Παραφορισμοί

 

Μου αρέσουν πολύ οι αφορισμοί ως λογοτεχνικό είδος (θα γράψω σχετικά σε προσεχή ανάρτηση) και κυρίως αγαπώ μέχρι παραφοράς εκείνους του Γκέοργκ Κρίστοφ Λίχτενμπεργκ. Το όνομα του μπλογκ οφείλεται σε έναν δικό του, μέρος του τρόπου που σκέφτομαι οφείλεται σε αυτόν, και παρόλο που έχω ομολογουμένως εγκεφαλικά κεραυνοβοληθεί ελπίζω να μην εμφανίσω παράξενα σχήματα και στο σώμα μου εξαιτίας του! Παλιότερα είχαν κυκλοφορήσει δύο μικρές συλλογές με αφορισμούς από τις εκδόσεις «Στιγμή» και πριν από λίγο καιρό εντελώς αναπάντεχα – κεραυνός εν αιθρία – μια μεγαλύτερης έκ(σ)τασης από τον «Κέδρο». Νίτσε, Βιτγκενστάιν, Γκαίτε, Κιρκεγκώρ, Σοπενχάουερ, κ.α. πίνανε νερό στο όνομά του και το ίδιο κάνω και εγώ χρόνια τώρα – ενίοτε και με οινοπνευματώδη∙ αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα, μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Λίχτενμπεργκ. Ακολουθεί περήφανη παρέλαση που δεν έδειξαν οι τηλεοράσεις!
 

«Όταν δεν σε βρουν εκεί που νομίζουν ότι πρέπει να ψάξουν, δεν σε ανακαλύπτουν».
 

«Χάρη στην ευστροφία του, χρησιμοποιούσε οτιδήποτε ως μέτρο για να συγκρίνει δυο πράγματα».
 

«Εκείνος που γνωρίζει τη φύση του ξέρει πόσο δύσκολο είναι να αφηγείται εμπειρίες χωρίς να αφήνει την κρίση του να επεμβαίνει».
 

«Δεν είναι παράξενο πως, όταν το κοινό μάς χειροκροτεί, το θεωρούμε ικανό, ενώ, όταν μας επικρίνει, το θεωρούμε ανίκανο να κρίνει τα έργα του πνεύματος;»
 

«Εφόσον η ορθότητα της κρίσης μας δεν βασίζεται στις απόψεις των άλλων, αλλά στη δική μας εμπειρία και γνώση, το ερώτημα είναι πώς να εξασφαλίσουμε έναν πλούτο γνώσης. Μελετώντας την ιστορία ή, καλύτερα, περιορίζοντας τις επαφές μας;»
 

«Ένα αθώο αγοράκι φανταζόταν τον γάμο σαν τραμπάλα, όπου όταν ο ένας ανεβαίνει ο άλλος κατεβαίνει. Το φαντάστηκε αυτό, αν και δεν είχε δει ποτέ έναν γαμπρό και μια νύφη πάνω σε τραμπάλα».
 

«Να σκεφτώ κάτι που, όταν το ακούν, θα πεθαίνουν στα γέλια».
 

«Το καλό ή άσχημο γράψιμο δεν κρύβονται, όμως κανένας δεν μπορεί να διαπιστώσει αν είναι η σοφία ή η άγνοια που σε κάνουν να μην γράφεις».
 

«Κανένα έργο, και προπάντων κανένα έργο της λογοτεχνίας, δεν πρέπει να δείχνει την προσπάθεια που καταβλήθηκε για να γραφτεί. Ο συγγραφέας οφείλει να σκορπίζει στα κεφάλαιά του υπαινιγμούς, ώστε οι αναγνώστες του να νομίζουν ότι έχει ακόμα χιλιάδες ιδέες να τους πετάξει».
 

«Δεν απαιτεί ταλέντο το να γράφεις έτσι ώστε να δυσκολεύονται να σε καταλάβουν».
 

«Οι πλάκες από σοκολάτα και αρσενικό, πάνω στις οποίες είναι γραμμένοι οι νόμοι». 

 

https://stackoverflow.com/questions/31375025/how-would-one-begin-to-write-code-to-generate-lichtenberg-figures-lightning-fra

«Όσο αναλύουμε λογικά μια γλώσσα τόσο πιο δύσκολα τη μαθαίνουμε. Πολλά στη γλώσσα που μιλάμε άπταιστα οφείλονται στο ένστικτο και όχι στη λογική».
 

«Ήταν τόσο λογικός που δεν είχε σχεδόν καμία χρησιμότητα».
 

«Η εξέλιξη οδηγεί στη λεπτότητα. Παλαιότερα, η μουσική ήταν θόρυβος, η σάτιρα χάχανο, και αυτόν που σήμερα του λέμε «με συγχωρείτε» κάποτε τον χτυπούσαμε κατακέφαλα».
 

«Αν ποτέ επέβαλλαν φόρο στη σκέψη, θα χρεοκοπούσε αμέσως».
 

«Το να γράφεις με ευαισθησία απαιτεί κάτι περισσότερο από δάκρυα και σεληνόφως».
 

