ΠΙΠΕΡΙ ΚΑΙ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

  Πού βαδίζει η λογοτεχνία; Όπου και όπως βάδιζε πάντα, ελεύθερη και ασυμβίβαστη, ασυνόδευτη και ασυνόρευτη , πριν έρθει ο (κακός μας) καιρός με την πρόφαση του υποστηρίγματος/«υποστήριξης» κάποιοι να της προσφέρουν τα δεκανίκια της πολιτικής ορθότητας που θα την καθιστούσαν έκτοτε αδιανόητα στάσιμη. «Αυτό που βλέπουμε το σκεφτόμαστε, κι έτσι τελικά δεν το βλέπουμε, λέει ο Όλερ, ενώ άλλοι βλέπουν αυτό που βλέπουν χωρίς πρόβλημα, επειδή δεν το σκέφτονται αυτό που βλέπουν. Αυτό που αποκαλούμε αντίληψη είναι για μας κατά βάση στασιμότητα, ακινησία, τίποτα. Τίποτα. Οτιδήποτε έχει συμβεί το έχουμε σκεφτεί, δεν το έχουμε δει, λέει ο Όλερ» . Είδα και απόειδα λοιπόν με το… φαινόμενο Φερνάντα Μελτσόρ και είπα ό,τι βρέξει ας κατεβάσει! Βαδίζοντας στην εποχή των τυφώνων.

    Σήμερα Πέμπτη 16 Ιουνίου, η σωστή μέρα, 2022 πλέον, μία ακόμα πιο τυχερή – κατά Τζόυς – χρονολογία, εκατό χρόνια από την έκδοση του «Οδυσσέα» εντός του οποίου φυλάσσεται αθάνατη η παραπάνω ημερομηνία, σκέφτηκα να το γιορτάσουμε με μερικές φωτογραφίες γιατί ως γνωστόν «μια εικόνα χίλιες λέξεις» – όσες συνήθως είναι μία μέση ανάρτησή μου. «Η χιλιοειπωμένη κοινοτοπία που ισχυρίζεται την ισοδυναμία της εικόνας με χιλιάδες λέξεις κάθε άλλο παρά ισχύει όταν αφορά τη φωτογραφία και τον πεπερασμένο της κόσμο. Κατά την ταπεινή γνώμη του γράφοντος, το αντίστροφο ισχύει περισσότερο, ότι δηλαδή μία λέξη ισοδυναμεί με χίλιες εικόνες, όσες πάνω κάτω, ας πούμε, φαντάζομαι όταν εκφέρω αιφνιδίως τη λέξη κίτρο ή τη λέξη κλινοσκέπασμα ή όποια άλλη (που η όποια φωτογραφία της βεβαίως μικρή πιθανότητα έχει να τις αφυπνίσει). Θεωρώ αναγκαία αυτή την παρένθεση ως προειδοποίηση για τη λειτουργία των εικόνων σε έναν τόμο, που αν και στο κέντρο του έχει ένα μοναδικό μυθιστόρημα, ωστόσο πλημμυρίζει ...

  Ένα περιζήτητο βιβλίο που έμεινε για πολλά χρόνια στο ράφι (γόνιμα αστεία, τι να λέμε!) αποδέχτηκε επιτέλους την πρότασή μου να διαβαστεί και να παντρευτεί με την στείρα κριτική μου. Ακριβώς όπως η ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού πάνω στους εκφραστικά λιτούς στίχους του Γιάννη Καλαμίτση και στην ακόμα πιο λιτή μουσική του Σπανού είναι ένα σύνολο που δύσκολα μπορεί να παίζει στο κεφάλι σου για καιρό χωρίς να σε θλίψει αλλά που όταν το ακούς σποραδικά δεν παύει να σε συγκινεί σε βάθος, έτσι ακριβώς συμβαίνει και με τα 12 υπέροχα διηγήματα του Ουίλλιαμ Τρέβορ. Από την περιγραφή και μόνο φανταζόμουν το βιβλίο υπερβολικά δύσθυμο και αργοκίνητο και έτσι εγώ διαρκώς αναζητούσα κάτι στον αντίποδα∙ αλλά αν ο συγγραφέας είναι μάστορας η πραγματικότητα τελικά κυριαρχεί και βάζει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση. «Όταν αφήνεις την φαντασία σου να καλπάζει, κάνεις συνήθως λάθος» .

