Όλο νάζι!

Ήξερες ότι στο βιβλίο της Katharine Burdekin συναντάμε μία πρώιμη συμπύκνωση σημαντικών κειμένων και ιδεών που μέχρι τότε ήταν απλώς αποκυήματα της φαντασίας κάποιων εκκολαπτόμενων συγγραφέων («The man in the high castle» - 1962, «The handmaid’s tale» - 1985, «Nineteen Eighty-Four» - 1949, «Fahrenheit 451» - 1953, κλπ); Πώς άραγε θα νιώθαμε τώρα αν δεν είχε γεννηθεί αυτό το βιβλίο; «Δεν γίνεται να κόψεις τον πολιτισμό απ’ τη ρίζα και να περιμένεις ν’ ανθίσει στη κορυφή». Αν πάλι θεωρείς ότι πρότυπο φεμινιστικής λογοτεχνίας είναι τα βιβλία της Μάρως Βαμβουνάκη τότε ρίξ’το αδιάβαστο στην πυρά για να ζεστάνει ακόμα περισσότερο τις προκαταλήψεις σου. Το βιβλίο της είναι γραμμένο το 1936 και όσα ευαγγελίζεται και περιγράφει είναι εξαιρετικά θαρραλέα και διορατικά – αν γραφόταν το 2020, νομίζω, θα δυσκολευόταν πολύ να βρει εκδότη, σε αρκετές περιοχές του πλανήτη. «Δεν μπορείς πραγματικά να εμπιστευτείς έναν θρήσκο άνθρωπο. Αν τα ενδιαφέροντά σου συγκρούονται με την θρησκεία του, δεν θα κρατήσει τον λόγο του, θα σε προδώσει και θα νομίζει ότι αυτό είναι το σωστό».
 

Αυτό που δεν μπορούσα να βγάλω από μυαλό μου, για όσο καιρό διάβαζα το βιβλίο της, είναι το πόσο πολύ πάτησαν πάνω σ’ αυτό τα σπουδαία δυστοπικά μυθιστορήματα που έγιναν διάσημα αργότερα και αναφέρω πιο πάνω. Δίνω μια σύντομη περίληψη και όσοι έχετε διαβάσει τα βιβλία θα καταλάβετε αμέσως τις συνδέσεις. Βρισκόμαστε κάπου στο 700 μετά Χίτλερ, οι Αυτοκρατορίες των Γερμανών και των Ιαπώνων έχουν επικρατήσει στον κόσμο («Είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις τι προηγείται. Αν τα βαρετά, ηλίθια, άψυχα έθνη είναι οι καλύτεροι κατακτητές ή αν η κατάκτηση κάνει τα έθνη βαρετά, ηλίθια και άψυχα»), διατηρώντας μεταξύ τους μια επισφαλή ειρήνη που καμιά πλευρά δεν θέλει να σπάσει γιατί θα χαθούν πολύτιμοι άντρες. Οι γυναίκες είναι εντελώς του πεταματού τις οποίες μοιράζονται και βιάζουν οι Ναζί, παίρνοντάς τους τα αρσενικά παιδιά μόλις γίνουν 18 μηνών γιατί κοντά τους δεν πρόκειται να γίνουν ποτέ άντρες – αυτά να έρθουν να τα πουν στην Ελληνίδα μάνα αν κοτάνε! Η γνώση έχει εντελώς απαξιωθεί και μόνο η Βίβλος του Χίτλερ υπάρχει. Οι λίγοι χριστιανοί που έχουν μείνει είναι χειρότεροι και από σκουλήκια, ενώ την θέση του Χριστιανισμού – σε μια εξαιρετική αντιστροφή από μέρους της συγγραφέα – έχει πάρει ο Θεός Χίτλερ ο οποίος δεν γεννήθηκε αλλά προήλθε από έκρηξη του κεφαλιού του Κεραυνοβόλου, κλπ, πράγματα απολύτως διασκεδαστικά και ανατρεπτικά. Μέσα σε όλα αυτά, μόνο ένα βιβλίο κατάφερε να γλυτώσει την πυρά και μέσω αυτού ο καμένος κόσμος θα πρέπει να αναγεννηθεί. «Όλο και περισσότεροι κάθε μέρα ούρλιαζαν και φώναζαν να καταστραφεί η Μνήμη, για να ανακουφιστεί ο εσωτερικός πανικός τους». Δεν σας θυμίζουν κάτι όλες αυτές οι περιγραφές; Μιλήστε ντε! 
 

