ΠΙΠΕΡΙ ΚΑΙ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Εκών άκων, κάποια στιγμή θα το διάβαζα και το συγκεκριμένο βιβλίο. Ο νεαρός Ουμπέρτο Έκο ασχολήθηκε εντατικά με δύο πεδία: τον μεσαίωνα και τον Τζόυς· «Εδώ γεννιέται το ερώτημα αν οι μεσαιωνικοί ρήτορες προπορεύονταν του καιρού τους ή αν τελικά οι ρίζες των διαφόρων σύγχρονων ποιητικών... θα έπρεπε να αναζητηθούν, ακριβώς εξαιτίας της μεσολάβησης του Τζόυς, στο μεσαίωνα» [Ε. Faral, Les arts poetiques du XIIme et du XIIIme siecle , Paris, Champion, 1923, σελ. 60] . Επειδή ζω χρόνια τον εργασιακό μεσαίωνα και τώρα που τελείωσε η βραχύβια εργασία μου θα ξανασύρω την αλυσίδα της ανεργίας στα κάτεργα της μόνιμης πολιτικής ανορθότητας , σκέφτηκα να ξεφύγω κάπως από την πραγματικότητα με λίγο Τζόυς και την ποιητική του. Η ποιητική ομορφαίνει τη ζωή, νεσπά; Ο Τζόυς είναι μια διαρκής διαδικασία μαθητείας – όπως ακριβώς και ο ΟΑΕΔ – και είναι πολύ δύσκολο να τον εξηγήσεις με δυο λόγια στους απέξω, όπως ακριβώς και τον ΟΑΕΔ σε εκείνους που δεν έχουν βγάλει ακόμα κάρτα ανεργίας.

Όλοι εσείς που νιώθετε ακαθόριστο μίσος για τον Τζόυς ή τον θεωρείτε έναν σχιζοφρενή κάφρο που φλόμωσε επίτηδες την λογοτεχνία του με δυσερμήνευτα και κρυπτικά μηνύματα, αναλογιστείτε τούτο (για να νιώσετε χειρότερα): το βιβλίο που κρατάω στα χέρια μου είναι 220 σελίδες μεγάλου σχήματος, αν αφαιρέσουμε χοντρικά τις 20 σελίδες που δείχνουν μερικές φωτογραφίες και την βιβλιογραφία στο τέλος, θα μείνουν 200. Θέλετε να κόψω άλλες 10; 190, να τα αφήσω; Ωραία, από αυτές τις 190 μόλις οι 16 σελίδες (εν πολλοίς αραιογραμμένες) είναι του ίδιου του Τζόυς – συν άλλες 16 αντικριστές σελίδες η μετάφραση. Σας την δίνει στα νεύρα όλο αυτό; Πολύ το γουστάρω! Κι αν αυτή η λεπτή σύμβαση κουράζει τον αναγνώστη, ας σκεφτεί ότι στην παγκόσμια λογοτεχνία κανείς συγγραφέας που σέβεται τη δουλειά του δεν υποβάλλει προφανείς ερωτήσεις («Who?») με προφανή απάντηση («She»). Οπωσδήποτε ο Τζόις ανήκει στους συγγραφείς εκείνους που θέτουν ψηλά τον πήχη ως προς αυτόν τον θεμελιώδη κανόνα της αναγνωστικής προσδο

Κάποιες στιγμές χρειάζεσαι ένα page turner. Ένα βιβλίο για να αποδείξεις στον εαυτό σου ότι μπορείς να γυρίζεις τις σελίδες πιο γρήγορα και από την σκιά σου. Κανονικά δεν θα γύρναγα να το κοιτάξω. Θα προτιμούσα να δω την ταινία, ίσως ούτε καν αυτή. Απλώς έκανα το μοιραίο λάθος να το ξεφυλλίσω. Και κόλλησα. Ξεχάστηκα μόνος μου στον Άρη. Καλή φάση! Έχουν βρει και νερό!!

