Αλλόκοτα πράγματα

Το Πάσχα είναι ένας γρήγορος ορισμός του απόκοσμου – υπάρχει εκεί που κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει τίποτα. Ευτυχώς τελείωσε όμως και ο καθένας γύρισε ευτυχής στην αλλόκοτη ρουτίνα του∙ καπιταλιστικός ρεαλισμός και εκλογές. Ω γες! Το βιβλίο του Μαρκ Φίσερ «Το αλλόκοτο και το απόκοσμο» κυκλοφόρησε πρόσφατα και φαίνεται ότι αγοράστηκε αμέσως από πολλούς αναγνώστες, μένει να διαβαστεί τώρα. Εμένα μου αρκούσε μόνο ο τίτλος του για να το πάρω, όλα τα άλλα τα ανακάλυψα στην πορεία και δεν απογοητεύτηκα καθόλου. Δείτε και εσείς και πείτε μου! «Η αποτυχία να δούμε, η ακούσια διαδικασία της παράβλεψης πραγμάτων που έρχονται σε αντίθεση – ή απλώς δεν ταιριάζουν – με τις βασικές ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας, είναι μέρος της συνεχούς «διαδικασίας επεξεργασίας» μέσω της οποίας παράγεται αυτό που βιώνουμε ως ταυτότητα».

 
Το βιβλίο ξεκινάει και τελειώνει εντελώς αλλόκοτα αλλά αυτό δεν πρέπει να σας αποθαρρύνει, εξάλλου ο πρόλογος και το επίμετρο δεν έχουν σχέση με την γραφή του Φίσερ. Τον πρόλογο υπογράφει ο Ματ Κουχούν (το Ματ Κουχούν τον αναφέρει στο βιβλίο, κάποιος δαίμονας του τυπογραφείου μάλλον, τι να πω – «θα μπορούσαμε να φτάσουμε στο σημείο να πούμε ότι είναι ίδιον της ανθρώπινης κατάστασης να είναι γκροτέσκα, αφού το ανθρώπινο ζώο είναι αυτό που δεν ταιριάζει, το τέρας της φύσης που δεν έχει θέση στη φυσική τάξη και είναι ικανό να ανασυνδυάζει τα προϊόντα της φύσης σε νέες αποτρόπαιες μορφές»), εξαιρετικός μελετητής της σκέψης του Μαρκ Φίσερ που αναλύει διεξοδικά το πολιτικό και πολιτισμικό υπόβαθρό της. Έτσι λοιπόν από νωρίς εξοικειωνόμαστε κάπως με το Ανοίκειο του Φρόιντ, με πολιτικές θεωρίες του Σλαβόι Ζίζεκ και διάφορες λακανικές ιδέες που επηρέασαν τον Φίσερ. Μάλιστα, μιας και είπα Λακάν να αναφέρω εδώ – thank me later – επειδή το αναφέρει μερικές φορές και ο Φίσερ στο κείμενό του ότι το (με π κεφαλαίο) «(…) Πραγματικό – εκείνη η απόκοσμη ζώνη που υπάρχει πίσω από το συμβολικό και το φαντασιακό, και στην οποία δεν έχουμε άμεση πρόσβαση» – γάμα τα με μεγάλα γράμματα, δηλαδή!! Αλλά μην μου φοβάστε, θα βγάλετε άκρη, είναι σχετικά βατός ο πρόλογος και βοηθάει για την συνέχεια.

 

 

Στο ψητό τώρα (ΩΝΣΓ φτάνει δεν αντέχουμε άλλο!), ο Φίσερ διατυπώνει όπως τις αντιλαμβάνεται αυτός τις έννοιες του αλλόκοτου και του απόκοσμου (σε συνάρτηση και με το Ανοίκειο του Φρόιντ, που διαφέρει κατά την γνώμη του) και τις διαμοιράζει εντυπωσιακά σε πολιτισμικές αναφορές της ποπ κουλτούρας χωρίζοντας το βιβλίο σε δύο σχεδόν ίσα μέρη. (Insensitivity writer) Χοντρικά οι δύο έννοιες έχουν ως εξής:

 

[…] «Η αίσθηση του απόκοσμου είναι πολύ διαφορετική από εκείνη του αλλόκοτου. Ο απλούστερος τρόπος για να συλλάβουμε αυτή τη διαφορά είναι να σκεφτούμε την (ιδιαιτέρως μεταφυσικά φορτισμένη) αντίθεση – ίσως είναι η πιο θεμελιώδης αντίθεση από όλες – μεταξύ παρουσίας και απουσίας. Όπως είδαμε, το αλλόκοτο συγκροτείται από μια παρουσία – την παρουσία αυτού που δεν ανήκει εδώ. Σε ορισμένες περιπτώσεις του αλλόκοτου (αυτές με τις οποίες είχε εμμονή ο Λάβκραφτ) το αλλόκοτο χαρακτηρίζεται από μια ακραία πληθωρική παρουσία, ένα πλήθος που υπερβαίνει την ικανότητά μας να το αναπαραστήσουμε. Το απόκοσμο, αντίθετα, συγκροτείται από μια αποτυχία της απουσίας ή από μια αποτυχία της παρουσίας. Η αίσθηση του απόκοσμου εμφανίζεται είτε όταν υπάρχει κάτι εκεί που δεν θα έπρεπε να υπάρχει τίποτα, είτε όταν δεν υπάρχει τίποτα εκεί που θα έπρεπε να υπάρχει κάτι.»  

