Κόψε και μοίρασε

Είχα σκοπό να μην ξαναγράψω σύντομα για τον Κούντερα αλλά πώς να αντισταθείς όταν ανακατεύει τόσο υπέροχα τα στοχαστικά του χαρτιά; Μην μπλέκεις με τον dealer, λένε, αλλά εκείνος κρατάει πάντα τα φύλλα του ανοιχτά και έτσι δεν υπάρχει περίπτωση να βγεις χαμένος. Όταν έμαθα ότι θα εκδοθεί ένα ακόμα δοκίμιό του, έπαιξα τα ρέστα μου και περίμενα με χαρά να ρεφάρω∙ να η ευκαιρία, ο πόλεμος στην Ουκρανία δυστυχώς μαίνεται ακόμα και μόνο ένας συγγραφέας σαν τον Κούντερα μπορεί να θέσει ξεκάθαρα τα πράγματα, μακάρι να γράψει κάτι σχετικό παρά την προχωρημένη ηλικία του – απογοήτευση όμως, και μάλιστα διπλή. Γιατί τα ξεκαθάρισε όλα πριν από σχεδόν 40 χρόνια και η γεύση που σου αφήνει διαβάζοντάς το σήμερα είναι πικρότατη. «Να γιατί σ’ αυτή την περιοχή των μικρών εθνών που «δεν πέθαναν ακόμα» φάνηκε καθαρότερα και νωρίτερα από αλλού η ευάλωτη φύση της Ευρώπης, όλης της Ευρώπης. Πράγματι, στον δικό μας σύγχρονο κόσμο, όπου η εξουσία έχει την τάση να συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο στα χέρια μερικών μεγάλων χωρών, όλα τα ευρωπαϊκά έθνη διατρέχουν τον κίνδυνο να γίνουν σύντομα μικρά έθνη και να υποστούν την ίδια μοίρα. Μ’ αυτή την έννοια, η μοίρα της Κεντρικής Ευρώπης εμφανίζεται σαν προείκασμα της ευρωπαϊκής μοίρας εν γένει, και η κουλτούρα της αποκτά ευθύς εξαρχής τεράστια επικαιρότητα».

Τα δύο δοκίμια του τόμου έχουν κοινή στόχευση παρόλο που «Ο ακρωτηριασμός της Δύσης ή Η τραγωδία της Κεντρικής Ευρώπης» φαίνεται να υπερισχύει λόγω και της θλιβερής επικαιρότητας. Θραύσματα (ιδεών) και των δύο θα βρείτε και σε εκτενέστερα δοκίμια του Κούντερα, κυρίως στις «Προδομένες διαθήκες». Το πρώτο δοκίμιο, «Η λογοτεχνία και τα μικρά έθνη» (Oμιλία στο Συνέδριο των Τσεχοσλοβάκων Συγγραφέων το 1967, έναν χρόνο πριν την εισβολή της Ρωσίας και την κατάπνιξη της Άνοιξης της Πράγας) δείχνει πώς η κουλτούρα μιας χώρας μπορεί να χτίσει και να ισχυροποιήσει την ανεξαρτησία της – όπως περίπου λειτουργεί και η ισχυρή αυτοπεποίθηση σε έναν άνθρωπο – και το δεύτερο (γραμμένο 16 χρόνια αργότερα) πόσο τραγικά και ταχύτατα μπορεί να καταλήξει αν χάσει ή ακόμα χειρότερα παραχωρήσει αυτή την δύσκολα κατακτημένη κουλτούρα της.

[…] «Κάθε παρεμβολή στην ελευθερία της σκέψης και την ελευθερία της έκφρασης – όποια κι αν είναι η μέθοδος και η ονομασία αυτής της λογοκρισίας – αποτελεί σκάνδαλο τον 20ο αιώνα, ένα τεράστιο βάρος για τη λογοτεχνία μας που προχωρεί αλματωδώς. (…) Είναι σαφές πως η ελευθερία έχει τα όριά της, που προσδιορίζονται από το στάδιο της γνώσης, την έκταση των προκαταλήψεων, το επίπεδο της εκπαίδευσης, κτλ. Ωστόσο, καμία προοδευτική νέα εποχή δεν προσδιορίστηκε από τα όριά της!»

