ΠΙΠΕΡΙ ΚΑΙ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

  «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ» είναι ένα από τα καλύτερα βιβλία ενηλίκων που έχω διαβάσει, και γενικότερα που υπάρχουν. Ξεκάθαρα. Θεωρώ μεγάλο έγκλημα τις παιδικές διασκευές που έγιναν πάνω του – ακόμα μεγαλύτερο και από εκείνες που έγιναν πάνω στο κορμί του Μόμπι Ντικ. Μεγαλύτερο όλων όμως, παραμένει το έγκλημα στις συνειδήσεις αμέτρητων αναγνωστών που επιμένουν να το θεωρούν, διασκευασμένο ή μη, παιδικό βιβλίο. Τζόνι πάρε τ' όπλο σου (την πένα) και κυνήγα τους! Το μεγαλύτερο προσόν του βιβλίου είναι ότι έτσι όπως είναι γραμμένο, στην πρωτότυπη μορφή του, δεν χρειάζεται καμία διασκευή για να το απολαύσει ένα παιδί. Καταλαβαίνω εν μέρει γιατί ένα παιδί 4-5 χρόνων χρειάζεται να διαβάσει μια διασκευή του, αλλά δεν καταλαβαίνω, μα την Λιλιπούτη, γιατί ένα παιδί 10-12 χρόνων θα έπρεπε να διαβάσει μια διασκευή του – πάει, το κατέστρεψες, δεν πρόκειται να ξαναδιαβάσει Σουίφτ μέχρι τα βαθιά του γεράματα.

  Μπορεί «Το εργαστήριο της πεταλούδας» να γινόταν και το αγαπημένο παραμύθι του Ναμπόκοφ, ποιος ξέρει; «Ο συγγραφέας πρέπει να έχει την ακρίβεια του ποιητή και την φαντασία του επιστήμονα» είχε γράψει σε ανύποπτο χρόνο και μάλλον δε θα είχε στο μυαλό του εκείνη την ώρα παιδικά παραμύθια. Το να πείθεις τα μικρά παιδιά να έχουν μεγάλους στόχους για την ζωή που ξανοίγεται μπροστά τους, είναι το αγαπημένο σπορ πολλών συγγραφέων παιδικών παραμυθιών – κρίνοντας από τις χαμηλές συγγραφικές τους επιδόσεις όμως, καταλαβαίνεις ότι όταν και αυτοί ήταν μικροί δέχθηκαν κάποιες χλιαρές και θνησιγενείς παροτρύνσεις για τους μεγάλους στόχους που έπρεπε να έχουν στη ζωή τους, με αποτέλεσμα να τα μεγαλοποιήσουν στο κεφάλι τους και πλέον να έχουν καταλήξει με μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους. Εντελώς άλλο πράγμα, δηλαδή. Παραμυθιαστήκανε!

Ο κανόνας ήταν σαφής και απαράβατος – πάντα διάλεγα πρώτα τον συγγραφέα και μετά, εφ' όσον υπήρχαν περισσότερες μεταφράσεις, διάλεγα εκείνη που μου φαινόταν καλύτερη και του γούστου μου. Μόνο μια μεταφράστρια με έκανε να παραβώ τον κανόνα. Η Έφη Καλλιφατίδη είχε το όνομα είχε και την χάρη. Το όνομά της στο εξώφυλλο αποτελούσε την εγγύηση μιας καλής μετάφρασης αλλά παραδόξως δεν σταματούσε εκεί το πράμα, κάτι ακόμα συνέβαινε στο παρασκήνιο. Οι καλοί μεταφραστές είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να συμβεί σε έναν αναγνώστη, η ευγνωμοσύνη μας απέναντί τους μπορεί τις περισσότερες φορές να είναι βουβή, είναι όμως αδιαμφισβήτητη. Ποτέ όμως δεν αντιμετωπίζουμε έναν μεταφραστή με το κύρος και τον σεβασμό που θα δείχναμε σε έναν μεγάλο συγγραφέα, τον Ίταλο Σβέβο ας πούμε. Γιατί όχι; Μήπως θα έπρεπε; Επιτρέψτε μου μια προσωπική ιστορία.

