Λίγες βδομάδες μετά το Θείο Δράμα όλη η οικουμένη (η Ελλάδα συγκεκριμένα, που ως γνωστόν είναι το κέντρο του κόσμου) περνάει ένα αντίστοιχο κοινωνικό δράμα με λίγο πειραγμένη την σειρά εμφάνισης· αντί της προδοσίας, σταύρωσης, ανάστασης… εδώ έχουμε την σταύρωση, την ανάσταση (για λίγους) και την προδοσία (για τους πολλούς). Και χωρίς γιορτινό τραπέζι, γαμώτη! Εκατοντάδες βιαστές της γλώσσας και της φαντασίας κυκλοφορούν ελεύθεροι ανάμεσά μας και το κράτος δεν κάνει τίποτα γι’ αυτό… ουπς, κάποιο λάθος υπάρχει εδώ. Μήπως όμως το έχουμε παρακάνει με τα λογοπαίγνια; Πριν λίγες μέρες ήμουν σε μια βάπτιση όπου διπλανό κρεοπωλείο έφερε την επιγραφή «Meat the girls»! Προφανώς (μάλλον) ήθελε να δηλώσει ότι το κρεοπωλείο διευθύνουν γυναίκες ή ότι οι αγελάδες είναι τα κορίτσια τους (Κλάρα, Άναμπελ, κλπ) που τα ξέρουν και τα αγαπάνε αλλά με μία προσεκτικότερη ματιά θα μπορούσε να δει κάποιος την υπόρρητη σχέση που θα μπορούσε να έχει αυτό το άσχημο λογοπαίγνιο με το εμπόριο λευκής σαρκός, φερ’ ειπείν. Και γενικά, πού τελειώνει το παιχνίδι με τα λογοπαίγνια και πού αρχίζει η λογική; Τι μένει λοιπόν μετά από όλα αυτά; Η λογοτεχνία και ειδικά εκείνη για την οποία έχω κάνει ομολογία πίστεως.
Οι περισσότεροι γνωρίζετε τον Ίταλο Καλβίνο ως έναν συγγραφέα πέραν του ρεαλισμού. Πριν όμως αποφασίσει να σκοτώσει τον ρεαλισμό στα έργα του, τον βίωσε (όπως όλοι μας) και τον κατέγραψε (όσο λίγοι) – ευτυχώς για όλους μας, σε λίγα μόνο έργα του, καθότι θα ήταν μεγάλο κρίμα να μην είχαμε την πληθώρα των εξαίσιων μετέπειτα έργων του, αν αποφάσιζε να επιμείνει περισσότερο στη ρεαλιστική του ρότα. Προσπαθήστε να βρείτε το εκπληκτικό πρωτόλειό του, «Το μονοπάτι με τις αραχνοφωλιές», όπου εξιστορεί τις εμπειρίες του από την αντίσταση. Σε αυτή την συνομοταξία, ανήκει και «Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου», το κύκνειο άσμα του ρεαλισμού του. Ξεφυλλίζοντάς το, νομίζω ότι κατάλαβα γιατί πήρε δέκα χρόνια (1953-1963) στον Καλβίνο για να το γράψει. Η ενασχόληση με τις εκλογές – και δη σε λογοτεχνική βάση – μοιραία σε αποστεγνώνει δημιουργικά. Προσπαθώντας να κάνω την ανάρτησή μου τόσο αστεία όσο τις υπόλοιπες, αλλά έχοντας ως μοτίβο και φόντο αυτή τη φορά τις εκλογές, ένιωσα και γω αυτή την διανοητική απονέκρωση.
Πέρα από αυτό, «προσπάθησα πάντα να βασιστώ σε πράγματα που είδα με τα ίδια μου τα μάτια (σε δύο περιστάσεις, στα 1953 και 1961), αν δεχτούμε ότι αυτό μπορεί να έχει σημασία σε μια διήγηση που έχει σχέση περισσότερο με στοχασμούς παρά με γεγονότα», λέει ο ίδιος ο Καλβίνο. Αυτή η προβολή των στοχασμών ενάντι των γεγονότων κάπως με χάλασε στην αρχή (πολλοί στοχασμοί του ήρωα παρεμβάλλονται παρενθετικά εις βάρος των αφηγηματικών γεγονότων), δεν έβρισκα τον λόγο που έπρεπε να γίνει νουβέλα, θα αρκούσε ένα μεστό διήγημα ή ίσως ένα πιο ξεκάθαρα δοκιμιακό κείμενο. Το θεώρησα μέτριο, όπως ακριβώς και ο Μάνος Ματσαγγάνης στην εισαγωγή του, καθώς επίσης και πλήθος ξένοι κριτικοί. «Μπορώ να ζητήσω να γραφτεί στα πρακτικά ότι ενίσταμαι; είπε η άλλη, όμως το ότι έθεσε το ζήτημα με τη μορφή ερώτησης ήταν ήδη σαν να δεχόταν την ήττα». Δέχομαι ταπεινωμένος την ήττα μου, γιατί όντως, Καλβίνο και μετριότητα δεν πάνε μαζί. Όσο προχωρούσε η ανάγνωση άλλαζα συνεχώς γνώμη, όπως ο Ψαριανός κόμματα!
