ΠΙΠΕΡΙ ΚΑΙ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

  Ο Οδυσσέας του Τζέημς Τζους ξεκινάει θεαματικά με μία εξαιρετική διακωμώδηση της Θείας Λειτουργίας, φανερώνοντας από την αρχή την συγκρουσιακή σχέση με την Καθολική Εκκλησία, την οποία και θα εντείνει στη συνέχεια. Μια στιγμή. Ένα μικρό προβληματάκι με αυτά τα λευκά αιμοσφαίρια . Αυτά τα εμπνευσμένα λόγια χρησιμοποιεί ο Μπακ Μάλλιγκαν, φοιτητής της ιατρικής, για να διακωμωδήσει την δυσκολία μετουσίωσης του άρτου και οίνου σε σώμα και αίμα του Χριστού κατά την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας!

  Παρακαλώ, προσέξτε τις ερωτήσεις σας. Αν ρωτάτε για την 16 Ιουνίου 1904 θα λάβετε μια μακροστελέστατη απάντηση και ίσως να μην σας αρέσει καθόλου αυτό. Αν απευθύνετε την ερώτηση στον Τζεήμς Τζόυς ενδέχεται να σας απαντήσει: «Α, τίποτα το ιδιαίτερο (μεγάλο ψέμα!!), τα γνωστά (Ιρλανδία και αγαπημένο βρωμοδουβλίνο – εδώ λέει την αλήθεια)». Σε μια συνέντευξή του, ο Αμερικανός Τζόυς είπε για τον Ευρωπαίο Φώκνερ: «Πρέπει κανείς να διαβάσει τον Οδυσσέα του Τζόυς με τον ίδιο τρόπο που ένας αγράμματος χριστιανός διαβάζει την Παλαιά Διαθήκη. Με πίστη» . Ξεκινώ λοιπόν, είπα μια μέρα, και ο Θεός μαζί μου!

Μια μέρα από την δική του , ολόκληρη η δική σου! Μέσα και έξω από την λογοτεχνία. Καλός ο Τερλέγκας, δε λέω (μακάρι και Νόμπελ Λογοτεχνίας), αλλά σαν τον Τζόυς δεν έχει. Γι' αυτό και μια φωνή μέσα μου, φώναζε, Ανάλυσέ το ξανά! Φυσικά δεν πρόκειται για δεύτερη ανάλυση, αλλά για επανάληψη της πρώτης ανάλυσης – βέβαια, όποιος προσπαθήσει να κάνει αναλύση της έννοιας της λέξης «ανάλυση» για τα συγκεκριμένα κείμενα, όπως προσπάθησε να κάνει ένας γελοίος τις προάλλες, ενδέχεται να καταλήξουμε, εκείνος να αναλύεται σε λυγμούς και εμείς σε γέλια, ή και το αντίστροφο. Δε θα το αναλύσω περισσότερο. Θα ευχαριστήσω μόνο, δημοσίως, το μπλογκ « Διαβάζοντας » για την ζεστή φιλοξενία που έδειξε στα κείμενα αυτά. Ελπίζω εντός του μηνός να έχω ανεβάσει όλες τις αναρτήσεις. Κάτω στις ετικέτες θα αναφέρω και το εκάστοτε κεφάλαιο, γιατί με τις περίπλοκες χρονικές αναφορές που είχα χρησιμοποιήσει στους τίτλους, ίσως μπέρδεψα αρκετούς από σας. Ξεκινάμε λοιπόν. Ode to Joyce in J Major !

Είναι γεγονός πια. Φαίνεται πως πάντοτε υπήρξα πολύ κακός για να μπορέσω να μπω σε μια Σχολή Καλών Τεχνών. Σε αντίθεση με την λογοτεχνία που ναι μεν την αγαπάω πολύ αλλά όχι τόσο ώστε, κάποια μέρα, να μην θελήσω να την κακοποιήσω, η ζωγραφική στάθηκε πιο άτεγκτη απέναντι στις ορέξεις μου. Δεν μου επέτρεψε ποτέ να απλώσω χέρι πάνω της! Η μόνη πιθανότητα να ζωγραφίσω κάτι αξιόλογο είναι αν αφήσω άθελά μου ένα φλιτζάνι καφέ ή ένα βαζάκι μαρμελάδα να πέσει στο πάτωμα. Κάτι ανάλογο βέβαια, κάνουν και διάφοροι σύγχρονοι ζωγράφοι με τη μόνη διαφορά ότι ύστερα από τη «ζημιά» δηλώνουν σαν αμετανόητα κακομαθημένα παιδιά, ότι αυτό ακριβώς ήθελαν να κάνουν.