 

Σε λίγες μέρες, στις 27 Ιανουαρίου, είναι η Διεθνής Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος και θα μπορούσα να βάλω την ανάρτηση τότε. Καθώς σκέφτηκα όμως τον ενορχηστρωμένο θρήνο που θα απλωθεί σαν ξεχειλωμένο βέλο στα κοινωνικά δίκτυα όπου ο καθένας θα ανεβάζει (ανάμεσα σε κάποια σημαντικά) κάθε ζαβή ηλιθιότητα που έχει ισχνή σύνδεση με το Ολοκαύτωμα, αποφάσισα να το ανεβάσω από τώρα. Σκατόψυχε, μου φωνάζουν, η μνήμη είναι προσωπική και θα εκφράζεται όπως θέλει ο καθένας!! Ναι μεν αλλά… ουπς, αυτή είναι η φράση-παγίδα που εισάγει κάθε ρατσισμό, σεξισμό, συντηρητισμό, κλπ-ισμό, την έκατσα!! Κι όμως, η μικρή λέξη «αλλά» είναι ένα σημαντικότατο μέρος του λόγου – αδιαφορώ αν είναι μέρος και του κακώς εννοούμενου πολιτικού λόγου – μια λέξη που φέρνει στο προσκήνιο την αντίθεση, την αμφισβήτηση, την γόνιμη σκέψη απέναντι σε όλες τις παραδεδεγμένες αλήθειες. Όπως συμβαίνει με τους ήρωες της Burdekin – τον Άλφρεντ, Άγγλο μηχανικό, υπήκοο μιας υποτελούς φυλής της Γερμανικής Αυτοκρατορίας και ίσως για αυτό, επιρρεπή σε ανατρεπτικές ιδέες – τον Χέρμαν, ένα ντουγάνι κνώδαλο Ναζί που δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτα πέρα από τη βία ή μήπως μπορεί με κάποιον μυστήριο τρόπο; – και τον Ιππότη, γαιοκτήμονα και υπερασπιστή επί κληρονομικώ δικαίω της πολιτικής και θρησκευτικής ζωής της Αυτοκρατορίας, η προσωποποίηση της εξουσίας που μπορεί ωστόσο να καταστρέψει την Αυτοκρατορία εκ των έσω, αν κάποτε ωριμάσουν οι συνθήκες. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι το Ολοκαύτωμα κατάντησε ένα ενίοτε ενοχλητικό λάιτ μοτίβ της καλλιτεχνικής δημιουργίας, μια φενάκη για να δείξεις ότι μιλάς για κάτι σοβαρό ενώ δεν το κάνεις. Γι’ αυτό και πλέον διαβάζω ολοένα και λιγότερα βιβλία που αναφέρονται στο Ολοκαύτωμα και την φρίκη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου· όχι γιατί θέλω να ξεχάσω, αλλά γιατί θέλω να συνεχίσω να θυμάμαι. Τώρα, αν έρθει κάποιος ηλίθιος και πει ότι αυτό που δηλώνω μέσω της ανάρτησης είναι ότι δεν πιστεύω στο Ολοκαύτωμα, θα τον στείλω για περίπατο στην επίπεδη Γη, σας το ορκίζομαι! 

 