«Για κάθε πράγμα μπορεί να ειπωθεί ένα ευφυολόγημα, υπέρ και κατά αυτού. Ο πνευματώδης μπορεί να αντικρούσει αυτό που μόλις είπα και να με κάνει να μετανιώσω που το είπα».
 

«Δεν μπορώ να πω ότι ήμουν εχθρός του, ούτε φίλος του. Δεν τον έχω δει ούτε μια φορά στον ύπνο μου».
 

«Είμαι πεπεισμένος ότι δεν αγαπάμε μόνο τον εαυτό μας στο πρόσωπο των άλλων, αλλά και τον μισούμε».
 

«Σε μια τόσο περίπλοκη μηχανή όπως ο κόσμος, θεωρώ ότι, παρά τις μικρές εισφορές μας, όλοι παίζουμε σε μια λοταρία».
 

«Προτιμώ να διαβάσω αυτά που ο διάσημος συγγραφέας έχει διαγράψει παρά αυτά που έχει γράψει».
 

«Με δυσαρεστεί όταν αντιλαμβάνομαι ότι κάποιος με οικτίρει, με τη σημερινή έννοια του όρου. Να γιατί οι άνθρωποι όταν εξοργίζονται με κάποιον λένε «Είναι αξιολύπητος». Ο οίκτος είναι μορφή ελεημοσύνης∙ κάθε ελεημοσύνη προϋποθέτει ανάγκη από τη μια πλευρά και περίσσεια από την άλλη».
 

Τις προηγούμενες συλλογές τις είχα διαβάσει αμέτρητες φορές και είχα μάθει αρκετούς αφορισμούς απ’ έξω. Ωστόσο, δεν τις έχω εδώ μαζί μου και έτσι η μνήμη μου παρουσιάζεται εξασθενημένη και η σύγκριση σχεδόν αδύνατον να γίνει. Θεωρώ ότι η ανθολόγηση από τον Κώστα Νησιώτη για την έκδοση του «Κέδρου» έλαβε σοβαρά υπ’ όψιν τις πρότερες συλλογές και έτσι δεν συμπεριέλαβε πολλούς διπλότυπους αφορισμούς πέρα από κάποιους πανέμορφους και απολύτως σημαντικούς που όσο και να τους διαβάσεις δεν τους βαριέσαι. Νοερά ανατρέχοντας θεωρώ ότι οι παλιότερες συλλογές είχαν ένα πιο στακάτο και παιχνιδιάρικο ύφος (τουλάχιστον σε κάποιους αφορισμούς), χωρίς όμως και σε αυτή την νέα συλλογή να χάνεται το νόημα και η ομορφιά της φράσης – ίσως να το βλέπω έτσι γιατί εκείνους διάβασα πρώτη φορά και αγάπησα τόσο πολύ. Φέρνω ένα παράδειγμα από έναν αφορισμό που αγαπώ. Ο τωρινός αφορισμός, «Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ: Αν το λίγο που έχεις να πεις δεν είναι τίποτε το ιδιαίτερο, προσπάθησε να το πεις λίγο πιο ιδιαίτερα», άλλοτε ήταν, «Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ: Αν το λιγουλάκι σου δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο, λέγε το τουλάχιστον λιγουλάκι ιδιαίτερα»! Το νόημα είναι το ίδιο αλλά μάλλον θα συμφωνήσετε και εσείς ότι στην νέα εκδοχή λείπει κάτι από την τσαχπινιά και το μέτρο του λόγου που τον κάνει ιδιαίτερο – ο παλιός μεταφραστής το είπε λιγουλάκι ιδιαίτερα… άξιος μαθητής του Λίχτενμπεργκ!
 

Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι ο μεταφραστής Κώστας Νησιώτης έκανε καλή δουλειά και τέλος πάντων, σε έναν τόσο παιχνιδιάρη συγγραφέα όπως ο Λίχτενμπεργκ κάθε ανάλογος παιχνιδιάρης μεταφραστής θα έδινε λιγότερο ή περισσότερο παιχνιδιάρικο ύφος στη μετάφρασή του. Το νόημα της φιλοσοφίας του συγγραφέα όμως παραμένει ευκρινές και αδίστακτο. Και όπως και να ’χει ευχαριστώ τον μεταφραστή που το μετέφερε στην γλώσσα μου – έστω και με κάπως λιγότερα παιχνιδίσματα. Δεν διευκρινίζεται αν η μετάφραση έγινε από τα γερμανικά, αν και στο τέλος υπάρχει βιβλιογραφία που αναφέρει το γερμανικό πρωτότυπο, αγγλικές μεταφράσεις καθώς και τις ελληνικές εκδόσεις της «Στιγμής» (ξανακοιτώντας παρατήρησα ότι αναφέρει μόνο την μία, εκείνη με μεταφραστή τον Παναγιώτη Κονδύλη). Περιέχει ακόμα ένα μικρό εισαγωγικό σημείωμα του μεταφραστή καθώς και ένα ποίημά του Για τα γενέθλια του Λίχτενμπεργκ, στο τέλος. Η έκδοση του «Κέδρου» είναι μεγάλου σχήματος, με ελαφρύ χαρτί που θα δυσαρεστήσει κάποιους αναγνώστες και μαλακό εξώφυλλο. Προσωπικά δεν με χάλασε καθόλου αλλά έχω να δηλώσω πως όταν πρόκειται για αφορισμούς, και ειδικά του Λίχτενμπεργκ, μια στιβαρή έκδοση με χοντρό χαρτί και σκληρό εξώφυλλο που θα αντέχει σε συνεχείς αναγνώσεις, θα ήταν περισσότερο προτιμητέα. Αδιαφορώ όμως για τέτοιες μικρολεπτομέρειες. Άλλο είναι το θέμα μου: θα βγουν άλλοι αφορισμοί του, ωρέ αφορισμένοι; Μιλήστε!
 