  Αυτή η χρονιά θα ξεκινήσει ακριβώς όπως τελείωσε: με ποίηση. Συλλεκτική ανάρτηση, σπάνια θα ξαναδιαβάσετε τέτοια. Σπάω την παράδοση (και το ρόδι)! Ακόμα σπανιότερα εντυπωσιάζομαι από ποιητές και ποιήματα. Δεν με συγκινεί η συμπύκνωση του λόγου όταν του λείπει ένα είδος «φλυαρίας» – ψάχνω ποιήματα που είναι αμετροεπή με έναν δικό τους τρόπο και ταυτόχρονα στοχευμένα και ουσιώδη. Ποιήματα που δεν πολυπαίρνουν στα σοβαρά τον εαυτό τους καθώς τσαλαβουτούν χαρούμενα στον χυλό της ειρωνείας. Ποιήματα που, απ' ό,τι σωστά αντιλαμβάνεστε, δεν γράφει η πλειοψηφία των ποιητών. Με δυο λόγια, κυνηγώ το ανέφικτο. Αλλά, αυτό δεν κυνηγάμε όλοι στην έναρξη κάθε χρονιάς; Το φλουρί μου για φέτος – λίρα εκατό – ήταν η Βισουάβα ή Βισλάβα ή όπως αλλιώς, Σιμπόρσκα. Η παλιά ποίηση, η ορθόδοξη, είναι Εδώ!

Όποιος θητεύει ένα διάστημα στην Κέρκυρα μοιραία κάποια στιγμή θα αναρωτηθεί πώς γράφεται αυτή η περιώνυμη πλατεία: Λιστών ή Ληστών; Μόλις έρθει ο λογαριασμός της παραγγελίας όμως, θα έχει βγάλει τουλάχιστον ένα πρώτο χρήσιμο συμπέρασμα! Για να αποφύγουμε τα μπερδέματα λοιπόν, το γράφουμε σε άπταιστα greeklish και νιώθουμε και περήφανοι για την συνέχεια της γλώσσας μας και της ελληνικότητάς μας... παιδιά του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη! Ποτέ δεν συμπάθησα τις λίστες. Λίστα με τα ψώνια, λίστα γάμου, playlist, λίστα τεχνικών χαρακτηριστικών στις ηλεκτρονικές συσκευές, λίστα Λαγκάρντ, Λίντα Ευαγγελίστα (αυτή τη συμπαθώ). Περισσότερο απ' όλες δεν συμπάθησα τις λίστες βιβλίων – τα χρόνια μας είναι πεπερασμένα και τα βιβλία που θα θέλαμε να διαβάσουμε εκτός της βιολογικής μας εμβέλειας, γιατί λοιπόν να κρατάμε τέτοιες λίστες; Για μένα, κρύβει κάτι το μακάβριο που δεν συνάδει με την ζωογόνα αίσθηση που σου προσφέρει η διαδικασία της ανάγνωσης. Θα πεθάνουμε κάποτε κουφάλα νεκροθάφ

Και μετά σου λένε, ποτέ μην κρίνεις ένα βιβλίο από τον τίτλο του (το άλλο που έλεγαν για τα εξώφυλλα παύει να ισχύει, καθότι η πλειονότητά τους είναι σκέτη κακογουστιά κι έτσι αν πεις ότι διάλεξες βιβλίο λόγω εξωφύλλου, αμέσως αυτοχαρακτηρίστηκες, λούζεεερρ!). Είναι δυνατόν, βιβλίο με τέτοιον τίτλο να μην είναι τέλειο; Μεταξύ μας, είναι και παραείναι αλλά αυτό ας το αφήσουμε στην άκρη για την ώρα. Γραμματική της φαντασίας – μπορείτε να συλλάβετε το ασύλληπτο της έκφρασης; Η γραμματική, οι κανόνες δηλαδή, προσπαθούν να επιβληθούν στο πλέον απειθάρχητο μέρος του πνεύματος, στην φαντασία. Τι όμορφη εικόνα! Θυμίζει έντονα σκάκι, εκεί όπου σε μία οριοθετημένη και αυστηρά τακτοποιημένη σκακιέρα, η φαντασία αναλαμβάνει την εξουσία και για μερικές στιγμές (που ενδεχομένως εκτείνονται στο άπειρο) φωνάζει δυνατά: «Ο ρεαλισμός ΔΕΝ υπάρχει»!