραφές των ονομάτων τους φανερώνουν μια ισχνή αλλά επαρκή σύνδεση: Lynch/Pynchon! Βέβαια πριν τρέξετε να δείτε την σειρά ευχαριστώντας με, καλό θα ήταν να διαβάσετε πρώτα σχετικά με τον Λυντς και τις δημιουργίες του. Πρώτη δική του ταινία που είχα δει, ήταν η πρώτη δική του, το «Eraserhead», όπου με δεδομένες τις κινηματογραφικές αντοχές που είχα τότε απορώ και γω πώς την είδα ως το τέλος, και το πιο αλλόκοτο είναι ότι έως σήμερα την κλωθογυρίζω με ένα θετικό συναίσθημα στην μνήμη μου. Αυτό δεν μπορεί να είναι τυχαίο. Ακολούθησαν τα «Blue Velvet» και «Mulholland Drive» από τις οποίες, δυστυχώς, δεν θυμάμαι πολλά – αυτό, τελικά, ίσως να είναι τυχαίο! Το σίγουρο είναι ότι θα επανακαθορίσω την σχέση μου μαζί του.

Η δεύτερη σεζόν λοιπόν μας γνωρίζει μία πληθώρα αλλόκοτων χαρακτήρων που ζουν στο Τουίν Πικς· η τέχνη του Λυντς τους κάνει να φαίνονται αλλόκοτοι, ενώ παράλληλα ο θεατής σταδιακά αντιλαμβάνεται ότι τελικά δεν είναι τόσο αλλόκοτοι όσο μας φάνηκαν στην αρχή. Δενόμαστε με κάθε χαρακτήρα (ο πλέον αγαπημένος μου είναι η Λούσυ, η τηλεφωνήτρια του αστυνομικού τμήματος!) και καθώς προσπαθούμε να λύσουμε το μυστήριο της δολοφονίας, πέφτουμε και οι ίδιοι θύματα ενός δεύτερου μυστηρίου, του επιθετικού και διαβρωτικού μυστηρίου της μέθεξης, της ολοκληρωτικής μας ένωσης και ταύτισης με ένα έργο τέχνης που καταφέρνει να υπερβαίνει και να αποσιωπά τις κατασκευαστικές δομές των τεχνικών μερών του. Και σε μια καχύποπτη κλειστή κοινωνία που ερευνάται σύσσωμη για τα «κίνητρα» του φόνου της Λόρα, θα περίμενες να λείπει και το χιούμορ, αλλά όχι, δεν λείπει. Βέβαια, πολλοί που έχουν δει ταινίες του Λυντς, λένε ότι είναι για γέλια – δεν ασχολούμαστε μ' αυτούς όμως. Δεν λείπει το χιούμορ γιατί οι δημιουργοί της σειράς το επιστρατεύουν με κάθε αφορμή. Χιούμορ δεν είναι οι χαζοατάκες και οι στημένες φαρσοειδείς καταστάσεις με τις οποίες είναι γεμάτα πάμπολλα κινηματογραφικά και λογοτεχνικά έργα που περνιούνται, και καλά, για αστεία. Το χιούμορ βρίσκει δεκάδες διόδους για να εισχωρήσει στους δεκτικούς θεατές – μόνο δεκτικοί θα απολαύσουν το σινεμά του Λυντς, οι δηκτικοί να πάτε αλλού! Είναι μια καλή στιγμή, νομίζω, όσοι θέλετε, να σταματήσετε την σειρά σ' αυτό το σημείο. Η ιστορία φαίνεται να έχει ως έναν βαθμό ολοκληρωθεί, κάποιου είδους λύτρωση έχει βιωθεί από το κοινό, και γενικά την ευχαριστηθήκαμε αρκετά. Τι; Θέλετε να συνεχίσετε; Προχωράτε με δική σας ευθύνη. 