  Αυτές, λέγεται ότι, ήταν οι τελευταίες λέξεις του Τζέημς Τζόυς και αφορούσαν το τελευταίο του λογοτεχνικό βιβλίο, η Αγρύπνια των Φίννεγκαν. Πολλοί κακεντρεχείς πιστεύουν ακόμα ότι είχαν ως μοναδικό αποδέκτη τον ίδιο του τον εαυτό! Καταλάβαινε ο Τζόυς τι έγραφε; Προς απογοήτευση εκατομμυρίων αναγνωστών, πιστεύω ότι καταλάβαινε μια χαρά τι έγραφε, και προς αγαλλίαση άλλων τόσων, υπήρξαν οι μεταφραστές και οι μελετητές εκείνοι, που κατάφεραν να ρίξουν λίγο φως σε αυτό το ονειρικό έρεβος.

Πόσο αναθεματισμένα πρωτότυπο πρέπει να είναι αυτό το βιβλίο! Αυτό σκέφτηκα όταν πρωτοδιάβασα για την Ανθολογία του Σπουν Ρίβερ και όπως συμβαίνει πάντα, η πραγματικότητα ξεπέρασε κατά πολύ τη φαντασία μου – ή για να ακριβολογώ, η φαντασία του ξεπέρασε τη φαντασία μου. Πάμε μια βόλτα στο νεκροταφείο; Είσαι τρελός, οι νεκροί με τους νεκρούς και οι ζωντανοί με τους ζωντανούς. Καλά, ό,τι πεις!

Σήμερα, η φράση «εκδοτική επιτυχία» είναι συνυφασμένη με την εμπορική επιτυχία. Με άλλα λόγια σημαίνει μόνο ότι, το τάδε βιβλίο  πουλάει (συνήθως ενάντια στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της έκδοσης ή και του ίδιου του περιεχομένου του). Σπανιότερα ίσως και να σημαίνει την ποιοτική καλαισθησία που διαθέτει ένας συγκεκριμένος εκδοτικός οίκος χωρίς ωστόσο αυτή να επεκτείνεται απαραίτητα και στους τίτλους που επιλέγει.  Υπάρχει όμως και μια τρίτη κατηγορία εκδοτικής επιτυχίας που στους περισσότερους περνά απαρατήρητη, όμως για μένα αποτέλεσε την λυδία λίθο της αναγνωστικής μου ωριμότητας και της οφείλω μεγάλη ευγνωμοσύνη.

Είναι διαδικτυακό κίνημα και εξαπλώνεται γρήγορα σαν την σωματική αποσύνθεση. Αν δεν το ξορκίσεις εγκαίρως μπορεί να σε στοιχειώσει. Μείνε μακριά. Καλύτερα να πλέκεις ζιπουνάκια για τις νεραντζιές της Αθήνας παρά εγκώμια για φρεσκοπεθαμένους καλλιτέχνες. Έτσι δε θα γίνεσαι και ενοχλητικός... τουλάχιστον για τις νεραντζιές.

Τα τελευταία χρόνια έχουν πληθύνει τα βιβλία που έχουν ως θέμα τους την βλακεία – εκουσίως δηλαδή, γιατί εκείνα που την έχουν ακουσίως είναι υπερπολλαπλάσια των πρώτων! Φαίνεται πως ασκούν μια απαράμιλλη γοητεία σε βλάκες και έξυπνους και πωλούν τρελά, κάτι που θεωρείται σαφέστατα έξυπνο για τον συγγραφέα τους. Όμως όταν τιγκάρεις στα κλισέ ένα (λογοτεχνικό) κείμενο (εκτός και αν είναι κατάλογος με κλισέ) δεν θεωρείται και πολύ έξυπνη κίνηση – τουλάχιστον από εκείνους τους αναγνώστες που δεν θέλουν να τους περνάνε για βλάκες!

Βράδυ Παρασκεύης, παρουσίαση βιβλίου στη μικρή μας πόλη. Την ίδια ώρα παίζει η Πανάθα στην Ευρωλίγκα. Τι δίλημμα! Ταυτόχρονα να καίγομαι γιατί έχω ποντάρει και τρία ευρώ στην υπουργοποίηση της Λυδίας Κονιόρδου στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Πολιτισμός ή αθλητισμός; Δεν ήξερα σε ποιο γήπεδο να παίξω μπάλα. Τελικά επέλεξα την παρουσίαση – αν ήταν τόσο βαρετή όσο οφείλουν να είναι όλες οι παρουσιάσεις βιβλίου, σκέφτηκα, θα προλάβω το ημίχρονο του Πανάθα. Για στάσου, τι βιβλίο παρουσιάζεται; Νεανική λογοτεχνία; Καλά, παίζει να προλάβω και το δεύτερο δεκάλεπτο! Δυο παρατάσεις αργότερα δεν σκεφτόμουν καθόλου τον Πανάθα (που έχασε γαμώ την τρέλα μου, τώρα το συνειδητοποιώ!) και είχα κολλήσει σε όσα θαυμαστά άκουσα στην πιο ενδιαφέρουσα παρουσίαση βιβλίου που έγινε ποτέ.