Οι περισσότεροι άνθρωποι στον σύγχρονο κόσμο νομίζουν ότι γεννιούνται με το χάρισμα της ειρωνείας. Κάνουν εκεί χάμω ένα-δυο ρημαδοτρολαρίσματα και νομίζουν ότι είναι και είρωνες. Αλλά δεν μπορείς να τους πείσεις για το αντίθετο· όπως ακριβώς δεν μπορείς να πείσεις έναν άνθρωπο ότι δεν έχει χιούμορ. Θα σου απαντήσει ότι εσύ δεν έχεις διορατικότητα και θα βαλθεί να σε πείσει για το πηγαίο χιούμορ του, μετατρέποντας το στέρεο έδαφος τριγύρω σου, σε πίστα πατινάζ όπου πρέπει να απομακρυνθείς γρήγορα πριν φας τα μούτρα σου! Αν θες πράγματι να μάθεις τι εστί ειρωνεία πρέπει να προσπαθήσεις να διαβάσεις (όπως προσπαθώ και εγώ) το υπέροχο δοκίμιο του Βλαντιμίρ Γιανκέλεβιτς για το οποίο θα κάνω βιβλιοκριτική μια επόμενη φορά – μην ειρωνεύεστε ρε! Έξω από τη φιλοσοφική σφαίρα, τι σημαίνουν «πρακτικά» αυτές οι ασαφείς έννοιες που συχνότατα ο καθένας μας εξαπολύει προς ή στερεί από τον άλλον; Είναι ακριβώς αυτό· ασαφείς. Και αυτό είναι τραγική ειρωνεία, γαμώτο μου!

  Δηλαδή όλοι εμείς που αγαπάμε τα έργα του. Καλά τι θαυμάζεις από δαύτα, μοιάζουν με έργα του ομοαίματου εξάδελφου με την ισχυρή όρεξη αλλά ασθενή μνήμη στο «Κωνσταντίνου και Ελένης» , απλώς, πάντα κάτι αχνοφαίνεται από πίσω! Δεν είναι όμως έτσι. Ο Ρόθκο υπήρξε ένας αυθεντικός καλλιτέχνης και σημαντικός στοχαστής που αξίζει να θαυμάζουμε και να μελετάμε τα έργα του – καλά για να αγοράσουμε, ούτε λόγος! Η υπεραξία της ζωγραφικής πάντα μου την έδινε στα νεύρα, το θεωρώ ένα καλλιτεχνικό καρκίνωμα που σκοτώνει την ζωή ενός έργου τέχνης εντός σου, αν δεν το ξεριζώσεις εγκαίρως. Το ότι κάποιος έχει τα λεφτά να αγοράσει έναν αυθεντικό πίνακα, φανερώνει μόνο ότι, έχει τα λεφτά να αγοράσει έναν αυθεντικό πίνακα. Τίποτα περισσότερο από αυτό – αντιθέτως, φανερώνει αρκετές αξιοσημείωτες ελλείψεις. Ο φιλότεχνος είναι πρωτίστως φιλοπερίεργος και πολύ πολύ πιο μετά φιλόδοξος ή φιλοχρήματος.

Έχετε ακούσει για το παράδοξο του Ζήνωνα; Έτσι και με τον Σβέβο, η φήμη του πάντα προπορευόταν (και ας μην το γνώριζε) της συγγραφικής του αυτοπεποίθησης και όσο και αν την πλησίαζε ποτέ δεν την προσπερνούσε. Η φήμη είναι χελώνα και ο καημός της συγγραφικής αναγνώρισης γοργοπόδαρος λαγός . Είναι τρελό όταν σκέφτεσαι ότι ένας συγγραφέας σαν τον Σβέβο θα μπορούσε να τα παρατήσει οριστικά, αν δεν βρισκόταν στον δρόμο του ο Τζόυς. Ο Τζόυς δεν τον βοήθησε να αναγνωριστεί από τους άλλους (οκ, το έκανε και αυτό, «Ο Σβέβο του έστειλε μερικά αντίτυπα και ο Τζόυς επιδόθηκε σε εκείνον το λογοτεχνικό σαματά υψηλού επιπέδου στον οποίο είχε γίνει πια πολύ καλός» ), αλλά κυρίως να αναγνωρίσει ο ίδιος τον εαυτό του και αυτό είναι μεγάλη παρακαταθήκη, ισάξια του έργου του. Ο Τζόυς εν μέσω της λογοτεχνικής τρέλας που πάντα κυβερνούσε τη ζωή του (και παρά την βοήθεια του Πάουντ και άλλων) ήταν σίγουρο ότι θα αναγνωριστεί – σχεδόν νιώθεις ακόμα και τώρα την αύρα της καλλιτεχνικής του δύναμης