 

[...] Ονειρεύομαι πως πετάω καμιά φορά. Άραγε τα πουλιά ονειρεύονται πως πάνε στο σχολείο ή στη δουλειά καμιά φορά; Πως φοράνε κοστούμια και φουστάνια αντί για τα φτερά που ονειρευόμαστε εμείς; 

 

Η τρίτη σεζόν δίνει σχήμα στα όνειρά μας. Κυριολεκτικά. Αντίθετα με ό,τι συνήθως πιστεύεται, ότι τα όνειρα έχουν θετικό φορτίο (ακόμα και η χρήση της λέξης «όνειρο»), «αυτό που ζω είναι σαν όνειρο!», «αυτό που τρώω είναι όνειρο!», κλπ, τα όνειρά μας έχουν παράξενα σχήματα, απόκοσμη αισθητική, αποτρόπαια όντα και μη όντα, βραδύγλωσσους διαλόγους, δυσάρεστη και ενοχλητική παρουσία. Με δυο λόγια, είναι αλλόκοτα. Ή τουλάχιστον έτσι τα ονειρεύεται και μας τα παρουσιάζει ο Ντέιβιντ Λυντς! Η πλοκή της σειράς ακολουθεί τις δικές της διαδρομές (άλλες διαστάσεις, υπερπέραν, κλπ) αλλά η ουσία παραμένει η ίδια: αρχιτεκτονική ονείρων! Τα σπουδαία έργα τέχνης επιδέχονται πολλές ερμηνείες, αυτή είναι η μαγεία τους – βέβαια, αυτό δεν σημαίνει πως οτιδήποτε παλαβό έχει ο καθένας στο κεφάλι του πρέπει να το μπάζει στο έργο του, γιατί στο τέλος το έργο του θα μπάζει από παντού. Για παράδειγμα, όταν ο Ντάγκι χάνει την «πραγματική του ζωή» (θα το αφήσω έτσι ασαφές για να μην κάνω σπόιλερ και σας το χαλάσω) και αρχίζει να συμπεριφέρεται σαν «λοβοτομημένος», με τους οικείους τους να προσπαθούν να τον κινητοποιήσουν για να σηκωθεί, να βγει από το αυτοκίνητο, ή να πάει μέχρι το γραφείο του, ο Λυντς μοιάζει να κάνει κοινωνική κριτική για αυτούς τους απαθείς ανθρώπους που δεν είναι ευχαριστημένοι με την μικροαστική ζωή τους και την συνεχίζουν από συνήθεια, με τον λιγότερο αριθμό κινήσεων και λόγων. Αυτή όμως είναι μια δική μου ερμηνεία. Εντελώς άσχετη με την πλοκή της σειράς και ενδεχομένως με την «κρυφή» σκέψη του Λυντς. Το σημαντικό είναι ότι η σειρά, με τον τρόπο που δομείται, σου δίνει την ευκαιρία να βασίσεις πάνω της αυτή σου την ερμηνεία (και πολλές άλλες).

 

Αυτό που κάνει ακόμα πιο μυθική την σειρά είναι ότι 25 χρόνια μετά το τέλος της δεύτερης σεζόν, επανέρχονται σχεδόν όλοι οι ηθοποιοί που αγαπήσαμε (όσοι τέλος πάντων δέχτηκαν να επιστρέψουν ή κάποιοι άλλοι που πέθαναν και δεν τους επέτρεψαν να επιστρέψουν!). Ηθοποιοί όπου η πλειονότητά τους δεν είχε κινηματογραφική τριβή στο ενδιάμεσο, έτσι ώστε έκαναν ακόμα πιο συγκινητική την θέαση – μια χαρμολύπη σε έπιανε κάθε φορά που αναγνώριζες ένα πρόσωπο. Οι ηθοποιοί μεγάλωσαν μαζί με τη σειρά, χωρίς να χρησιμοποιηθούν τεχνητά μέσα γήρανσης, και αυτό, πέρα από πρωτότυπο, δίνει στην σειρά και ένα τόνο ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο. 

 