Όλες αυτές οι σκέψεις μπορούν να εφαρμοστούν σε κάθε έθνος και κοινωνία αλλά λίγο πιο πολύ στα μικρά έθνη, στα οποία σύμφωνα με τον ορισμό του Κούντερα, διακυβεύεται η ύπαρξή τους ανά πάσα στιγμή, και το ξέρουν. Η ωραία έκδοση της «Εστίας» περιέχει δύο εισαγωγικές παρουσιάσεις για τις ομιλίες του Κούντερα, του Ζακ Ρούπνικ και Πιερ Νορά αντίστοιχα. Η μετάφραση είναι του Γιάννη Χάρη και από τότε που τις ανέλαβε, ευτυχώς δεν υπήρξε ποτέ τραγωδία. Τα καλά βιβλία είναι όταν διακυβεύεται ανά πάσα στιγμή η σκέψη σας, και το ξέρετε. Αυτά να προτιμάτε. Τα κακά είναι όταν διακυβεύονται ανά πάσα στιγμή τα χρήματά σας, και το ξέρουμε!

https://www.fomoso.org/en/mosoculture/feuilleton/the-new-tragedy-of-central-europe/

«Η Κεντρική Ευρώπη ήθελε να αποτελεί τη συμπυκνωμένη εικόνα της Ευρώπης και του πολυποίκιλου πλούτου της, μια υπερευρωπαϊκή μικρή Ευρώπη, ένα πρότυπο σε μικρογραφία της Ευρώπης των εθνών που θα ανταποκρινόταν στον κανόνα: η μεγαλύτερη δυνατή ποικιλομορφία στον μικρότερο δυνατό χώρο. Πώς ήταν δυνατόν να μη βλέπει με αποτροπιασμό τη Ρωσία που, απέναντί της, βασιζόταν στον αντίθετο κανόνα: η μικρότερη δυνατή ποικιλομορφία στον μεγαλύτερο δυνατό χώρο;»

Σχόλια

«A good reader, a major reader, an active and creative reader is a rereader»

En passant

Το «Αν πασάν» είναι ένας σκακιστικός κανόνας, περιθωριακός και άγνωστος αλλά ιδιαιτέρως αποτελεσματικός και σημαντικός. Στις αρχικές τους κινήσεις, τα πιόνια έχουν το δικαίωμα να κινηθούν ένα ή δύο τετράγωνα μπροστά. Αν επιλέξουν να κινηθούν δύο τετράγωνα μπροστά και ένα αντίπαλο πιόνι βρίσκεται σε τέτοια θέση ώστε να μπορούσε να το αιχμαλωτίσει αν το πιόνι που κινήθηκε δυο τετράγωνα αποφάσιζε να κινηθεί μόνο ένα, τότε, έχει το δικαίωμα να το αιχμαλωτίσει και σε αυτή την περίπτωση που κάνει δύο βήματα. Έχουμε δηλαδή, αν πασάν... αιχμαλωσία εν τη διελεύσει. Είναι δυσνόητο στην περιγραφή αλλά αρκετά ξεκάθαρο στην πράξη. Βέβαια, όταν είσαι αρχάριος σκακιστής και το συναντήσεις πρώτη φορά σε ηλεκτρονική παρτίδα, τότε πείθεσαι ότι κάποιο «bug» έχει η ιστοσελίδα, ότι σε χακάρανε ή ότι άρπαξες όλες τις ιώσεις του κυβερνοχώρου. Τα βιβλία του Ναμπόκοφ, μου προσφέρουν την ισχυρή εντύπωση ότι αποτελούν ένα συνεχές λογοτεχνικό en passant, σε αιχμαλωτίζουν εν τη διελεύσει.

