Θείο δράμα

 

Ο Θε(ατρ)άνθρωπος των ημερών, για μένα, είναι αναμφίβολα ο Πιραντέλλο. Βαριέμαι θανάσιμα την παρακολούθηση θεάτρου, ενώ την ανάγνωση θεατρικών κειμένων την βαριέμαι οριακά πριν αρχίσουν να νεκρώνονται τα εγκεφαλικά μου κύτταρα· δηλαδή την ανέχομαι κάπως πιο εύκολα. Έτσι λοιπόν, εγκλωβισμένος στο λεωφορείο που με έφερνε ολοένα πιο κοντά στο ετήσιο θέατρο με τα καψαλισμένα αρνιά, τα 12 Ευαγγέλια και τα 120 καγκέλια με συνοδεία παράφωνου κλαρίνου, αναζήτησα σε έναν συγγραφέα μερικά θεατρικά πρόσωπα που θα μου πρόσφεραν σύντομη ευδαιμονία, όμως ο αποτρεπτικός τίτλος του βιβλίου έλεγε ότι τα πρόσωπα ήταν εκείνα που αναζητούσαν συγγραφέα, holy shit, την κάτσαμε την βάρκα!

 

Εντούτοις, τα θαύματα, ναι, υπάρχουν, και δεν χρειάζεται να ακολουθούν ηλίθιες τυπολατρίες, σκάνε σαν τα πυροτεχνήματα πριν καν ο παπάς προλάβει να ψελλίσει ότι ο Χριστός αναστήθηκε – αν και το γεγονός ότι δεν αφήνουν τον παπά να ολοκληρώσει τον θείο λόγο του έγινε πλέον, επίσης, μια ηλίθια τυπολατρία. Θαύμα των θαυμάτων! Τι αριστουργηματάρα είναι αυτή! Αριστουργηματάρα! Και όσοι επιμένετε να μην (με) πιστεύετε, θα το ξαναπώ: αριστουργηματάρα! Γίνεται τρελή κατάχρηση της λέξης «αριστούργημα», σχεδόν τόση κατάχρηση όση γίνεται και με την λέξη «κατάνυξη» κατά την περίοδο του Πάσχα. Όσοι την επικαλούμαστε έχουμε στο μυαλό μας διαφορετικά πράγματα, αν και οι περισσότεροι θεωρούμε αριστουργήματα εκείνα με μια πρωτοτυπία που συνηθέστερα εκπηγάζει από συγγραφικές καινοτομίες «εργαλειακής» υφής, από ένταξη σε σκληροπυρηνικά και δημοφιλή λογοτεχνικά ρεύματα, από λαβυρινθώδεις και ακατανόητες δομές, κλπ. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια τείνω να πιστεύω ότι θεωρούμε αριστούργημα κάθε τι πολυσέλιδο , βλέπε π.χ. Όστερ... 4 3 2 1... μπλοκ! 

 

 

Εκείνο που με εντυπωσιάζει είναι το αριστούργημα που σε κερδίζει με ένα καταφρονημένο στοιχείο: την απλότητα. Διαυγής, ανεπιτήδευτη απλότητα. Ο Πιραντέλλο παρότι έχει γράψει ένα σωρό «ετερόκλητα» αριστουργήματα, εδώ το πετυχαίνει με θαυμαστή ικανότητα. Γεγονός! Όμως, όπως λέει και ένας ήρωας του βιβλίου, «τα γεγονότα είναι όπως τα σακιά, δεν στέκονται άδεια. Για να σταθεί ένα γεγονός πρέπει να το γεμίσουμε πρώτα με τις σκέψεις και τα αισθήματα που το προκάλεσαν». Ο Πιραντέλλο λοιπόν γράφει ένα διασκεδαστικό φιλοσοφικό δοκίμιο για όσους αγαπούν το θέατρο και τις συμβάσεις του, αλλά και για όσους δεν το αγαπούν· ακόμα, για τις συμβάσεις που διέπουν την σχέση πραγματικότητας-φαντασίας· για τις πολλαπλές ταυτότητες των ανθρώπων· για την ίδια την σκέψη και τις θεότρελες λειτουργίες της· για την Ανάσταση Κυρίου, όμως, δεν λέτε τίποτα κυρ Λουίτζι μας! 

 

 

Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα – κυριολεκτικά. Πέρα από τα άλλα θετικά του βιβλίου, συμπεριλαμβανομένου του παράξενου τίτλου που βλέπεις σταδιακά και έκπληκτος να πραγματώνεται θαυμαστά κατά την πορεία της ανάγνωσης, το συγκεκριμένο βιβλίο θα καταγοητεύσει κάθε βιβλιόφιλο που σκέφτηκε κάποτε τι να γίνονται άραγε οι ήρωες που τόσο αγάπησε, καθώς και κάθε συγγραφέα ο οποίος καταλαμβανόμενος ενίοτε από writer's block παράτησε σύξυλους, χαρακτήρες που είχε ήδη προλάβει να διαμορφώσει μερικώς.
 

[...] Άρα γιατί απορείτε μαζί μας; Φανταστείτε τη δυστυχία ενός θεατρικού προσώπου που γεννήθηκε στη φαντασία ενός συγγραφέα, ο οποίος αρνήθηκε να του χαρίσει ζωή γράφοντας την ιστορία του. Πείτε μου αν ένα τέτοιο πρόσωπο, μετέωρο, δημιουργημένο μεν αλλά χωρίς ζωή, δεν έχει δικαίωμα να κάνει αυτό που κάνουμε εμείς τώρα εδώ, μπροστά σας! Σας λέω ότι πολλά χρόνια προσπαθήσαμε να κάνουμε το ίδιο στο συγγραφέα για να τον πιέσουμε, να τον πείσουμε, πρώτα εγώ, μετά αυτή (Δείχνει την Κόρη) και μετά η καημένη η μάνα... 

 

 

Κατά τη διάρκεια πρόβας έργου του Πιραντέλλο («Πάνε οι καλές εποχές που φέρναμε ωραία έργα από τη Γαλλία. Τώρα καταντήσαμε να παίζουμε μόνο Πιραντέλλο, που ανάθεμα και αν τον καταλαβαίνει κανένας! Λες και το κάνει επίτηδες, να μην αρέσει το έργο ούτε στους ηθοποιούς, ούτε στο κοινό, ούτε στους κριτικούς!»), έξι μυστηριώδη πρόσωπα εμφανίζονται ολοζώντανα στην σκηνή (παρόλο που είναι οι φανταστικοί απόκληροι ενός ταλαιπωρημένου συγγραφικού μυαλού) και ζητούν από τον θιασάρχη-σκηνοθέτη, έναν συγγραφέα που θα τους επιτρέψει να δώσουν ζωή στο δράμα τους. Μπορεί τα Πρόσωπα να βιώνουν το βαρύ προσωπικό τους δράμα αλλά δεν είναι ηθοποιοί, έτσι ο θιασάρχης-σκηνοθέτης αποφασίζει να το ενσαρκώσει με τους ηθοποιούς του θιάσου του, που δεν δείχνουν και ιδιαίτερα ενοχλημένοι στην προοπτική να παρατήσουν τον «ακατανόητο» Πιραντέλλο. Ο Πιραντέλλο (ο κανονικός, έξω από το κείμενό του!) βρίσκει μια θαυμάσια ευκαιρία να αναλύσει την θεατρική τέχνη και να την καταστήσει κατανοητή στον πλέον αδαή – και παράφρονα, που επιμένει να την αρνείται, ονόματα δε λέμε, υπολήψεις δε θίγουμε. Διάκριση θεάτρου και αφήγησης («Φυσικά, θα ήταν πολύ πιο εύκολο κάθε πρόσωπο να κάνει έναν μονόλογο ή κάτι σαν διάλεξη και να ξεφουρνίζει στο κοινό όλα τα εσώψυχά του. Όμως δεν λειτουργεί έτσι το θέατρο»). Υπεροχή της ερμηνείας («Μα αφού εμείς είμαστε τα πρόσωπα του έργου... ΘΙΑΣΑΡΧΗΣ: Εντάξει, είσαστε τα πρόσωπα. Όμως στην σκηνή, αγαπητέ μου, δεν παίζουνε τα πρόσωπα. Παίζουνε οι ηθοποιοί και τα πρόσωπα μένουνε στο κείμενο. (Δείχνει τον Υποβολέα) Όταν βέβαια, υπάρχει κείμενο»). Έντονη αμφιθυμία και η πρόχειρη γεφύρωση που επιχειρείται μεταξύ δύο ισχυρών και εγωκεντρικών τεχνών («Φυσικά, ο Πατέρας και η Κόρη δεν αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους στον Πρωταγωνιστή και στην Πρωταγωνίστρια, τους ακούν να προφέρουν τα δικά τους λόγια διαφορετικά και αντιδρούν ποικιλοτρόπως με χειρονομίες, χαμόγελα ή και ανοιχτές διαμαρτυρίες, δείχνοντας την απορία, την κατάπληξη ή και την απογοήτευσή τους»). 

 

Η ωραία μετάφραση είναι του συνήθη υπόπτου στις θεατρικές σκηνές, Ερρίκου Μπελιέ ενώ η καλαίσθητη έκδοση που σηκώνει αυλαία είναι από τις εκδόσεις «Ηριδανός». Η πεμπτουσία του Πιραντελλισμού, όπως ίσως θα έλεγε μια άλλη θεατρική ψυχή, βρίσκεται συμπυκνωμένη σε αυτό το βιβλίο. Με όλη την ένταση του πηγαίου χιούμορ του και την έκλαμψη της γνώριμης διανοητικής τρέλας. Τι προτιμάτε, για πείτε; Να το δείτε σε θεατρικό ή να το διαβάσετε;; Εδώ σας θέλω φιλαράκια μου!
 

[...] Ένα θεατρικό πρόσωπο, κύριε, μπορεί πάντα να ρωτήσει έναν άνθρωπο ποιος είναι, γιατί ένα θεατρικό πρόσωπο έχει δική του ζωή, σημαδεμένη από δικά του χαρακτηριστικά, επομένως είναι πάντα «κάποιος». Ενώ, ένας άνθρωπος, όχι εσείς, γενικά μιλάω, μπορεί να είναι «κανένας». 

 

 

Υ.Γ. 2666  Καλή ανάσταση – έτσι είναι αν έτσι νομίζετε!