«Νομίζεις ότι αναζητώ το παράξενο επειδή δεν γνωρίζω το ωραίο. Ακριβώς επειδή δεν γνωρίζεις ποιο είναι το ωραίο, αυτό που αναζητώ σου φαίνεται παράξενο».
 

«Είναι αδύνατον να διασχίσεις το πλήθος με τον πυρσό της αλήθειας δίχως να καψαλίσεις κάποιου τα γένια».
 

«Τίποτε δεν κρίνουμε πιο επιπόλαια από τον χαρακτήρα του άλλου. Έχω διαπιστώσει ότι οι αποκαλούμενοι κακοί κερδίζουν όταν τους γνωρίσεις καλύτερα. Αντιθέτως, οι καλοί χάνουν».
 

«Είναι πολλοί αυτοί που διαβάζουν για να μην σκέφτονται».
 

«Η τάση του ανθρώπου να δίνει σημασία στα ασήμαντα πράγματα έχει προκαλέσει πολλά σημαντικά». 

 

https://stackoverflow.com/questions/31375025/how-would-one-begin-to-write-code-to-generate-lichtenberg-figures-lightning-fra

«Εκείνοι που είναι ικανοί να παρατηρούν τον εαυτό τους χαίρονται όταν ανακαλύπτουν ένα ελάττωμα στον χαρακτήρα τους. Εκεί υπερέχει ο γνώστης».
 

«Εκεί όπου κάποτε ήταν τα σύνορα της επιστήμης τώρα είναι το κέντρο της».
 

«Θεωρούμε πως ό,τι φτιάχνεται έχει έναν σκοπό, όπως η αράχνη φτιάχνει τον ιστό της για να παγιδεύει μύγες. Όμως η αράχνη φτιάχνει τον ιστό της χωρίς να ξέρει αν υπάρχουν μύγες».
 

«Άραγε πώς έφτασε ο άνθρωπος στην έννοια της ελευθερίας; Ένα μεγάλο ερώτημα».
 

«Η φαντασία μου ξαφνιάζεται σαν άλογο και καλπάζει. Αυτή είναι μια ακριβής απεικόνιση της ευαισθησίας μου».
 

«Σε αυτό τον κόσμο περνάς καλύτερα μιλώντας για ωραίες περιπέτειες παρά για την αλήθεια».
 

«Αποφάσισα να στέλνω εντάλματα σύλληψης σε όσους οικειοποιούνται τις σκέψεις μου».
 

«Δεν δίνουμε σημασία στις λογοτεχνικές μεταφορές∙ ωστόσο, πιστεύω ότι μια καλή μεταφορά θα πρέπει να βάζει σε υποψίες την αστυνομία».
 

«Αχ, εκείνες οι καλές εποχές, όταν πίστευα ό,τι άκουγα!»
 

«Για πολλούς η δυσπιστία απέναντι σε κάτι βασίζεται στην τυφλή πίστη σε κάτι άλλο».
 

«Παλαιότερα συνήθιζαν, και ίσως το συνηθίζουν ακόμα, να προσθέτουν ως υπότιτλο σε ένα μυθιστόρημα τη φράση: μια αληθινή ιστορία. Αυτό ήταν ένα αφελές, ανώδυνο ψέμα, όμως το ότι η λέξη «μυθιστόρημα» παραλείπεται από πολλά πρόσφατα βιβλία ιστορίας δεν είναι διόλου αφελές».
 

«Όπου τα λογοπαίγνια αποτελούν ψυχαγωγία μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι υπάρχει καλλιέργεια».
 

«Μια ζωή αξίζει να γραφτεί τρεις φορές: την πρώτη σαν να τη γράφει ένας φίλος, τη δεύτερη σαν να τη γράφει ένας εχθρός, και την τρίτη η αλήθεια».
 

«Ο Λίχτενμπεργκ ήταν κατά βάθος καλός, αλλά δεν μπήκε ποτέ στον κόπο να το δείξει.
Το πιο μεγάλο σφάλμα μου, η αιτία για όλα τα βάσανά μου».

Υ.Γ. 2666 «Μην ψάχνεις για τάξη σε αυτό το μικρό βιβλίο μπλογκ. Η τάξη είναι κόρη της σκέψης, και οι εχθροί μου μου αφιερώνουν τόσο λίγη σκέψη που δεν βλέπω γιατί πρέπει να τους αφιερώσω κι εγώ».