 

 

Το πρόβλημα που ανακύπτει για τους επίδοξους αναγνώστες είναι η μερική ή ολική άγνοια γύρω από τις αναφορές του Μαρκ Φίσερ. Αν δεν έχεις διαβάσει Λάβκραφτ και Γουέλς, δεν έχεις δει Λυντς και Ταρκόσφκι, δεν έχεις ακούσει The Fall και Brian Eno, τότε θα χάσεις μέρος της μαγείας που προσπαθεί να σου μεταδώσει ο Φίσερ. Σίγουρα σε καθοδηγεί επαρκώς και με υπομονή αλλά αν δεν έχεις δει το Mulhollad Dr. δεν θα μπορέσεις να νιώσεις και τις πιο χαμηλές δονήσεις της σκέψης του – είσαι κάπως weirdo, dude, πώς αλλιώς να στο πούμε ευγενικά; Βέβαια, αρκετές από τις ποπ αναφορές του Μαρκ Φίσερ είναι εντελώς άγνωστες σε εμάς γιατί δεν έχουν τύχει μετάφρασης στα ελληνικά, άρα μπαίνουμε και εμείς στη θέση σου, μην νιώθεις άσχημα. Επίσης το βιβλίο έχει φουλ σπόιλερς, υπάρχει έξαρση, οι ασθενικοί φυλαχτείτε. Με την ευκαιρία αυτή θα το ξαναπώ, αν και ξέρω ότι είναι εντελώς unpopular opinion: μου είναι αδιανόητο να πιστέψω ότι άνθρωπος που αγαπάει την λογοτεχνία δεν αγαπάει και τα σπόιλερ την ίδια στιγμή.

 
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τους «Αντίποδες» και συμπληρώνεται με ένα επίμετρο του Αλέξανδρου Παπαγεωργίου, ο οποίος υπογράφει και την μετάφραση. Σχετικά με την μετάφραση δεν έχω παράπονο, αλλά κάπου στο μπερδεμένο επίμετρο διάβασα το εξής: «Αυτές είναι μόλις λίγες από τις πολιτικές αντιφάσεις του Φίσερ, δίπλα στην αντίφαση ανάμεσα στην υποστήριξη ενός υλισμού των απρόσωπων δυνάμεων και το φλερτ με μια βολονταριστική θεωρία της υποκειμενικότητας, την αντίφαση ανάμεσα στην τεχνοκρατική accelerationist πλευρά του και την προώθηση μιας μαζικής συλλογικής πολιτικής, και την αντίφαση ανάμεσα στην κριτική των πολιτικών της ταυτότητας ως ουσιοκρατικών για χάρη μιας προσέγγισης που αποσταθεροποιεί το υποκείμενο και την αντίληψή του για την εργατική τάξη με όρους παραδοσιακής ταυτοτικής λογικής». Λίγη λογική, ρε παιδιά. Μαλάκα μου, υπάρχει τελικά λόγος που ο Φίσερ διατηρούσε επιτυχημένο μπλογκ, αν έγραφε στο μπλογκ όπως παραπάνω, θα το είχε κλείσει από νωρίς. Διαβάζω ότι ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου είχε συμμετοχή και στο τόμο «Black Mirror: Ο μαύρος καθρέφτης της ψηφιακότητας» – δε θυμάμαι αν είχα διαβάσει το κείμενό του πριν παρατήσω εκείνο το βιβλίο αλλά όλοι έγραφαν κάπως έτσι, κάποιο glitch αναμφιβόλως.

 

 
Κάποια από τα κείμενα του Φίσερ μου άρεσαν πολύ και κάποια λιγότερο είτε είχα τις προσλαμβάνουσες είτε όχι. Χάρηκα το κείμενο για τους The Fall όπως και την ανάλυση για την ταινία «Under the skin» και την μεγάλη της διαφορά σε σχέση με το βιβλίο, αλλά και το πώς κατάφερε να επιτύχει τους στόχους που είχε θέσει ο δημιουργός της∙ για σας το λεώ που συγκρίνετε συνεχώς τα βιβλία με τις ταινίες τους. Βάζω λοιπόν μια Σκάρλετ και σας χαιρετώ. Είμαι μια αποτυχία της απουσίας!

 
[…] «Η μνήμη είναι ήδη μια ιστορία, και όταν υπάρχουν κενά στην μνήμη, πρέπει να επινοηθούν νέες ιστορίες για να γεμίσουν τα κενά. Αλλά ποιος είναι ο δημιουργός αυτών των ιστοριών; Η απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει τόσο ένας δημιουργός όσο μια διεργασία ψευδούς ανάμνησης που δεν έχει κανέναν «συγκεκριμένο» πίσω της. Αυτή η διεργασία δεν είναι μια παθολογική απόκλιση από τον κανόνα, αλλά ο τρόπος με τον οποίον λειτουργεί η ίδια η ταυτότητα. Ωστόσο, αυτή η λειτουργία είναι συνήθως συγκεκαλυμμένη και έρχεται στο προσκήνιο μόνο όταν κάτι πάει στραβά – όταν οι ιστορίες δεν λειτουργούν και το ερώτημα σχετικά με το μηχανισμό που τις παράγει γίνεται αναπόφευκτο.» 

 

 

«... είναι σαν το Κάλεσμα του Κθούλου του Λάβκραφτ ξαναγραμμένο από τον Τζόυς του Οδυσσέα και συμπιεσμένο σε δέκα λεπτά.»