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

Στα χαμένα

Ρε μπελά που βρήκα! Να είναι ένα βιβλίο σχετικά ευχάριστο, να έχει πράγματα που γενικά ταιριάζουν με το γενικότερο γούστο μου και εγώ να το αντιμετωπίζω σαν ταινία του Μπέλα Ταρ – τον ατελείωτο ένα πράμα. Είχε καιρό να μου συμβεί κάτι ανάλογο, σηκώνει και η επιστήμη τα χέρια της ψηλά! Έβαλα σφήνα την ανάγνωση για να προλάβω την ταινία του Λάνθιμου – την οποία κατάφερα να δω χθες, 17 Δεκεμβρίου, στην επίσημη πρεμιέρα της – και ακόμα να το τελειώσω. Λίγες σελίδες ακόμα που διαβάζονται παράλληλα με αυτές τις γραμμές που γράφονται. Τουλάχιστον η ταινία ήταν πολύ καλή και το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του βιβλίου ήταν ακριβώς αυτό∙ ήξερες από την αρχή ότι θα γίνει μια καλή ταινία. Το βιβλίο πάλι, δεν ήξερε τι ήθελε να είναι, και μέσω ανομοιόμορφων αφηγήσεων, για μένα τουλάχιστον κατέληξε να είναι χάσιμο χρόνου. «Η πιο προφανής ανωμαλία της (…) είναι η απόλυτη έλλειψη οποιασδήποτε ανωμαλίας».

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

Το Δώρο

Θα μπορούσε ο Στέφανος Ξενάκης να είναι ο Στέφανος Δαίδαλος του σήμερα; Ή να το αλλάξω κάπως για να ’χουμε καλό ρώτημα: θα μπορούσε ο Τζέημς Τζόυς (μαζί και οι όποιες καλλιτεχνικές μεταμορφώσεις του) να γίνει ένας motivational speaker της σημερινής εποχής; Κανείς πλέον (αν υποθέσουμε ότι μπορούσε κάποτε) δεν διαβάζει τον «Οδυσσέα». Δεν μπορεί να αντέξει ότι αυτό το βιβλίο τον περιγράφει, ακόμα και σήμερα ή και περισσότερο σήμερα, τόσο καλά παρά την μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου. Του αφιερώνει μία μέρα τον χρόνο, την σημερινή (παρόλο που άλλαξε η μέρα, το blogger έμεινε σταθερά πίσω!), και μετά τον στέλνει αδιάβαστο. Αν κάποιος όμως του σερβίρει για πρωινό όμορφες φράσεις με γαρνιτ ούρα υπέροχα σκίτσα, τότε μπορεί να νιώσει στιγμιαία χαρά και να βελάζει σαν ανέφελο πρόβατο στα λιβάδια του χρόνου.

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

Μην περιμένετε και πολλά από το τέλος του κόσμου

Κάθε Πρωτοχρονιά, αφού έχει αποσοβηθεί κατά ένα μέρος του ο προκαταρκτικός οικογενειακός όλεθρος, επιστήμονες βρίσκουν την ώρα να μας ενημερώσουν πόσα δευτερόλεπτα κινήθηκε μπροστά (μην τρέφετε αυταπάτες ακόμα και όταν σας λένε ότι κινήθηκε και προς τα πίσω) το Ρολόι της Αποκάλυψης – δεν τελειώνει άλλο αυτή η Ιστορία! Ο κόσμος μας είναι γεμάτος από μικρά καταστροφικά τέλη, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της κυκλοφορίας, που σχεδόν πάντα είναι αδύνατο να αποτρέψεις και περισσότερο να αποφύγεις. Τι μένει στο τέλος, λοιπόν; Να τα απολαύσεις, μάλλον. Και ο πιο διασκεδαστικός τρόπος ήταν πάντοτε μέσω της τέχνης. «Με αυτά στο μυαλό της η κυρία Βαλασία έκλεινε τα μάτια της και παραδιδόταν στην αγκαλιά του ύπνου, γνωρίζοντας ότι το επόμενο πρωί, στις 05:30, θα ξυπνούσε από τον ήχο που θα παρήγαγε το ξυπνητήρι της, το οποίο της υπενθύμιζε σε καθημερινή βάση ότι η δημιουργία μιας καταστροφής είναι εξίσου σημαντική υπόθεση με την καταστροφή μιας δημιουργίας» .