Τόνο δίνουν, επίσης, οι μουσικές και οι ήχοι. Ο Ντέιβιντ Λυντς επιλέγει μόνος του τις μουσικές των έργων του – κάτι σαν τον Παπακαλιάτη ένα πράγμα, αλλά στο πολύ πιο ταλαντούχο! Εκπληκτικά τραγούδια που δένουν απόλυτα με τις σκηνές, και ακόμα πιο εκπληκτικές διασκευές όπως αυτή του «American woman» των Muddy Magnolias που λέγεται ότι ο Λυντς μείωσε στο μισό την ταχύτητα του τραγουδιού διπλασιάζοντας έτσι την διάρκειά του. Δεν ξέρω πολλά από μουσική για να ξέρω αν έκανε και άλλες τροποποιήσεις, όμως, αν το μόνο που πείραξε είναι η ταχύτητα του τραγουδιού, τότε μιλάμε για τρελή έμπνευση, ώστε να καταφέρει να δώσει αυτήν την αριστουργηματική διασκευή! Και κάποιες φορές, πρέπει και η έμπνευση να εκτιμάται στην τέχνη, δεν είναι τελείως του πεταματού. Εκεί που είναι αληθινός μάστορας είναι στην χρήση των ήχων, κάθε λογής ηχητικά αποσπάσματα με σκοπό να υποβάλουν στους θεατές τα πιο έντονα συναισθήματα. Ήχος διάρκειας δυο δευτερολέπτων μετατρέπει μία αγχολυτική θέαση σε έναν τρομώδη σπασμό, και το αντίστροφο. Σε μια, πράγματι, αδύναμη μεταφορά από μέρους μου... σ' όλα τα «Μ' ακούς» από το «Μονόγραμμα» του Ελύτη, ο Λυντς θα έβαζε ήχους, ποίηση! 

 

Όσοι πάλι, εντελώς αψυχολόγητα, αρνηθείτε ή βαρεθείτε να δείτε ολόκληρη την σειρά, τότε να δείτε την ταινία που συμπυκνώνει αρκετά καλά όλη την σειρά, και μάλιστα περιέχει κομμάτια που αναλύονται πιο εκτεταμένα στην τρίτη σεζόν, πράγμα που φανερώνει ότι οι δημιουργοί της σκέφτονταν από τότε την συνέχεια της σειράς, όμως κάποια κωλύματα δεν άφησαν το σχέδιο να ευοδωθεί. Η γνώμη μου είναι ότι η καθυστέρηση της σειράς και η επακόλουθη ωρίμανση των ηθοποιών, φυσική και καλλιτεχνική, έδωσε μία πιο υποβλητική και μυθική πνοή, όπως τα αναφέρω και πιο πάνω. Επίσης, στην ταινία μαθαίνουμε από πρώτο χέρι πολλά από τα μυστικά της Λόρα Πάλμερ, καθότι εκεί ζει, σε αντίθεση με την σειρά που ξεκινά με το πτώμα της που το ξεβράζει η θάλασσα, και έτσι οι όποιες πληροφορίες έφταναν ως εμάς ήταν από δευτερογενείς πηγές. Δηλαδή, η ταινία είναι πρίκουελ και σίκουελ μαζί, πόση πρωτοτυπία να αντέξω πια ο θεατής! Διαβάζοντας το βιβλίο διαπίστωσα ότι λειτουργεί συμπληρωματικά σε αυτό που θα λέγαμε «Μύθος του Τουίν Πικς», χωρίς όμως να χάνει και την αυτονομία του. Κάθε τι σχετικό με το Τουίν Πικς ενισχύει πολυεπίπεδα τον μύθο αλλά παράλληλα αποτελεί και αξιόλογη καλλιτεχνική μονάδα. Μακάρι να μεταφράζονταν στα ελληνικά τα βιβλία του Τουίν Πικς (τουλάχιστον όσα γράφτηκαν από τις ιθύνουσες διάνοιες και όχι διάφορα άλλα που ενδεχομένως καπηλεύτηκαν τον μύθο) αλλά το βλέπω πολύ χλωμό. 

 

Για καμία ταινία ή σειρά, ποτέ και πουθενά, δεν ένιωσα την παραμικρή επιθυμία να αποκτήσω κάποιο αναμνηστικό, φιγούρες ηρώων, αφίσες, συλλεκτικά μικροαντικείμενα, memorabilia ντε. Και ξαφνικά, θέλω να τα αποκτήσω όλα! Δέχομαι προσφορές, ό,τι και αν είναι, αρκεί να σχετίζεται με το Τουίν Πικς, ακόμα και καραμέλες (ας είναι και από αγνώστους, θα τις πάρω)! Εν τέλει, πρόκειται για μία αριστουργηματική σειρά που διδάσκει Τέχνη, ασχέτως αν πολλοί θεατές την βρίσκουν ανυπόφορη και ακατανόητη. Το πρόβλημα το έχουν οι θεατές. Γνώμη μου.

Αυτές τις μέρες σκέφτομαι το Θάνατο, σαν σύντροφο που λαχταρώ να συναντήσω.

Αντίο, Λόρα