Θα χυθεί αίμα!

Μόλις βγει το εμβόλιο σε λίγο καιρό, φυσικά και θα χυθεί αίμα, ανάμεσα στο προλεταριάτο του πνεύματος και τους καπιταλιστές του οινοπνεύματος, όταν δηλαδή και οι τελευταίες φυσαλίδες της πανάκριβης σαμπάνιας τους από το χριστουγεννιάτικο ρεβεγιόν θα αρχίσουν να εξατμίζονται. «Όχι τσιπς στους τσίπηδες!», «Οι φτωχοί με Γιάννη Μπέζο και οι πλούσιοι με Τζεφ Μπέζο!» και διάφορα άλλα φαιδρά – αλλά προσέξτε, όχι τόσο σοβαρά… φαιδρά όσο τα παρωδώ εδώ, ακόμα φαιδρότερα – θα ακουστούν από εδώ και από εκεί, να είστε προετοιμασμένοι. Κάποιοι έχουν ήδη μπερδευτεί και νομίζουν ότι έχουν την Ρόζα Μπλάνκα τους κάπου στο Μπάντεν Μπάντεν αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Δεν φταίνε αυτοί οι κακόμοιροι. Οι καιροί φταίνε, και λίγο ο κακός τους ο καιρός, οκ. Ο Τρέηβεν, όμως, αυτός ο μεγαλειώδης συγγραφέας, πάντα ήξερε να εστιάζει στην ουσία των πραγμάτων. Αν αυτά τα Χριστούγεννα σου παρέχουν πλουσιοπάροχα το προνόμιο να γιορτάσεις με μία ακόμα οικογένεια, ας είναι με την λεκτική οικογένεια του Τρέηβεν, που αν μη τι άλλο, οι ζεστές σκέψεις του δεν φοβούνται να σε αγκαλιάσουν.
 

[…] «Επειδή δεν μπορεί ποτέ να χάσει τίποτα, πρέπει πάντα να κερδίζει, άσχετα με το πόσο στοιχίζει αυτό, άσχετα με το ποιος ή τι καταστρέφεται στη διαδικασία. Δεν είναι καθόλου ελεύθερος. Είναι ένα προϊόν. Δεν έχει φτιάξει τον εαυτό του. Τον έφτιαξαν άλλοι. Όμως δεν πρέπει να κατηγορηθεί γι’ αυτό. Μόνο οι γονείς του θα ’πρεπε ίσως να καταδικαστούν. Αλλά γονείς του είναι οι καιροί. Καταριέσαι τους καιρούς αν νομίζεις πως πρέπει κάποιον να καταραστείς».
 

Τα τελευταία χρόνια, όπου τον βρω, αγοράζω για το σπίτι εσπρέσο από κάτι αυτόνομους ζαπατίστικους συνεταιρισμούς του Μεξικού και συνήθως φέρνω στο μυαλό μου τον Μπ. Τρέηβεν. Είναι μια φευγαλέα υπενθύμιση προς τον εαυτό μου ότι ζούμε σε καπιταλιστικούς καιρούς με μια ελάχιστη δόση σοσιαλιστικών εκλάμψεων ή φαντασιώσεων. Επίσης, είναι και γευστικός, μην τρελαθούμε και τελείως! Ίσως δεν υπάρχει επαρκής δικαιολογία για κάποιον να αγνοεί τα έργα του Τρέηβεν, γιατί έτσι είναι σαν να αγνοεί και τα έργα του αιώνα μας. Η περίπτωσή του είναι εντελώς μοναδική· η λογοτεχνία του κυρίως λιτή και απαλλαγμένη από υπερβολές (τα καπιταλιστικά στοιχεία της γλώσσας, ας πούμε) αλλά διαρκώς αφηγηματικά καταιγιστική, εστιάζει στην ουσία των πραγμάτων και σε επαναφέρει τρόπον τινά στα πατρογονικά, αρχέγονα και αρχέτυπα εδάφη της ανθρώπινης διανοίας. Δεν γίνεται να μην μείνεις έκπληκτος καθώς διαβάζεις τις σκέψεις του. Πράγματα που τα έχεις δεις να ανακυκλώνονται διαρκώς, νοθευμένα και θολά, εδώ τα διακρίνεις στην καθαρότητά τους, στις διαστάσεις τους, και στην εκρηκτικότητά τους. Σχεδόν 100 χρόνια πέρασαν από την έκδοση του «Λευκού Ρόδου» και το 2020, λίγο πριν το τέλος του, μοιάζει να είναι η κατάλληλη στιγμή να διαβαστεί.
 

[…] «Κανένας βασιλιάς, κανένας πρόεδρος, καμιά ομάδα καπιταλιστών δεν θ’ αρχίσει έναν πόλεμο χωρίς να τον δικαιολογήσει με το πρόσχημα ότι εξυπηρετεί το κοινό καλό και ότι δεν μπορεί ν’ αποφευχθεί γι’ αυτόν ή εκείνο τον λόγο και ότι η θέση του έθνους στα μάτια των άλλων λαών, επομένως και η τιμή του, απαιτεί να γίνει πόλεμος. Χωρίς ηθική δικαιολόγηση δεν αρχίζει κανένας πόλεμος. Και η εξεύρεση μιας καλής δικαιολογίας είναι δουλειά αυτών που πιστεύουν πως χρειάζεται ένας πόλεμος. Όσο πιο πιστευτή η δικαιολογία τόσο πιο σίγουρο το αποτέλεσμα σε όλες τις δραστηριότητες που απαιτούν τη συνεργασία και την ανοχή των άλλων ανθρώπων. Φυσικά αυτό δεν αποκλείει την εκδήλωση αμέτρητων ενεργειών τις οποίες κανείς δεν προσπαθεί να τις δικαιολογήσει. Μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί δικαιολογία. Κι άλλες φορές, η εκτέλεση μιας πράξης δεν επιδέχεται αναβολή για κανένα λόγο».

Το παραπάνω απόσπασμα μοιάζει «επικίνδυνο» αν νομίζετε ότι σχετίζεται με την πανδημία και τις αποφάσεις που λαμβάνουν Εκείνοι (που θα έλεγε για την εξουσία και ο Πύντσον) για την καταπολέμησή της· αλλά σχετίζεται μόνο εμμέσως με αυτήν, η ουσία είναι ο άνθρωπος εντός του καπιταλισμού, που κανένα… δόγμα του σοκ δεν μπορεί να σου δείξει τόσο καθαρά όσο τα βιβλία του Τρέηβεν. Η Ρόζα Μπλάνκα είναι η πατρογονική γη μερικών ιθαγενών οικογενειών σε μια περιοχή του Μεξικού που περιστοιχίζεται από πετρελαιοχώραφα και χαλάει κάπως την διακόσμηση και τα οικονομικά σχέδια του ιδιοκτήτη της εταιρείας. Για τον έναν η γη έχει τιμή που περιμένει να οριστεί· για τον άλλον η γη είναι τιμή – τιμή προς τους προπάτορές του που απλώς την διαχειρίστηκαν για τη πεπερασμένη διάρκεια της ζωής τους και τώρα την μεταβίβασαν σε εκείνον, που με την σειρά του θα κάνει το ίδιο, κλπ. Ο Τρέηβεν δεν παίρνει σαφή θέση υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς, παρά τα όσα μπορεί να υποθέσει κανείς από τα ελάχιστα που γνωρίζει για την ζωή και την δράση του. Η λογοτεχνία του, μέσα από τα όμορφα σχήματα της ειρωνείας και του ανατρεπτικού χιούμορ του, καθώς και μέσω της γνώσης που έχει αποκτήσει ο ίδιος ο συγγραφέας για τον ανθρώπινο ψυχισμό στην ολότητά του, αποδεικνύεται ισορροπημένη (σε εντελώς ανισόρροπους καιρούς, εντούτοις) και δίκαιη (μέσα στην ανθρώπινη αδικία που μας καταδυναστεύει). Δεν συμπερασματολογεί από φόβο μην καταλήξει σε κάτι σίγουρο· και ο ίδιος δεν κερδοσκοπεί στις πλάτες των ανήμπορων αναγνωστών και αυτό είναι που τον ξεχωρίζει από όλους τους υπόλοιπους.
 

«Η ικανότητα του εγκεφάλου να σκέφτεται γρήγορα κι ωστόσο λογικά όταν χτυπάει δυνατά η καρδιά, είναι εκπληκτική».
 

Η έκδοση της «Αλεξάνδρειας» είναι υπέροχη και η μετάφραση της Λένας Ζήση αξιοπρόσεκτη. Το επίμετρο όμως του Λευτέρη Αναγνώστου μου φάνηκε θολό με ολίγον από κουλτούρα, καμία σχέση με την διαύγεια του συγγραφέα που προσπαθούσε να τιμήσει – τι να κάνουμε, συμβαίνουν και αυτά. Ο πίνακας «Πωλήτρια λουλουδιών» του Alfredo Ramos Martinez, ομολογώ ότι ήταν κάπως φτωχός για να υποστηρίξει την δυναμική που απορρέει από την μάχη των αντικρουόμενων δυνάμεων που υπάρχουν μέσα στο βιβλίο. Ένας πίνακας της Ρεμέντιος Βάρο ή και του Γκωγκέν ακόμα, που έβαζε μερικές σκοτεινές μορφές να τους στοιχειώνουν, θα ήταν σαφώς προτιμότεροι. Ευχαριστώ τον Θεό όμως που δεν έπαιξε Φρίντα Κάλο, δεν θα άντεχα και αυτό το χτύπημα το 2020! Προσοχή, μην το αγοράσετε· μην το αγοράσετε αν δεν σκοπεύετε να το διαβάσετε αμέσως. Μην το αντιμετωπίσετε σαν ένα ακόμα καταναλωτικό προϊόν που θα στοιβάζετε με λιγωτικό χαμόγελο στις καπιταλιστικές βιβλιοθήκες σας (που μεταξύ μας, φαίνονται πολύ χάλια στις περισσότερες φωτογραφίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συγγνώμη που το μαθαίνετε από μένα). Το βιβλίο πρέπει να διαβαστεί σαν το μήλο που σας έπεσε κατακέφαλα καθώς αράζατε στη σκιά ενός δέντρου της Ρόζα Μπλάνκα – με διάθεση επαναπροσδιορισμού των πάντων.  

 

Frío (Invierno), 1948.Gouache/Cartulina

 

A B. Traven reader is something to be.-
 

Υ.Γ. 2666 Τρέηβεν… Τράβεν… it’s the same my dear!