Το βιβλίο της είναι κυρίως ένα δοκίμιο, μια πληθώρα ιδεών που ίσως να μην αναπτύσσονται ικανοποιητικά, αν και εμένα προσωπικά με ικανοποίησαν έτσι όπως αναπτύχθηκαν. Ξεκινάει με μία παρωδία της (αλλιώτικης) Θείας Λειτουργίας αλά «Οδυσσέας» και μετά από μια προσχηματική πλοκή που βοηθάει τους ήρωες να εμφανιστούν, το βιβλίο μετατρέπεται σε ένα γοητευτικό δοκίμιο που δεν χάνει την λογοτεχνικότητά του αλλά δεν την προκρίνει κιόλας. Η συγγραφέας, εκτός από τους προβληματισμούς της για τον ολοκληρωτισμό, αναπτύσσει και ενδιαφέρουσες απόψεις για τις γυναίκες. «Ήταν πολύ ηλίθιες για να καταλάβουν πραγματικά κάτι επώδυνο, εκτός από τον σωματικό πόνο, την απώλεια των παιδιών τους, την ντροπή να γεννούν κορίτσια και την παράξενη, ομαδική λύπη που τις έπιανε στην εκκλησία». Οι γυναίκες είναι προορισμένες να γεννούν αγόρια που θα γίνουν Άντρες Ναζί, κάθε κορίτσι που έρχεται είναι ντροπή. Όμως παρατηρείται μια ανησυχητική(!) υπερπληθώρα αγοριών και αν πλέον δεν γεννιούνται κορίτσια πώς θα γεννηθούν στο μέλλον αγόρια; – Catch 22! Η Αυτοκρατορία απειλείται με καταστροφή. Η Burdekin θεωρώ ότι παίζει ειρωνικά και προβοκατόρικα με την ιδέα της φυσικής επιλογής. Οι γυναίκες βλέποντας ότι ο μόνος τρόπος να επιβιώσουν υποφερτά είναι να γεννούν αγόρια, υποβαθμίζουν το βιολογικό τους φύλο, εκφυλίζοντάς το τρόπον τινά στο γενετικό τους κώδικα, και σταματούν να γεννούν κορίτσια. Φυσικά όλα αυτά η συγγραφέας, θέλει να τα περάσει ως αλληγορία, και κατά την γνώμη μου, τα καταφέρνει θαυμάσια. Ανάλογα ωραίες είναι και οι ιδέες που στριμώχνει στο κεφάλι του Άλφρεντ, ο οποίος για πρώτη φορά αποφασίζει να σκεφτεί σοβαρά πάνω στο γυναικείο ζήτημα.
 

«Ναι, καταλαβαίνω. Όμως τι εννοείς όταν λες ότι είναι φωλιές πουλιών; Νομίζεις ότι δεν συνεισφέρουν καθόλου στη δημιουργία του παιδιού;»
«Καθόλου. Ολόκληρο το παιδί, αρσενικό ή θηλυκό, βρίσκεται ολοκληρωμένο στο σπέρμα του άντρα. Η γυναίκα απλώς το τρέφει μέσα στο σώμα της, μέχρι που να μεγαλώσει αρκετά για να γεννηθεί».

 

Η αφίσα δημιουργήθηκε για την προώθηση του βιβλίου το 1936 και ουδεμία σχέση έχει με το μετρό της Αθήνας του Γενάρη του 2020!

Ένα ακόμα εξαιρετικό πράγμα στο βιβλίο της είναι ότι δεν περιμένεις από μια γυναίκα να γράφει έτσι – και αυτό που έγραψα μόλις είναι μια καταφανής αντρική προκατάληψη που πρέπει να σπάσει. Οι εκκολαπτόμενες ιδέες στο κεφάλι του Άλφρεντ φωνάζουν ότι οι γυναίκες πρέπει να θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους – όπως και κάθε άλλο ον να πιστεύει το ίδιο – έτσι ώστε να αναπτυχθούν κατά τον μέγιστο δυνατό βαθμό. «Οποιοδήποτε πλάσμα πρέπει να θέλει να είναι ο εαυτός του». Και αυτό ακριβώς ήθελε να είναι η Katharine Burdekin, μία συγγραφέας που δεν την ένοιαζε να γράψει με έναν τρόπο πιο αποδεκτό. Αγάπησα ανέλπιστα αυτό το βιβλίο γιατί είναι αναθεματισμένο διορατικό, γραμμένο σε μια εποχή που δεν ξέραμε πώς θα κατέληγε όλο αυτό που ξεκινούσε τότε. Μπορεί να μην κατέληξε όπως ακριβώς το οραματίστηκε στο επιστημονικής φαντασίας βιβλίο της αλλά στο πυρήνα των ζητημάτων υπάρχει ελάχιστη απόκλιση. Και πάντα θα υπάρχει χώρος για γόνιμη επαναξιολόγηση. Η ωραία μετάφραση είναι της Μαρίας Πέτρου, η εισαγωγή της Άννας Μιχοπούλου και οι σημειώσεις/επιμέλεια της Μαρίας Γιακανίκη και του Κώστα Κώτσια. Η έκδοση της «Ars Nocturna» είναι αξιόλογη και το εξώφυλλο εξαιρετικά εύγλωττο.
 

[…] «Ανάπαυση», είπε.

Ο Χέρμαν χαλάρωσε. Ο Άλφρεντ ήταν ήδη χαλαρός. Οι στρατιωτικές στάσεις δεν ταιριάζουν στις συναρπαστικές διανοητικές περιπέτειες.
 

Υ.Γ. 2666  Συγχωρήστε μου την φλυαρία αλλά για ό,τι μπορείς να μιλήσεις, καλύτερα να μην σωπαίνεις – Βιτγκενστάιν απ’τα Lidl!