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

Με ανώμαλους δεν μιλάω

Ανωμαλία είναι να μην μπορεί μια γυναίκα να κυκλοφορεί άφοβα στους δρόμους, ανωμαλία είναι να πιστεύεις ότι τα εμβόλια σκοπό έχουν να προκαλέσουν περισσότερο κακό από ό,τι καλό, ανωμαλία είναι να νομίζεις ότι η λογοτεχνία σε κάνει καλύτερο άνθρωπο, ανωμαλία είναι ακόμα το προφιτερόλ να έχει μόνο ένα σουδάκι μέσα, ανωμαλία είναι και ότι ο «Πατάκης» εξακολουθεί να μην εκδίδει Χέρμαν Μέλβιλ. Και πόσες ακόμα ανωμαλίες! Με τελευταία εκείνη του Ερβέ Λε Τελιέ, ενός συγγραφέα που αγάπησα οριστικά από ένα και μόνο βιβλίο του που είχα διαβάσει κάποτε, το «Όλα τα μανιτάρια τρώγονται», η ουλιπιανή έμπνευση που είχε οραματιστεί το facebook χρόνια πριν από τον δημιουργό του. Κάθε φορά που μπαίνετε στο facebook και αντικρίζετε την ερώτηση «Τι σκέφτεσαι;», ικανή να σας παρασύρει ασυγκράτητα να μας εμπιστευτείτε τις επικές σας μπούρδες, σχεδόν πάντα χωρίς καθόλου φιλτράρισμα και ουσία, να θυμάστε ότι ο Τελιέ κάποτε το έκανε… χίλιες φορές καλύτερα από εσάς, πιο δημιουργικά και κυρίως με περισσότερ...

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

Αποδοχή cookies

«Ευτυχώς, αν θέλει κάποιος να βρει μεστές απόψεις για καλά βιβλία, υπάρχουν ήδη πολύ αξιόλογα βιβλιοφιλικά μπλογκ, όπως το κορυφαίο, του Librofilo ή το αγαπημένο του, του Μαραμπού» . Να ξέρετε ότι όταν μου δίνουν γλυκό, έστω και σε μορφή βιβλίου, το αποδέχομαι αμέσως. Επίσης, να ξέρετε ότι ενίοτε μπορεί να γράφω για βιβλία που δεν έχω διαβάσει, όλοι το κάνουμε αυτό, απλώς οι περισσότεροι εντελώς αποτυχημένα, αλλά ποτέ δεν γράφω για βιβλίο που δεν μου άρεσε προφασιζόμενος το αντίστροφο∙ όλοι το κάνετε και αυτό, απλώς οι περισσότεροι εντελώς αποτυχημένα. Το βιβλίο είναι δώρο της συγγραφέα, καλής διαδικτυακής φίλης, και η άποψή μου για αυτό ολότελα υποκειμενική – ξέρω, απανωτά σοκ! – και ουδεμία σχέση έχει με την αντικειμενική κριτική που από καιρό θα έπρεπε να γίνει αντικείμενο κριτικής, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Από το να μασήσω τα λόγια μου, θα προτιμήσω τα μπισκότα. «Όχι πως δεν ήταν επηρεασμένος και από το ιστολόγιο «Πιπέρι και σπασμένες γραμμές» με τις λαχταριστές αναρτήσεις σχετικά ...

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

Ο θάνατος σου πάει πολύ

Υπήρχε κάποτε εκείνη η σειρά ταινιών θρίλερ (νομίζω ακόμα υπάρχει, μα να μην ξέρουν πότε πρέπει να πεθαίνει μια ωραία ιδέα) με τον πιο εύστοχο, θεωρώ, ελληνικό τίτλο « Βλέπω τον θάνατό σου » όπου σε μία καθορισμένη λίστα ανθρώπων κάποιος έβλεπε το τελεσίδικο όραμα και έσπαγε την αλυσίδα θανάτου και το έργο τότε έπαιρνε τρομακτική κατεύθυνση. Χωρίς το σπλάτερ και με περισσότερη φαντασία και στοχασμό, η Μαρία Γιαγιάννου βλέπει τον θάνατό μας μέσα στα κοινωνικά δίκτυα και συγκεκριμένα μέσα στο facebook – που είναι και το γηραιότερο μέσο, ok boomer! «Το νήπιο άκουσε την φράση “πρόσω ολοταχώς” ως “μπρος ολοταφώς”, ένα ολίσθημα που μαρτυρά την αμφισημία των πραγμάτων και της γλώσσας που τα αναπαριστά. Μπορεί εξίσου να σημαίνει “Μπρος όλο το φως” και “Μπρος όλα τάφος”» .