  Το σκάκι ανέκαθεν αποτελούσε γεωπολιτική (και όχι μόνο) μεταφορά. Σε εκείνες τις περιπτώσεις δεν ήταν απαραίτητο να ξέρεις καλό σκάκι για να γίνει πιστευτός αρκεί να ήξερες γεωπολιτική. Εδώ, ο Κασπάροφ είναι πασίγνωστο ότι ξέρει απίστευτο σκάκι και μοιραία πολλοί θα αναρωτηθούν τι μπλέκει τώρα με την γεωπολιτική, τι παραπάνω ξέρει αυτός που δεν το ξέρει ο μέσος αχρήστης του διαδικτύου με το μαγνητάκι-σφυροδρέπανο στο ψυγείο του – πάλι καλά να λέει, που έχει και ψυγείο! Οι αποχρώσεις από την βαθιά μελαγχολία στον μαύρο θάνατο είναι τελικά πολύ δυσδιάκριτες. «Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουμε τη ζωή σε ένα κομμουνιστικό κράτος σε όσους δεν το έχουν ζήσει. Το ανθρώπινο πνεύμα είναι ένα ανθεκτικό πλάσμα και τείνει να προσαρμόζεται σε όλες τις συνθήκες όσο καλύτερα μπορεί, έτσι ώστε να μην χάσει κάθε ελπίδα. Η αλληλεγγύη ευδοκιμεί στη στέρηση, γι’ αυτό και οι ιστορίες της εύπορης Δύσης είχαν μεγάλη υπονομευτική δύναμη στην ΕΣΣΔ. Είναι πολύ πιο δύσκολο να διατηρήσεις τη στωικότητά σο...

    Η πετριά του Αλεχάντρο Χοντορόφσκι (Γιοντορόφσκι τον θέλει ο μεταφραστής και εφεξής θα κρατήσω αυτή την γραφή) είναι γνωστή σε όσους τον παρακολουθούν. Σπουδαίος σκηνοθέτης, κομίστας, συγγραφέας, είναι μια προσωπικότητα που δύσκολα να μην σας γοητεύσει – ακόμα και αν σας απογοητεύσει αρχικά, να επιμείνετε, είναι μια ψευδαίσθηση. «Ανάμεσα σε τόσες ψευδαισθήσεις ψάχνω την πιο ωραία» . Γεμάτος αντιφάσεις, μας λιθοβολεί όχι σαν αναμάρτητος αλλά σαν ο πλέον αμαρτωλός. Στην αρχή νόμιζα ότι πρόκειται για ποίηση και λέω ας είναι, τι να γίνει, όμως εν τέλει αποδείχθηκε κάτι πιο όμορφο∙ κάτι ανάμεσα σε πειραγμένα χαϊκού και αφορισμούς «[…] θέλησα να πάω προς άλλη κατεύθυνση, τολμώ να την ονομάσω μεταφυσική (…) Ξέροντας πως μερικά δηλητηριώδη ερπετά είναι υψηλής ομορφιάς, δεν αρκέστηκα με μια έκφραση μονάχα αισθητική: βήμα βήμα, μετέτρεψα τους μικρούς στίχους σε ηθικές προτάσεις, θεραπευτικές, και, όσο ήταν δυνατόν, μυητικές» . Πετραδάκι πετραδάκι το έγραψε αυτό το βιβλίο!

  Σε κάποιες περισσότερο κιτς εποχές ένα παρόμοιο χαστούκι σαν εκείνο του Γουίλ Σμιθ είχε ταράξει τα νερά της κοινωνικής μας ζωής. Η Νατάσα Αθήνη είχε χαστουκίσει την Δήμητρα Λιάνη στην παρουσίαση του βιβλίου της «10 χρόνια και 54 μέρες» – βέβαια, τώρα που τα συζητάμε, μπορεί να έχουν περάσει κοντά 30 χρόνια. Μια επισήμανση που μου ήρθε μόλις: όλες οι βιβλιοπαρουσιάσεις είναι για σφαλιάρες∙ συγγραφείς μην πέφτετε σε αυτή την παγίδα, μακριά. Τέλος πάντων, όταν η Δήμητρα δεν έγραφε βιβλία, διάβαζε, λένε, Κούντερα. Τότε ήταν πολύ της μόδας. Κούντερα από εδώ, Κούντερα από εκεί, είχαν τρελαθεί όλοι. Ποιος είναι ρε αυτός ο Κούντερας; Ήταν τελικά ένα πιο λογοτεχνικό Nitro όπως νόμιζαν αρκετοί; Γιατί τόσα χρόνια τον αντιμετωπίζουμε με αβάσταχτη ελαφρότητα; «Γιατί άραγε θέλει να κάνει έρωτα μαζί μου; αναρωτιόταν πολύ συχνά, αλλά δεν έβρισκε απάντηση. Ένα μόνο ήξερε, πως οι σιωπηρές συνευρέσεις τους ήταν αναπόφευκτες, έτσι όπως είναι αναπόφευκτο να σταθεί προσοχή ένας πολίτης ακούγοντας τον...