Έχοντας υπάρξει γραμματέας σε εκλογές τρεις φορές, ένιωσα απόλυτη ταύτιση με τους στοχασμούς του Αμερίγκο Ορμέα (άλτερ έγκο του Καλβίνο) τόσο που εντυπωσιάστηκα. Εκείνο που απογειώνει το βιβλίο όμως είναι άλλο. Το 1953 μελετάται η ψήφιση ενός νομοσχεδίου που προτείνει η Χριστιανική Δημοκρατία, ο αποκαλούμενος «Νόμος-απάτη» που καταργεί την απλή αναλογική και χαρίζει τα 2/3 των εδρών στο κόμμα που θα πάρει το 50% συν μία των ψήφων. Ο ήρωας (πραγματικός!) Αμερίγκο επισκέπτεται το άσυλο ανιάτων «Κοτολένγκο» όπου μετατρέπεται σε εκλογικό κέντρο και το οποίο διοικείται από το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα, άρα η προσέλευση ανίκανων ανθρώπων να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα εγείρει πάμπολλα ηθικά ζητήματα. Θυμάστε αυτό που λέμε εδώ, κλειδώστε τις γιαγιάδες και τους παππούδες να μην παν να ψηφίσουν; Ε κάπως έτσι. Συνυπολογίζοντας και την διαρκή πολιτική δράση του Καλβίνο, που σε όλη του την ζωή κρατούσε κριτικότατη στάση απέναντί της, το λογοτεχνικό μείγμα αποδεικνύεται πλούσιο.
«[…] Ήταν μια κρυμμένη Ιταλία αυτή που παρήλαυνε σ’ εκείνη την αίθουσα, το αντίθετο εκείνης που καμαρώνει κάτω απ’ τον ήλιο, που περπατάει στους δρόμους και που έχει απαιτήσεις και παράγει και καταναλώνει, ήταν το μυστικό των οικογενειών και των χωριών, ήταν επίσης (μα όχι μόνο αυτό) η φτωχή ύπαιθρος με το εξευτελισμένο αίμα της, με τις αιμομιξίες της μέσα στο σκοτάδι των στάβλων, το απελπισμένο Πιεμόντε που πάντα πιέζει από κοντά το ρωμαλέο και δυναμικό Πιεμόντε, ήταν ακόμα (μα όχι μόνο αυτό) το τέλος των φυλών, όταν μέσα στο πλάσμα προστίθενται όλες οι ξεχασμένες αρρώστιες άγνωστων προγόνων, ο λοιμός που κρατιόταν κρυφός σαν ενοχή, το μεθύσι μόνος παράδεισος (μα όχι μόνο αυτό, μα όχι μόνο αυτό), ήταν ο κίνδυνος ενός λάθους που η ύλη από την οποία είναι φτιαγμένο το ανθρώπινο γένος διατρέχει κάθε φορά που αναπαράγεται, κίνδυνος (που είναι εξάλλου προβλεπτός σύμφωνα με τον υπολογισμό των πιθανοτήτων όπως στα τυχερά παιχνίδια), που πολλαπλασιάζεται από τον αριθμό των νέων παγίδων, των ιών, των δηλητηρίων, των ακτινοβολιών του ουρανίου… το τυχαίο που κυβερνάει την ανθρώπινη γέννηση, που λέγεται ανθρώπινη ακριβώς επειδή γίνεται κατά τύχη».
Η έκδοση της «Κριτικής» είναι πολύ καλή, με ένα όμορφο εξώφυλλο του Δημήτρη Βίδου, ολιγοσέλιδη εισαγωγή του καθηγητή Δημόσιας Οικονομικής του Πολυτεχνείου του Μιλάνου Μάνου Ματσαγγάνη, και πολύ ωραία μετάφραση της Τόνιας Τσίτσοβιτς-Radin. Ένα βιβλίο που εν τέλει προβληματίζει βαθιά χωρίς παράλληλα να νοθεύει την αναγνωστική απόλαυση. Δεν είναι ο Καλβίνο που ξέρουμε και ταυτόχρονα (ένα παράδοξο, που είναι κατά κάποιον τρόπο και η λογοτεχνική του παρακαταθήκη προς όλους εμάς)… είναι ακριβώς ο Καλβίνο που ξέρουμε! «Πρόθυμος πάντα να συνθέσει τα αντίθετα, ο Αμερίγκο θα ήθελε να συγκρουστεί, να πολεμήσει και συγχρόνως να βρει μέσα του την απόλυτη ηρεμία»… δεν μπορώ να εκφράσω πόσο πολύ θαυμάζω τον Ίταλο Καλβίνο… αυτόν τον άνθρωπο τον αγαπάω… σταυρώστε με…
Υ.Γ. 2666 Εκλογές και παπαδαριό, 2 σε 1, τα νεύρα μας κρόσια! Ψήφος και ψόφος μαζί! Καλές εκλογές, φίλοι μου, και του χρόνου.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Κουβεντολόι με μια μούμια!
Σημ: Εδώ λέγονται ιστορίες μόνο για αραχνιασμένα κρανία, οι "ψεκασμένοι" θα απομακρύνονται διακριτικά.