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

Βαρύ περιστατικό

Συγγραφείς με χιούμορ δεν χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης, θεωρώ, από το αναγνωστικό κοινό. Ποιος ξέρει πόσα ελαττώματα πασχίζει να κρύψει πίσω από αυτό, θα σκέφτονται, και δεν μπορεί, κάποιο ελάττωμα θα έχει να κάνει σίγουρα και με την συγγραφή. Επίσης το χιούμορ αξιώνει ευφυΐα και το κοινό δεν θέλει να περνιέται για ηλίθιο. Ο Άμπροουζ Μπιρς με τις διάσημες σατιρικές ιστορίες του και τα σκωπτικά λήμματα θα μπορούσε να θεωρηθεί ένας τέτοιος∙ καλός για να χαμογελάμε πού και πού, μας κάνει ενίοτε και τον έξυπνο, αλλά δεν πειράζει, καλή καρδιά. Ίσως να ήταν έτσι – αν και δεν συμμερίζομαι καθόλου αυτή την άποψη – αν δεν έγραφε τα διηγήματα από τις εμπειρίες του στον Αμερικανικό Εμφύλιο. Σκλάβος του για πάντα!

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

Kinds of kindness

Τα περισσότερα μαγαζιά έχουν ήδη στολίσει με ελλειμματικό γούστο, οι κουραμπιέδες άρχισαν να ανταγωνίζονται τα μελομακάρονα – και τα δυο μαζί την Dubai chocolate –, η Black Friday με τις ασυναγώνιστες τιμές της θα κοντράρει στα ίσα την αληθινή ύπαρξη του ΑΙ Βασίλη, ο καιρός προσπαθεί να τα βρει με τον απορυθμισμένο θερμοστάτη του και γενικά είμαστε μια ωραία ατμόσφαιρα είμαστε. Και μέσα σε όλα αυτά, οι δημοσιογράφοι, οι αθλητές, η εκκλησία, τα ιδρύματα, οι πολιτικοί (που είναι για τα ιδρύματα) θα δείξουν το καλοσυνάτο πρόσωπό τους στους ταλαίπωρους ετούτου του κόσμου. Και μην ξεχνάμε, ότι κυρίως τα Χριστούγεννα είναι για τα παιδιά – και για όλα εκείνα που γιόρταζε η πρόσφατη «Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κακοποίησης των παιδιών». «Πάντοτε, τα Χριστούγεννα έβγαζαν στους ανθρώπους τον καλύτερο αλλά και τον χειρότερο εαυτό τους».

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

Ασκήσεις μνήμης

Τις ασκήσεις ύφους τις κατέκτησε σε βαθμό που λίγοι συγγραφείς φτάνουν , με τις ασκήσεις μνήμης όμως κανείς άνθρωπος δεν τα βγάζει εύκολα πέρα. Όλοι μας γράφουμε autofiction από 8 χρονών – Περιγράψτε μας τα πιο ωραία σας Χριστούγεννα – τα νεύρα μου! Το autofiction πλέον μοιάζει να είναι ένας ευφημισμός για να αποδεχόμαστε κάποιες συγγραφικές μετριότητες ως κάτι παραπάνω από αυτό που είναι. Είναι προσβολή να θεωρείς ότι ο Τζόυς ή ο Σελίν (που επιτέλους σε λίγες μέρες θα εκδοθεί το «Θάνατος επί πιστώσει»∙ Γκάλοπ: ποιο άργησε περισσότερο; Το Μετρό Θεσσαλονίκης ή το βιβλίο του Σελίν;) έγραψαν autofiction. Το ίδιο ισχύει και για τον Καλβίνο στη συγκεκριμένη συλλογή. Δεν θα ξεχάσουμε και αυτά που ξέρουμε! «Μόνο πετώντας πράγματα μπορώ να βεβαιωθώ πως ακόμα δεν έχει πεταχτεί κάτι από μένα, κάτι που ίσως να μην είναι ούτε και θα είναι για πέταμα» .

ΜΙΛΗΣΕ ΜΝΗΣΗ...

ΠΙΠΕΡΙ ΚΑΙ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου