Για βραβείο είμαι

Εσύ είσαι για βραβείο; Μην πεις κάτι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον σου. Φυσικά και είσαι για βραβείο! Οι περισσότεροι στην Ελλάδα, μετά τα πανηγύρια είμαστε για τα βραβεία. Βραβείο να' ναι και ό,τι να' ναι! Βραβείο κριτικής και βραβείο υποκριτικής. Βραβείο μετάφρασης και βραβείο παράφρασης. Βραβείο συγγραφής και βραβείο αντιγραφής. Βραβείο ποίησης και βραβείο κακοποίησης. Βραβείο λογοτεχνίας και βραβείο κακοτεχνίας. Δείξε μου το βραβείο σου να σου πω ποιος δεν είσαι! Εξυπακούεται ότι οι περισσότεροι δεν αξίζουν τα βραβεία που παίρνουν – μια ματιά στην δημιουργική δουλειά τους το επιβεβαιώνει περίτρανα και μεταξύ των άλλων, εντείνει και την διασκεδαστική γελοιότητα όλων των εμπλεκόμενων μερών.

Αν τύχει όμως και κάποιος το αξίζει; Λέμε ρε παιδί μου, συμβαίνουν και ατυχίες μερικές φορές! Τι γίνεται τότε; Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να περάσεις τα σχεδόν ανυπέρβλητα εμπόδια των τυπολατριών μιας βράβευσης; Αρκεί ένα «ευχαριστώ» – Αλλά και τι θα μπορούσε να πει κανείς με μια τέτοια ευκαιρία εκτός από τη λέξη «ευχαριστώ!», που κι αυτή ακόμα του κάθεται στο λαιμό και τον βαραίνει για καιρό ακόμα στο στομάχι – ή θα φανέρωνε αγνωμοσύνη και έπαρση από την πλευρά του βραβευμένου; Μερικές φορές σκέφτομαι πως δεν είναι διόλου τυχαίο που τα βραβεία συνήθως φέρουν φαλλικό σχήμα, αργά ή γρήγορα, κάποιος από κει μέσα θα ουρλιάξει αγανακτισμένος, «Πάρ'το και βάλ'το στον κώλο σου»! Στην περίπτωση του Τόμας Μπέρνχαρντ, σίγουρα ήταν αρκετοί αυτοί που σκέφτηκαν να ουρλιάξουν στην προσπάθειά τους να τον βραβεύσουν. Από την άλλη, και μόνο η παρουσία του Μπέρνχαρντ στις βραβεύσεις του, αποτελούσε την πιο εύγλωττη δήλωση για το πού θα έπρεπε να βάλουν όλα αυτά τα κωλοβραβεία τους. Αλλά ούτως ή άλλως τα βραβεία δεν συνιστούν τιμή, έλεγα στη συνέχεια, η τιμή είναι μια διαστροφή, πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει τιμή. Οι άνθρωποι μιλάνε για τιμή και πρόκειται για κακεντρέχεια, αδιάφορο για τι είδους τιμή γίνεται λόγος, έλεγα.

Αγοράζοντας το συγκεκριμένο βιβλίο, ομολογώ ότι περίμενα να βρω στην ολότητα των εννέα «κεφαλαίων»-βραβεύσεων, αυτό το απαράμιλλο προβοκατόρικο ύφος του που τόσο λατρεύω. Δεν το βρήκα παντού (ή τουλάχιστον, όχι στις ποσότητες που θα ήθελα). Βέβαια αυτό δεν υπονομεύει την αξία του βιβλίου, κάθε άλλο – μερικά «κεφάλαια» αποτελούν έξοχα δείγματα διηγημάτων στα οποία ο Μπέρνχαρντ περιγράφει την ανάγκη του για τα χρηματικά έπαθλα των βραβείων, έτσι ώστε να ξεμπερδέψει από πιεστικές εκκρεμότητες ή να αγοράσει ένα σπίτι, τουλάχιστον τέσσερις τοίχους γύρω μου, ή ένα άμαξι, που θα το κάνει σωρό από λαμαρίνες ένας Γιουγκοσλάβος που έπεσε πάνω του και εγκατέλειψε αιμόφυρτο τον συγγραφέα. Ακόμα και αυτό το βιβλίο που αρχικά «υπόσχεται» κάτι διαφορετικό, δεν μπορεί εν τέλει να ξεφύγει από το ταλέντο του συγγραφέα του και την εμμονή του να γράφει ιδιαίτερη αλλά και υψηλής ποιότητας λογοτεχνία.

Εκεί που δίνει ρέστα είναι όταν περιγράφει το πώς του απονεμήθηκε το Αυστριακό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας – το Μικρό, όχι το Μεγάλο, μην μπερδεύεστε. Θα σας τα εξηγήσει ο ίδιος ο Μπέρνχαρντ όταν έρθει η ώρα της ανάγνωσης! – όπου, κατά την διάρκεια της ομιλίας του εκνεύρισε τόσο πολύ τον Υπουργό Πολιτισμού που έφυγε αγανακτισμένος κοπανώντας την πόρτα της αίθουσας. Μόνο και μόνο γιατί ειπώθηκε κάτι για το κράτος... γνωστά πράγματα, συμβαίνουν ακόμα. Ο Μπέρνχαρντ φροντίζει να μας ενημερώνει διαρκώς για την δυσκολία που αντιμετώπιζε στην συγγραφή και εκφώνηση των ομιλιών του – δεν του κατέβαινε καμιά καλή ιδέα, και συνήθως τις άφηνε για την τελευταία στιγμή, καταλήγοντας να γράφει 1-2 σελίδες φιλοσοφικών και «σκοτεινών» στοχασμών, φόβος, πόνος, θάνατος, τα ξέρετε! Πάγωνε το αίμα των παρευρισκομένων!

[...] Δεν χρειάζεται να ντρεπόμαστε, αλλά δεν είμαστε απολύτως τίποτα και δεν αξίζουμε τίποτα παραπάνω από το χάος. 

Ευχαριστώ ιδιαιτέρως εκ μέρους μου, αλλά και εν ονόματι των υπόλοιπων βραβευθέντων από την κριτική επιτροπή, όλους τους παρευρισκομένους.

Αυτές οι ομιλίες (υπάρχουν τρεις ομιλίες στο τέλος του βιβλίου), αποτέλεσμα ελλιπούς επεξεργασίας και «διανοητικής αμηχανίας», δείχνουν λιγότερο μπερνχαντικές (χωρίς ωστόσο και να είναι). Αν θέλετε να πάρετε μια γερή δόση Μπέρνχαρντ δεν έχετε παρά να διαβάσετε το κείμενό του που ρίχνει την αυλαία, το σχετικό με την παραίτησή του από την Ακαδημία Γλώσσας και Ποίησης. Σταχυολογώ υπεύθυνα:

[...] Αν και ένας μόνο ποιητής ή συγγραφέας είναι γελοίος και, αδιάφορο πού, με δυσκολία υποφερτός από την κοινωνία των ανθρώπων, τότε πόσο πιο γελοία και απαράδεκτη, είναι μια ολόκληρη ορδή συγγραφέων και ποιητών και άλλων που θεωρούν εαυτούς συγγραφείς και ποιητές, στοιβαγμένων στον ίδιο σωρό!

 
[...] Αλλά σ' αυτή την Επετηρίδα τυπώνονται κάθε φορά, και κάθε φορά μόνο τέτοια, κάτι λεγόμενα δοκίμια που έχουν αραχνιάσει πριν πάνε καν στον στοιχειοθέτη και που όπως είπαμε δεν έχουν καμία σχέση ούτε με γλώσσα ούτε με ποίηση ούτε με πνεύμα γενικά, επειδή βγαίνουν από γραφομηχανές που πάσχουν από χρόνια εμπλοκή, γραφομηχανές ανιαρών φαφλατάδων, ακέφαλων και ανεγκέφαλων που παριστάνουν ότι κάτι είναι. (...) Κρίμα που αυτή η Επετηρίς τυπώνεται σε ένα τόσο πολύτιμο χαρτί, εντελώς ακατάλληλο για να φουντώσει μέσα στη σόμπα μου στο Όλσντορφ.

 [...] Όταν πεθαίνει κάποιο μέλος της η Ακαδημία (Γλώσσας και Ποίησης!) του Ντάρμστατ δημοσιεύει πάντοτε αυτομάτως μια αγγελία θανάτου μέσα σε μαύρο πλαίσιο με ένα πανομοιότυπο πάντα κείμενο (για την γλώσσα και την ποίηση του οποίου μπορεί να διαφωνήσει κανείς). Μπορεί και να προλάβω να το ζήσω πριν πεθάνω, να στείλει η Ακαδημία μια αγγελία θανάτου όχι στην μνήμη κάποιου αξιότιμου μέλους της, αλλά στη δική της.

Η μετάφραση είναι αρκετά καλή και ανήκει στον Σπύρο Μοσκόβου. Αξίζει να διαβάσετε και αυτό το «παράταιρο» βιβλιαράκι για να μπορέσετε να σχηματίσετε σφαιρικότερη γνώμη αυτού του σπουδαιότατου συγγραφέα. Έτσι και αλλιώς κανείς δεν πρόκεται να σας δώσει βραβείο ανάγνωσης, εκτός ίσως από τον ίδιο σας τον εαυτό.

Τα πάντα θα είναι ξεκάθαρα, θα έχουν μια όλο και μεγαλύτερη και βαθύτερη διαύγεια, και τα πάντα θα είναι ψυχρά, με μια όλο και πιο αποτρόπαια παγωνιά. Στο μέλλον θα έχουμε τη γεύση μιας διαρκώς διαυγούς και διαρκώς παγερής ημέρας.

 
Υ.Γ. 2666  Καλό χειμώνα! Τα κεφάλια μέσα!